Czy 90 latek może czytać bez okularów? Jak dbać o oczy? Kiedy witrektomia ratuje nam wzrok?

Co najbardziej niszczy nam wzrok?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jeśli myślimy o procesach chorobowych to wydaje się, że najbardziej niszczą wzrok cukrzyca i jaskra, AMD oraz wszelkie urazy oka, które penetrują do wnętrza gałki ocznej. Szkód raz poczynionych przez te choroby nie da się już odwrócić. Nieleczone mogą doprowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku i ślepoty.

Czy zdarzają się osoby, które do końca życia mają tzw. sokoli wzrok? Czy to sprawa diety, predyspozycji genetycznych czy może trybu życia?
Na pewno genetyki, na pewno diety i trybu życia też. Mam pacjentów, którzy w wieku nawet 90 lat widzą normalnie nie mają ani zwyrodnienia, ani zaćmy, która wymagałaby zabiegu operacyjnego. Aczkolwiek jednak większość ludzi w pewnym wieku dotykają takie choroby jak zaćma, starcze zwyrodnienie plamki czy powikłania cukrzycy.

Zdarzyło się Panu mieć pacjenta dziewięćdziesięciolatka, który czytał gazetę bez okularów?
Tak, ale musiał być on krótkowidzem rzędu -2 , -2,5, bądź też mieć tak zwaną zaćmę jądrową. Normalnie około 40 roku życia w soczewce ludzkiego oka zachodzą zmiany, które uniemożliwiają czytanie bez okularów, dotyka nas tzw. starczowzroczność. Zaćma jądrowa zajmuje środkową część soczewki, jej istotą jest gęstnienie soczewki, co daje zmianę współczynnika załamania światła, przejście od 0 do minus, wskutek czego coraz mniej światła dociera do odbierającej bodźce wzrokowe siatkówki. Zaćma jądrowa pogarsza przede wszystkim widzenie w dal. Prowadzi do krótkowzroczności i przejściowej poprawy widzenia do bliży. W efekcie można czytać bez okularów.

O czym powinny pamiętać osoby pracujące przy komputerze, czy wiele godzin wpatrujące się w ekran smartfona?
Przede wszystkim o przerwach. Higiena pracy polega na 40 minutach czy godzinie czytania a potem chwila relaksu i patrzenia w dal. Wskazane są też środki nawilżające, gdyż długotrwała praca przy ekranie komputera czy smartfona powoduje wysuszenie spojówek. Używanie tych środków jest bardzo wskazane.

Czy warto też sięgać po suplementy diety zawierające luteinę czy garściami jeść na przykład borówki czy jagody?
Najlepsza jest dieta zrównoważona nie wymagająca suplementacji. Ale nie zawsze jest to możliwe, dlatego wszelkiego rodzaju preparaty zawierające luteinę mogą być pomocne.

Jakich chorób oczu powinniśmy się obawiać najbardziej?
Wydaje mi się, że jaskry i zwyrodnienia siatkówki. Jeśli te choroby nie są w porę uchwycone, jak to już wspomniałem, powodują nieodwracalną utratę widzenia. Przy wcześniej wykrytej jaskrze można podejmować leczenie - podawać krople, leki, przeprowadzić zabieg laserowy. Jest jakieś pole działania. Można spowolnić postępy choroby, ale gdy zlekceważmy pierwsze objawy, gdy w nieskończoność odwlekamy wizytę u okulisty, to sami odbieramy sobie szansę.

A co w przypadku poważnego urazu oka lub konieczności usunięcia ciała obcego, które utkwiło nam w gałce ocznej?
W takiej sytuacji często wskazane jest wykonanie witrektomii.

Na czym polega ten zabieg?
Witrektomii pozwala usunąć wszelkie patologiczne zmiany z obrębu siatkówki oraz przywrócić jej właściwe położenie. Jest zabiegiem dotyczącym tylnego odcinka gałki ocznej. Polega na tym, że usuwamy ciało szkliste i ewentualną patologię z nim związaną. Dzięki temu uzyskujemy dostęp do siatkówki, co jest ważne między innymi przy odwarstwieniu siatkówki, którą można anatomicznie przełożyć, czy krwawieniu do czaszki z ciała szklistego przy cukrzycy czy nadciśnieniu można zatrzymać ten krwotok. Ważne jest to przy wszelkiego rodzajach urazach, gdy trzeba usunąć obce ciało, które wpadło nam do oka i nie można je inaczej usunąć. Trzeba wiedzieć, że witrektomia to operacja ratująca wzrok w przypadkach uszkodzeń siatkówki, które jeszcze niedawno prowadziły do jego utraty.

