Święto miłości, witalności i płodności, czyli noc świętojańska. Poznaj najważniejsze zwyczaje, obrzędy i wróżby

Tradycje nocy świętojańskiej przeżywają renesans popularności. Do tych najważniejszych należą: palenie ognisk, plecenie wianków i puszczanie ich na wodzie. Zwyczaje te mają swój początek w dawnym słowiańskim święcie określanym jako noc Kupały. To czas radości i wielu zabaw. Poznaj najważniejsze obrzędy.

Noc świętojańska to uroczystość związana z przesileniem letnim, czyli momentem, kiedy słońce jest najdłużej na niebie. To święto ma korzenie w dawnych, pogańskich obrzędach związanych z kultem słońca i płodności.

Podczas najkrótszej nocy w roku wiele osób gromadzi się przy ogniskach, przy których tańczą, śpiewają i spędzają czas razem. Jedną z najważniejszych tradycji tej nocy są poszukiwania legendarnego kwiatu paproci, który według wierzeń miał przynosić szczęście i bogactwo. Innym popularnym zwyczajem jest skakanie przez ogniska, co symbolizuje oczyszczenie i ochronę przed złymi duchami. Noc świętojańska to również czas wróżb miłosnych. Panny mogły dowiedzieć się, czy znajdą męża i poznać swoją przyszłość.

Dziś to święto ma głównie charakter społeczny, folklorystyczny i cieszy się dużą popularnością w Polsce i wielu innych krajach słowiańskich.

Noc świętojańska przez wiele osób mylona jest z nocą Kupały. Te dwie uroczystości obchodzone są na koniec czerwca i łączą się z tradycją przywitania lata. Jednak ta pierwsza przypada w noc poprzedzającą dzień św. Jana Chrzciciela, czyli z 23 na 24 czerwca, a noc Kupały w dniu rozpoczęcia astronomicznego lata.

W noc świętojańską nie mogło zabraknąć rozpalonego ogniska, wokół którego bawili się rozśpiewani i roztańczeni ludzie. Jest to symboliczne działanie mające na celu przywołanie słońca i jego ciepła, a także ochronę przed ciemnymi siłami. Ognisko w noc świętojańską powinno składać się z brzozowego kołka, jesionowej piasty, oraz smolonej słomy. Wrzucano do niego różne zioła, takie jak bylica, dziurawiec czy piołun. Dym z nich miał działać oczyszczająco i odstraszać złe duchy. Dzisiaj skakanie przez ognisko dla wielu z nas kojarzy się z niebezpieczną zabawą, ale kiedyś wierzono, że miało to przynieść pomyślność, oczyścić i ochronić przed wszelkim złem i nieszczęściem. Ogień był także miejscem wróżb. Ludzie wrzucali do niego różne przedmioty, np. zioła, i obserwowali, jak się spalają, aby wyczytać przyszłość.

Po zakończonej zabawie zwęglone fragmenty drewna z ogniska zabierano do domów, wierząc, że ochronią one przed nieurodzajem i klęskami żywiołowymi. Popiół rozsypywano na polach, aby zapewnić sobie obfite plony.

Jedną z największych tradycji w noc świętojańską było poszukiwanie kwiatu paproci. Według legend zakwita on tylko raz w roku i to właśnie podczas tej magicznej nocy. Ludzie, zwłaszcza młodzi starali się go znaleźć, jeśliby im się to udało, to wierzono, że przyniesie to szczęście bogactwo oraz spełnienie najskrytszych marzeń. Aby znaleźć kwiat paproci, trzeba było wykazać się odwagą i determinacją, ponieważ był on strzeżony przez złe moce i duchy lasu. Wierzono również, że wspólne poszukiwanie kwiatu może połączyć dwoje ludzi na zawsze.

Tradycja puszczania wianków w noc świętojańską jest pięknym zwyczajem kultywowanym do dnia dzisiejszego. Dzięki temu panny mogły poznać swoją przyszłość, a pary dowiedzieć się co je czeka. Młode dziewczyny plotły wianki i puszczały je na wodę. Wróżba polega na obserwowaniu, w jaki sposób wianek płynie:

• Jeśli wianek płynie spokojnie i szybko, oznacza to, że dziewczyna szybko znajdzie męża.

• Jeśli wianek kręci się w kółko lub zatrzymuje, może to oznaczać, że dziewczyna pozostanie jeszcze jakiś czas samotna.

• Jeśli wianek zostanie złapany przez chłopca, który również bierze udział w zabawie, jest to znak, że para może się połączyć.

Istotny był również kształt i stan wianka. Jeśli był spleciony mocno i starannie, miało to przynieść stabilność i szczęście. W przeciwnym przypadku, czyli jak się wianek rozpadał, mogło to zwiastować problemy. A co symbolizowały rośliny, które się w nim pojawiły?

• Rumianek symbolizował zdrowie i urodę.

• Macierzanka miała przyciągać miłość.

• Dziewanna miała chronić przed złem.

Kiedyś wierzono, że przed nocą świętojańską w wodzie skrywają się demony i taka kąpiel w akwenach wodnych może okazać się bardzo niebezpieczna. Czyniono to dopiero po 24 czerwca. Wówczas zanurzenie się w wodzie miało moc oczyszczającą i leczniczą, ale nie tylko. Kobiety wierzyły, że będą piękniejsze i zdrowsze przez cały rok. Woda jest również symbolem płodności, a kąpiel po nocy świętojańskiej miała zapewnić obfitość plonów oraz szczęście w życiu osobistym.