Owulacja – jak jajeczkowanie wpływa na organizm kobiety? Jakie są objawy owulacji i jak obliczyć dni płodne?

Cykl miesiączkowy to cykliczne zmiany zachodzące w organizmie kobiety, których celem jest przygotowanie narządów rodnych do zapłodnienia. Owulacja jest szczytem płodności w całym cyklu menstruacyjnym, to wtedy dojrzała komórka jajowa przemieszcza się do jajowodu, a seks w tym czasie daje największe szanse na zajście w ciążę.

Owulacja zasadniczo ma miejsce w każdym cyklu miesiączkowym – w tym czasie kobiecy organizm uwalnia nową komórkę jajową, która jest gotowa do zapłodnienia. Dojrzała komórka przemieszczająca się do jajowodu oznacza szczyt płodności, dlatego umiejętność obliczenia dni płodnych pozwala na planowanie potomstwa oraz zapobieganie ciąży.

Czas trwania owulacji zależy od tego, jaka jest długość cyklu menstruacyjnego – w przypadku regularnego cyklu trwającego około 28 dni owulacja przypada na dzień 11, jednak gdy cykl jest dłuższy, owulacja może przypadać na dzień 18. Warto także wiedzieć, że sama owulacja nie jest równoznaczna z dniami płodnymi. Komórka jajowa może przeżyć do 24 godzin, a plemniki nawet do 5 dni, dlatego możliwość poczęcia pojawia się już kilka dni przed samą owulacją, a zwiększony okres płodności wynosi około 6 dni.

Okres jajeczkowania to czas, gdy mamy największe szanse na zajście w ciążę, a sama obserwacja cyklu menstruacyjnego określana jest jako naturalna metoda planowania rodziny, ponieważ przy regularnych miesiączkach umożliwia zaplanowanie ciąży. Kalendarz dni płodnych to nie jedyny sposób, aby wyznaczyć dni jajeczkowania – owulacja może zostać określona również przez testy owulacyjne czy komputery cyklu.

Czas owulacji to moment, gdy dojrzała komórka jajowa zostaje uwolniona z jajnika, skąd przez jajowód dostaje się do macicy. Jajeczkowanie daje symptomy, które pozwalają rozpoznać ten moment – objawy owulacji to przede wszystkim wrażliwość piersi, zmiany w śluzie szyjkowym czy odczuwalny wzrost libido.

Śluz szyjkowy w okresie owulacji jest bardziej obfity, a jego konsystencja może przypominać białko jajka, dlatego obserwacja śluzu to jeden z najprostszych sposobów na obliczenie dni płodnych. O owulacji może też świadczyć wzrost libido. Zwiększony popęd płciowy związany jest z większą szansą na zapłodnienie. Mogą wystąpić również zmiany szyjki macicy, która staje się bardziej miękka, otwarta i wilgotna.

Objawy owulacji związane są z działaniem hormonów. Wrażliwość piersi oraz podwyższona temperatura ciała to zasługa progesteronu, a nieznaczne krwawienia – estrogenu. Owulacja objawia się także poprzez dolegliwości bólowe, a w szczególności ból w dole brzucha, w okolicach jajnika uwalniającego komórkę jajową.

Kalendarz dni płodnych został opracowany na podstawie metody Ogino-Knausa i Holta – jest to podstawowa metoda orientacyjnego obliczania dni płodnych i niepłodnych. Do ich wyliczenia niezbędne jest określenie pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego oraz średniej długości jego trwania.

Kalendarz owulacji wymaga wskazania początku i końca cyklu miesiączkowego. Pierwszy dzień cyklu to pierwszy dzień krwawienia, natomiast ostatni dzień cyklu menstruacyjnego to dzień poprzedzający kolejne krwawienie. Sam cykl dzieli się na trzy etapy określane jako: faza niepłodności względnej, kiedy komórka jajowa dojrzewa przed uwolnieniem do jajowodu, faza płodna, czyli owulacja i dni około owulacyjne oraz faza niepłodności bezwzględnej – czas od obumarcia komórki jajowej do końca krwawienia.

Jeśli planujesz powiększenie rodziny, kalendarzyk małżeński może pomóc wskazać, kiedy będziesz miała największe szanse na zajście w ciążę. A jeśli chcesz uniknąć zapłodnienia, kalendarz dni płodnych ułatwi wyliczenie, kiedy okres płodny dobiega końca. Obliczanie dni płodnych będzie skuteczne tylko wtedy, jeśli cykl jest regularny, a okresy wstrzemięźliwości seksualnej ściśle przestrzegane. Trzeba jednak mieć świadomość, że naturalne metody planowania rodziny nie są niezawodne, to raczej orientacyjne określenie czasu trwania jajeczkowania.

Określanie owulacji metodą termiczną to kolejny sposób na to, jak obliczyć dni płodne. Polega to na regularnej obserwacji temperatury ciała. Mierząc temperaturę, jesteśmy w stanie określić moment po jajeczkowaniu, gdy powstaje ciałko żółte wydzielające progesteron – wtedy temperatura ciała wzrasta o 0,2-0,6 stopni Celsjusza.

Termiczna metoda określania owulacji wymaga pomiarów podstawowej temperatury ciała przez okres 9-12 miesięcy. Temperatura mierzona każdego dnia o stałej porze (najlepiej zaraz po przebudzeniu) pozwala zaobserwować moment, w którym zachodzi owulacja. Na jajeczkowanie będzie wskazywał nieznaczny wzrost temperatury, a trzy doby później można wskazać na początek okresu niepłodnego, czyli okres niepłodności poowulacyjnej.

Określanie owulacji metodą termiczną umożliwia określenie, kiedy przypadają dni płodne, a kiedy dni niepłodne. Skuteczność tej naturalnej metody antykoncepcji jest dość niska, dlatego pomiar temperatury warto połączyć z obserwacją zmian zachodzących w śluzie szyjki macicy oraz z prowadzeniem kalendarza dni płodnych.

Kobiecy cykl miesiączkowy jest ściśle powiązany ze zmianami hormonalnymi. Test płodności określający poziom hormonów to najbardziej skuteczny naturalny sposób na określenie dni płodnych, a więc planowanie ciąży albo jej zapobieganie.

Test owulacyjny wskazuje na poziom hormonu luteinizującego – lutropiny – który podtrzymuje poziom wydzielania ciałka żółtego. Ilość lutropiny wzrasta gwałtownie na około 24 do 48 godzin przed owulacją, gdy zajście w ciążę jest najbardziej prawdopodobne. Taki test na oznaczenie lutropiny wykonywany jest również w celu leczenia niepłodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. W przypadku określania dni płodnych test owulacyjny wykonuje się w różnych fazach cyklu, tak aby uzyskać możliwie jak najdokładniejszy wynik wskazujący na wzrost poziomu hormonu tuż przed jajeczkowaniem i jego spadek przed rozpoczęciem krwawienia.