Zabawy z dziećmi – w co się bawić, aby wspierać rozwój dziecka?

Wspólne zabawy z dziećmi pomagają umacniać więzi rodzinne, zapewniają poczucie bezpieczeństwa i wspierają rozwój maluchów. Zabawa to czas, jaki poświęcamy dziecku i uwaga, którą go obdarzamy. Wiedza dotycząca możliwości poznawczych w danym okresie rozwoju i wybór właściwych zabaw pozwalają dzieciom rozwijać się w aspekcie intelektualnym, emocjonalnym i ruchowym, uczą funkcjonowania w społeczeństwie i relacji międzyludzkich oraz kształtują charakter dziecka.

Podstawą dziecięcych zabaw jest kreatywność – wyobraźnia malucha nie zna granic, dlatego z entuzjazmem przyjmuje nieoczywiste rozwiązania i nawet najprostsze zabawy. Możliwości dziecka są praktycznie nieograniczone, rodzice muszą jedynie wskazać mu właściwy kierunek.

Zabawa z dziećmi pełni wiele funkcji w ich rozwoju, m.in.:

• uczy świadomości własnego ciała,
• wspomaga koordynację ruchową,
• rozwija zdolności motoryczne,
• stymuluje zmysły,
• ćwiczy pamięć,
• wzbogaca słownictwo,
• uczy funkcjonowania w społeczeństwie,
• sprzyja rozwojowi emocjonalnemu i intelektualnemu.

Rodzice uczestniczący i inicjujący zabawy z dziećmi powinni zwrócić uwagę na aspekt edukacyjny, który we właściwie dobranej zabawie pozostaje praktycznie niezauważalny, a wspomaga prawidłowy rozwój dziecka i pobudza jego ciekawość świata.

Wśród zalecanych zabaw dla dzieci można wyróżnić zabawy:

• manipulacyjne,
• konstrukcyjne,
• tematyczne,
• rytmiczno-ruchowe,
• badawcze,
• dydaktyczne.

Zabawy manipulacyjne to pierwsze zabawy, dzięki którym dziecko uczy się panowania nad własnym ciałem i poznaje właściwości różnych przedmiotów. Maluch manipuluje przedmiotami oglądając je, turlając, przekładając z ręki do ręki, liżąc lub ssąc, odkrywając kształty, konsystencję i wydawane dźwięki. W zabawach typu manipulacyjnego zaangażowany jest zmysł wzroku, słuchu, dotyk i motoryka ciała.

Zabawy konstrukcyjne są następstwem zabaw manipulacyjnych – dziecko ćwiczy sprawność manualną i wykorzystuje swoją kreatywność do tworzenia czegoś nowego. W tego typu zajęciach najczęściej wykorzystywane są klocki dostosowane do wieku dziecka. Zabawy konstrukcyjne wspierają rozwój spostrzegawczo-ruchowy ucząc obserwacji i uruchamiając dziecięcą pomysłowość.

Zabawy tematyczne często inicjowane są przez same dzieci, które bawiąc się w dom, lekarza lub sklep naśladują charakterystyczne czynności wcześniej zaobserwowane w najbliższym otoczeniu. Zabawki odgrywają tu znikomą rolę – dziecko doskonale bawi się, udając wykonywanie pewnych czynności i prowadząc monologi lub dialogi z wyimaginowanymi postaciami. Zabawy tematyczne scalają funkcje fizyczne i psychofizyczne.

Zabawy rytmiczno-ruchowe to naturalna aktywność dziecka, która powinna zaspokajać codzienną potrzebę ruchu. Najczęściej jest to gra w piłkę, berka, taniec lub skakanie. Takie zabawy rozwijają siłę i poczucie rytmu oraz ćwiczą sprawność, szybkość i zręczność.

Zabawy badawcze są powodowane potrzebą poznawania otaczającego dziecko świata. Dziecko wykonuje różnorodne doświadczenia na zabawkach edukacyjnych lub innych przedmiotach ucząc się i odkrywając tajniki rzeczywistości.

Zabawy dydaktyczne organizowane są przez dorosłych – rodziców, opiekunów, przedszkolanki. Postawione przed dzieckiem zadanie wymaga skupienia, poprawnego rozumowania i analizy sytuacji podczas wskazywania i porównywania cech wskazanych przedmiotów, w wyniku czego dziecko nabiera nowych umiejętności i zyskuje wiedzę o świecie.

