Kombucha – jakie właściwości ma grzyb herbaciany? Przepis na kombuchę oraz jej zdrowotne i pielęgnacyjne zastosowanie!

Kombucha (czyt. kombucza) inaczej grzybek japoński lub grzybek herbaciany to fermentowana herbata z dodatkiem grzyba Scoby (skrót od Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) będącego grupą synbiotycznych kultur bakterii i drożdży. W skład tych kultur wchodzą gatunki bakterii z rodzaju Acetobacter i Gluconobacter oraz drożdże z rodzajów Saccharomycodes, Saccharomyces, Zygosaccharomyces, Schizosaccharomyces, Candida, Dekkera, Pichia, Torulospora, Koleckera, Mycoderma i Mycotorula, które rozkładają cukier i syntetyzują etanol.

Kombucha prawdopodobnie pochodzi z Chin lub Japonii. Ma ona postać galaretowatej masy unoszącej się na powierzchni napoju. To właśnie ten kożuch zapoczątkowuje fermentację herbaty i tworzy napój zwany kombuchą. Sam napój jest lekko gazowany i ma słodko-kwaśny smak, który nie każdemu może smakować, a większość osób stykająca się z nim po raz pierwszy musi się z nim oswoić.

Kombucha jest ceniona głównie ze względu na zawartość bakterii probiotycznych, które usprawniają procesy trawienne i wzmacniają działanie układu immunologicznego oraz kwasu glukonowego, działającego silnie odtruwająco ze względu na jego zdolność do wiązania toksyn. W jej składzie znajduje się:

• kwas octowy, mlekowy glukuronowy i glukonowy,
• witaminy z grupy B (B1, B2, B6, B12),
• witamina C,
• duże ilości cynku, a także inne składniki mineralne takie jak magnez, wapń, żelazo i miedź.

W wyniku fermentacji w napoju z kombuchy znajdują się także niewielkie ilości alkoholu (etanolu), a także dwutlenek węgla (kombucha jest lekko gazowana) polifenole, aminokwasy, białka i tłuszcze. Kombucha zawiera także kofeinę i cukry takie jak sacharoza, glukoza, fruktoza. Ze względu na zawartość polifenoli, aminokwasów oraz witaminy C wykazuje działanie antyoksydacyjne, a co za tym idzie, także przeciwnowotworowe.

Niewiele jest badań naukowych dotyczących właściwości kombuchy i jej wpływu na zdrowie. Jedno z nich przeprowadzone na Wydziale Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie udowadnia, że kombucha ma szczególnie korzystny wpływ na przewód pokarmowy oraz układ immunologiczny:

• wspomaga metabolizm i usprawnia trawienie,
• odbudowuje przyjazną mikroflorę jelit,
• zapobiega zaparciom i leczy już istniejące,
• stymuluje układ odpornościowy,
• detoksykuje (usuwa pochodne kwasu moczowego),
• oczyszcza krew ze złogów cholesterolu,
• wspomaga czynność wątroby,
• zwalcza bóle i zawroty głowy oraz bezsenność,
• niweluje zmęczenie i stres,
• rewitalizuje i dodaje energii,
• reguluje apetyt,
• zapobiega rozwojowi niektórych nowotworów i leczy ich wczesne stadia.

Kombucha wpływa też korzystnie na wygląd skóry, leczy zmiany skórne oraz wygładza zmarszczki, a także poprawia kondycję włosów i paznokci. Jest stosowana jako składnik kosmetyków, szczególnie kremów do twarzy, toników oraz maseczek i odżywek do włosów.

Kombucha polecana jest przy schorzeniach takich jak:

• reumatyzm,
• artretyzm,
• podagra,
• arterioskleroza,
• otyłość,
• kamienie nerkowe i wątrobowe.

Napoje z kombuchy są obecnie dostępne na rynku w różnych smakach z wieloma dodatkami, jednak są one poddawane procesowi pasteryzacji, który częściowo niszczy korzystne mikroorganizmy, które powstają w pierwotnym procesie fermentacji. Napoje takie zawierają też sporą ilość cukru, dlatego lepiej jest zrobić napój z kombuchy samodzielnie.