Kiedy przeprowadza się witrektomię?
Wskazaniem są przede wszystkim mechaniczne uszkodzenia siatkówki i wynikające z nich choroby. Przeprowadza się ją szczególnie w przypadku odwarstwienia siatkówki, otworu w plamce żółtej oraz krwotoków podsiatkówkowych. Operacja jest konieczna zazwyczaj wtedy, gdy zawiodły inne metody leczenia.

Jak często wykonywany jest ten zabieg?
Na pewno jest to rzadziej wykonywana procedura operacyjna niż zabieg usuwanie zaćmy. Ale coraz więcej pacjentów, dzięki lepszej diagnostyce chorób siatkówki trafia do leczenia chirurgicznego. Poprzez lepszą diagnostykę trzeba rozumieć większą świadomość pacjenta oraz większą dostępność nowoczesnych metod diagnostycznych takich jak: OCT (optyczna koherentna tomografia dna oka) czy angiografia. Efektem jest rosnąca wykrywalność wielu chorób i możliwość ich leczenia.

Czy są jakieś przeciwwskazania do wykonania witrektomii?
Przeciwwskazania ogólne to nieuregulowane choroby układu krążenia, nieleczone nadciśnienie czy też zaburzenia krzepnięcia krwi. Te schorzenia powodują przesunięcie zabiegu w czasie, do chwili unormowania wymienionych chorób. Zajmują się tym lekarz rodzinny oraz lekarze specjaliści jak na przykład kardiolog.

Jakie wyniki badań musi przedstawić pacjent oczekujący na witrektomię?
Morfologię i krzepliwość krwi.

Jak przebiega zabieg i ile trwa?
Witrektomię przeprowadza się przy użyciu specjalistycznego sprzętu, pod mikroskopem w większości przypadków pod znieczuleniem miejscowym. Sam zabieg nie boli, ale wykonanie dostępu do gałki ocznej przez twardówkę, podanie środka znieczulającego bywa bolesne. Zabieg trwa od pół do półtorej godziny, ale pacjent musi przyjść około godziny wcześniej, a po witrektomii powinien pozostać w klinice jeszcze około 1,5 godziny. Procedura jest więc dłuższa niż w przypadki usunięcia zaćmy.

Jak przebiega rekonwalescencja po witrektomii?
Rekonwalescencja jest dłuższa niż w przypadku usuwania zaćmy. Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Niektórzy pacjenci po odwarstwieniu siatkówki z zastosowaniem gazu rozprężającego czy podaniem oleju muszą leżeć w określonej pozycji, na przykład z głową w dół. Muszą unikać wysiłku fizycznego. Rekonwalescencja trwa około jednego, dwóch tygodni. Osoba pracująca powinna przebywać w tym czasie na zwolnieniu lekarskim.

Co może być przyczyną pojawiania się okresowo mroczków czy czarnych punktów po usunięciu zaćmy?
Jest to zazwyczaj związane z rozpływem ciała szklistego. Czasem zdarza, że dochodzi do przemieszczenia się fragmentów soczewki do komory ciała szklistego. Elementy związane z rozpadem ciała szklistego są wcześniej w oku, ale gdy pacjent ma zaćmę to nie widzi ich dokładnie. Po usunięciu zaćmy, gdy dostaje idealnie przejrzystą soczewkę, która umożliwia mu patrzenie w dal, to od razu na tle jasnego światła widzi te latające mroczki. Najczęściej te elementy wchłaniają się z czasem. Jeśli jednak jest ich bardzo dużo, to można temu zaradzić poprzez witrektomię, bo wtedy usuwa się ciało szkliste wraz z tymi elementami.

Możliwe powikłania po witrektomii to ...
Bywają różne na przykład: zapalenie wnętrza gałki ocznej, uszkodzenie siatkówki - nawracające odwarstwienie, krwawienia do gałki ocznej, przewlekłe niskie ciśnienie w gałce ocznej, wtórna zaćma. Na szczęście nie zdarzają się one zbyt często.

Czy taki zabieg refunduje Narodowy Fundusz Zdrowia?
Tak, witrektomia objęta jest refundacją NFZ.