Zobacz także: Body dla niemowlaka – na co zwrócić uwagę, wybierając ciuszki dziecięce?

Zabawa powinna interesować i wciągać, dlatego ważne jest dostosowanie jej do wieku i etapu rozwoju dziecka. Inne potrzeby będzie miał niemowlak, a inne dwulatek czy przedszkolak. Przy wyborze zabawek nie warto więc kierować się kwestią płci i kolorami, ale bezpieczeństwem, właściwościami edukacyjnymi zabawki i aktualnymi zainteresowaniami dziecka.

Niemowlaki (dzieci do 1. roku życia) chłoną reakcje płynące z otoczenia, dlatego każdy kontakt powinien być stymulujący dla ich mózgu. Pierwszą zabawą jest kołysanie, które wspomaga koordynację ruchową i stymuluje rozwój ucha wewnętrznego oraz móżdżku.

Zabawy z dziećmi w okresie niemowlęcym powinny rozwijać zmysły – węch, dotyk, wzrok, słuch i smak. Zmysł dotyku rozwija się poprzez przytulanie i głaskanie malucha oraz obcowanie z przedmiotami o zróżnicowanej fakturze i temperaturze. Wzrok pobudzany jest przez wiszącą nad łóżeczkiem dziecka karuzelę i najbliższe otoczenie – dekorujące pokoik dziecięcy balony, wstążki i pluszaki. Doskonałą rozrywką dla tak małego dziecka jest śpiewanie, kołysanki i grzechotki. Malucha, który jeszcze nie potrafi mówić, można zabawiać wszelkiego rodzaju opowieściami i rymowankami, które ćwiczą pamięć i rozwijają poczucie rytmu.

Dzieci po 1. roku życia powinny poznawać zabawy manipulacyjne – klocki, puzzle i układanki czy dopasowywanie kształtów. Dostrzegają one już skutki działania i zaczynają postępować celowo, dlatego zabawki mogą mieć bardziej rozbudowane funkcje, np. wydawać odgłosy.

Około 2. roku życia dziecko zaczyna zauważać swoich rówieśników i to właśnie wtedy warto wprowadzać aktywniejsze zabawy, które wymagają zaangażowania większej ilości osób. Maluch uczy się współżycia z innymi ludźmi i funkcjonowania w grupie oraz kształtuje umiejętność mowy. Zabawy angażujące w tym wieku to zabawy z innymi dziećmi – w domu, na placu zabaw czy w piaskownicy.

Przedszkolaki zazwyczaj doceniają najbardziej zabawy ruchowe, które skutecznie przeciwdziałają znudzeniu i braku energii. Wszelkie gry integracyjne kształtują rozwój społeczny i emocjonalny dziecka, które poznaje rówieśników i szuka swojego miejsca w grupie. Zdolności poznawcze można kształtować poprzez zabawy typu „Zgadnij, kto to”, „Prawda czy fałsz” i kalambury.

Zabawka przeznaczona dla małego dziecka powinna zaspokajać jego zainteresowania. Aby zabawka wspomagała rozwój dziecka, musi być dobrana odpowiednio do wieku, łatwa do utrzymania w czystości i spełniać podstawowe standardy bezpieczeństwa. Warto także zwrócić uwagę na przeznaczenie danej zabawki – lepszym rozwiązaniem jest uniwersalna zabawka umożliwiająca wykorzystanie na różne sposoby niż zabawka przeznaczona do konkretnej i powtarzalnej czynności.

Charakterystyczne zabawki dla dzieci w wieku:

• 3-6 miesięcy – grzechotki, karuzela z pozytywką, piszczące zabawki,
• 6-9 miesięcy – miękkie lalki, pluszowe zabawki, piłki do turlania, książeczki, ruchome zabawki (np. samochodziki), plastikowe klocki,
• 9-12 miesięcy – książeczki wykonana z miękkich materiałów, wiaderka i łopatki do piaskownicy, pchacze i jeździki, piłki do rzucania,
• 1-3 lat – książki z obrazkami, zmywalne kredki i flamastry, konik na biegunach, naczynia kuchenne dla lalek, układanki, klocki do budowania,
• 4-5 lat – zabawki do jeżdżenia (np. trójkołowy rowerek), piłki do rzucania, lalki do ubierania, zabawki konstrukcyjne, zabawki manipulacyjne (np. puzzle), zmywalne farby, kredki i flamastry.

Jak rozwijać inteligencję poprzez muzykę?