Szkodliwy jest nadmiar i niedobór

Nazwa „witamina A” obejmuje grupę związków chemicznych, które mają różną aktywność biologiczną. Należy do nich retinol i jego pochodne (m.in. kwas retinowy, retinal, palmitynian retinolu) oraz karotenoidy (alfa-karoten, beta-karoten, kryptoksantyna, zeaksantyna, luteina, likopen).

Witamina A stosowana jest w kosmetyce, jednak przede wszystkim spełnia wiele istotnych funkcji fizjologicznych. Uczestniczy w syntezie hormonów steroidowych i dojrzewaniu komórek układu odpornościowego, zapewnia prawidłową budowę kości i szkliwa zębów, a będąc składnikiem barwnika siatkówki oka, wpływa na odbiór bodźców wzrokowych.

O zaletach witaminy A mówi mgr farmacji Marta Jajko z Apteki Medicover.

Odmładzające kosmetyki

Witamina A odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci. Jej niedobór powoduje, że włosy są osłabione, pozbawione blasku, paznokcie kruche i łamliwe, a skóra szorstka i zrogowaciała.

Szczególny wpływ na skórę wywiera retinol w czystej postaci oraz niektóre pochodne tej substancji (m.in. retinaldehyd), obecne w wielu preparatach kosmetycznych. Związki te przyspieszają złuszczanie martwych komórek naskórka, prowadząc do jego odnowy. W głębszych warstwach skóry pobudzają syntezę włókien kolagenowych, odpowiedzialnych za sprężystość.

Systematyczne stosowanie preparatów zawierających wspomniane substancje sprawia, że zmarszczki stają się mniej widoczne, a skóra bardziej gładka i elastyczna. Ponadto, poprzez wpływ na proces tworzenia melaniny (barwnika skóry) oraz regulację procesu złuszczania naskórka, witamina A rozjaśnia przebarwienia różnego pochodzenia i znacznie poprawia koloryt.

Należy jednak pamiętać, że skóra poddana działaniu retinolu w kontakcie z promieniowaniem UV może zareagować podrażnieniem i pojawieniem się przebarwień na powierzchni. Z tego względu kremy zawierające ten związek najlepiej stosować na noc, w okresie niskiej ekspozycji na słońce, a w ciągu dnia używać produktów zawierających filtry przeciwsłoneczne.

Leczenie trądziku

Wiele związków spośród pochodnych retinolu znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu trądziku. Należy tu wymienić tretynoinę (kwas retinowy), izotretynoinę (kwas 13-cis retinowy), adapalen i tazaroten.

Substancje te zmniejszają aktywność gruczołów łojowych i normalizują w ich obrębie procesy złuszczania. W ten sposób hamują wydzielanie sebum, powstawanie zmian zapalnych (grudek i krostek) oraz rozwój bakterii. Występują zarówno w preparatach do stosowania zewnętrznego, jak i w środkach doustnych, wydawanych z przepisu lekarza.

Silny przeciwutleniacz

Najbardziej aktywny karotenoid to beta-karoten - prekursor witaminy A, który w wątrobie ulega przemianie do retinolu. Związek ten jest silnym antyoksydantem. Hamuje utlenianie cholesterolu, ograniczając ryzyko rozwoju miażdżycy.

Chroniąc przed szkodliwym działaniem wolnych rodników grasicę (gruczoł układu odpornościowego), wspomaga organizm w walce z infekcjami. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym zmniejsza również ryzyko rozwoju niektórych nowotworów.

Należy jednak zaznaczyć, że u osób palących papierosy nadmiar beta-karotenu zwiększa możliwość zachorowania na raka płuc. Prowitamina A zmniejsza ponadto wrażliwość skóry na promieniowanie UV. Chroni przed fotostarzeniem, a jednocześnie wzmacnia i przedłuża opaleniznę. Aby dobrze przygotować skórę na intensywny kontakt ze słońcem, warto sięgnąć po produkty zawierające właśnie ten cenny karotenoid.

Zwierzęce i roślinne

Witaminę A zapewniają nam bardzo różne źródła pokarmowe. W produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak wątroba, tran, żółtka jaj, mleko i przetwory mleczne, występuje ona w formie estru - palmitynianu retinolu.

Z kolei w żywności pochodzenia roślinnego, takiej jak np. szpinak, sałata, brokuły, marchew, czerwona papryka, dynie, pomidory, brzoskwinie, morele, arbuzy, śliwki, pomarańcze, melony lub wiśnie, obecna jest pod postacią karotenoidów. Warto pamiętać, że bogate w witaminę A produkty należy przyjmować w trakcie lub po posiłku zawierającym tłuszcze. Przyswajanie witaminy A przez organizm zwiększają inne witaminy (B, C, D i E), a także niektóre pierwiastki (wapń, fosfor i cynk). Kofeina, nikotyna i alkohol znacznie zmniejszają jej wchłanianie.

Potrzebna ilość

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u mężczyzn wynosi 900 mcg, a u kobiet 700 mcg. Warto jednak wiedzieć, że w nadmiarze jest ona bardzo szkodliwa dla organizmu.

Symptomy toksycznego działania witaminy A wśród osób dorosłych obserwuje się przy dziennym spożyciu 15 000 mcg retinolu. Objawami przedawkowania są: drażliwość, osłabienie, nudności, wymioty, bóle głowy, żółtopomarańczowe zabarwienie skóry, łysienie, uszkodzenie wątroby, zmniejszone uwapnienie kości, a u kobiet dodatkowo zaburzenia miesiączkowania.

Pamiętajmy! Witamina A jest niezbędna naszym organizmom, ale w odpowiednich ilościach! Na jej nadmiar muszą wyjątkowo uważać kobiety w ciąży, ponieważ może on być przyczyną poronienia bądź powikłań okołoporodowych, a nawet wad wrodzonych u dziecka. Z tego względu przyszłe mamy powinny unikać preparatów doustnych i kosmetyków zawierających retinol lub jego pochodne.

Zbyt niski poziom

Zbyt niski poziom witaminy A także nie jest korzystny, jednak jej niedobór u osób z odpowiednio zbilansowaną dietą zdarza się stosunkowo rzadko. Jeśli pojawią się objawy hipowitaminozy, wystarczy wzbogacić jadłospis w bogate w ten ważny składnik produkty. Gdy to nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, należy skonsultować się z lekarzem, który zaleci dodatkową suplementację.

O zbyt niskim poziomie witaminy A w organizmie świadczą m.in. takie objawy jak: zaburzenia widzenia w warunkach słabego oświetlenia (tzw. kurza ślepota), suchość skóry i oczu, łamliwość włosów i paznokci, spadek odporności, zahamowanie wzrostu, brak apetytu, trądzik, a także problemy z płodnością.