Do przygotowania kombuchy potrzebne są tylko 3 składniki: herbata, cukier i grzybek. Najlepiej jest użyć zwykłego cukru białego, chociaż niektóre osoby, poszukując zdrowszej alternatywy, próbują zamieniać go np. na syrop klonowy czy miód. Można ewentualnie zamiast białego użyć cukru brązowego lub kokosowego. Nie ma się jednak co obawiać cukru białego, ponieważ jest on najlepszą pożywką dla bakterii, które i tak go zjedzą, więc w herbacie docelowo zostanie go niewielka ilość.

Drugim najważniejszym składnikiem jest herbata, najczęściej czarna, ale można też użyć białej, zielonej, rooibos, jaśminowej czy pu-er. Grzybek natomiast pierwszorazowo najlepiej jest kupić np. w sklepie internetowym wraz ze starterem, czyli niewielką ilością gotowego napoju. Do kolejnych produkcji napoju posłuży grzybek hodowany w pierwszym napoju, należy go tylko odpowiednio „dokarmić”, aby powstał napój z kombuchy. Grzybek można też wyprodukować samodzielnie dodając do posłodzonej, ostudzonej herbaty 2 łyżeczki octu winnego. Jednak taki sposób jest bardziej czasochłonny.

Aby przygotować podstawową wersję napoju:

1. Zaparz 1 torebkę lub 2-3 łyżeczki herbaty w litrze wody.
2. Wystudź napar i dodaj 1/3 szklanki cukru.
3. Dopiero teraz dodaj grzybek razem z ok. 200 ml startera, czyli napoju z poprzedniej produkcji. Pamiętaj, że nie można dodać grzybka do gorącego napoju, ponieważ bakterie probiotyczne w nim zginął.
4. Należy używać szklanych, porcelanowych lub ceramicznych słoików lub butelek ze względu na powstające w napoju kwasy organiczne, które mogłyby wchodzić w reakcje z plastikiem czy metalem.
5. Naczynie przykryj ściereczką z naturalnego, przewiewnego materiału (np. bawełny czy tetry) i odstawić w ciemne miejsce w temperaturze pokojowej na ok. 8 dni.
6. Następnie napój przecedź, a pozostały grzybek użyj do produkcji kolejnego.
7. Gotowy płyn należy przechowywać w lodówce. Jeśli pozostawimy grzybek na dłużej niż 8 dni zamiast napoju powstanie ocet spożywczy.

Tak przygotowany napój z kombuchy można wykorzystać także jako kosmetyk do pielęgnacji skóry i włosów. Kombucha jest bowiem ostatnio modnym składnikiem wielu produktów drogeryjnych takich jak:

• krem – wygładza, rozświetla i nawilża skórę, dzięki zawartości kwasu mlekowego oraz witamin C i A,
• tonik lub płyn do demakijażu twarzy – przywraca skórze prawidłowe pH,
• peeling – kwas jabłkowy zawarty w kombuchy oczyszcza cerę rozpuszczając martwy naskórek,
• preparat przeciwtrądzikowy – działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie oraz usuwa toksyny i zwalcza wolne rodniki,
• balsam do włosów – witaminy z grupy B i witamina C pobudzają cebulki do wzrostu oraz regenerują włosy.

Ze względu na zawartość alkoholu (nawet do 2 proc.) kombuchy nie powinny spożywać dzieci i kobiety w ciąży oraz matki karmiące piersią. Napój z kombuchy nie jest też polecany cukrzykom z powodu zawartości cukru, który w większości zostaje zmetabolizowany przez bakterie, ale częściowo pozostaje także w pierwotnej formie w napoju.

Do smaku i działania kombuchy trzeba się przyzwyczajać pijąc najpierw jej niewielkie ilości, najlepiej po 1 łyżce dziennie i stopniowo zwiększając dawki, ale nie przekraczając 118 ml dziennie.

Początkowo może ona bowiem wywołać skutki uboczne takie jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ponieważ ma właściwości usprawniające perystaltykę jelit i metabolizm oraz lekko rozwalniające. Napoju z kombuchy nie powinno się też pić w czasie biegunek, ponieważ może zaostrzyć ich przebieg. Po jej spożyciu mogą także występować bóle głowy, które mają związek z oczyszczaniem się organizmu z toksyn.

Ze względu na możliwą zawartość kwasu szczawiowego z kombuchy powinny zrezygnować także osoby zmagające się z chorobami nerek. Zbyt duże ilości tego napoju mogą także doprowadzić zdrowe osoby do powstania kwasicy mleczanowej oraz problemów z wątrobą i nerkami.

ZOBACZ: Alternatywy dla porannej kawy