
Pierwsza dama Polski, Pierwsza dama Rzeczpospolitej Polskiej, a może Prezydentowa? Każde z tych określeń mówi o kobiecie, która nie ma żadnych uprawnień politycznych, ale za to często odgrywa znaczącą rolę w życiu publicznym.
Zwrotu pierwsza dama w kontekście małżonki Prezydenta używało się dopiero w III RP. Wcześniej była to pani prezydentowa lub np. pani Michalina Mościcka.
Obowiązki i rola pierwszej damy w Polsce i na świecie
Obowiązki pierwszej damy lub dżentelmena ewentualnie kawalera są zróżnicowane i inne w poszczególnych krajach. Jednak łączy je jedno, a mianowicie działalność reprezentacyjna i ceremonialna. W kontekście przyjmowania oficjalnych delegacji pierwsza dama sprawuje funkcję gospodyni, natomiast podczas wizyt zagranicznych stanowi ona wraz z głową państwa kluczową parę gości.
Rola pierwszej damy ma długą historię – w wielu krajach pojawiła się jako symbol stabilności i tradycji. Miała uosabiać wartości rodzinne, wspierać prezydenta, być „sercem narodu”. Z czasem jednak pojawiły się kobiety, które wyłamały się z tej konwencji. Przestały być tylko eleganckimi ozdobami u boku polityka – zaczęły mówić, działać, inspirować. Dzisiaj nierzadko osoby pełniące tę funkcję zajmują się działaniami o charakterze społecznym, charytatywnym lub kulturalnym.
Warto zaznaczyć, że pierwsze damy m.in. w Polsce, Czechach, we Francji, w Stanach Zjednoczonych, nie otrzymują żadnego uposażenia za swoje publiczne role.
W Polsce rola pierwszej damy ogranicza się wyłącznie do funkcji reprezentacyjnych. Choć małżonka prezydenta nie ma formalnego obowiązku publicznych wystąpień, zazwyczaj aktywnie uczestniczy w życiu publicznym.
Ikona stylu, partnerka, czy obserwatorka?
Gdy wybory prezydenckie się kończą, w blasku fleszy nie stoi tylko zwycięzca. Tuż obok niego pojawia się uśmiechnięta, wyważona, nienagannie ubrana jego żona i nowa pierwsza dama. Z pewnością ona już wie, jaką chce pełnić rolę. Czy będzie tylko ikoną stylu, partnerką, obserwatorką, a może kobietą, która będzie miała sporo do powiedzenia!
W polskiej debacie publicznej pierwsze damy często są oceniane przez pryzmat wyglądu, klasy i stylu, ale także zachowania. Od Marii Kaczyńskiej, która swoją delikatnością i elegancją zdobyła serca wielu Polek, po Jolantę Kwaśniewską, która uważana jest za najlepszą prezydentową, czy Agatę Kornhauser-Dudę – która często była komentowana bardziej za milczenie niż za wypowiedzi, a nie przez pryzmat jej działalności. Warto jednak nadmienić, że choć pierwsza dama formalnie nie pełni żadnej konstytucyjnej funkcji. Nie odpowiada przed obywatelami, to jej obecność, słowa i działania (lub ich brak) mają symboliczny ciężar.
A co gdy nie ma pierwszej damy lub prezydentem jest kobieta?
Kiedy głowa państwa to kobieta, a jej partnerem życiowym jest mężczyzna, zyskuje on tytuł pierwszego dżentelmena lub pierwszego kawalera. Nazewnictwo to jest zarezerwowane wyłącznie dla ustrojów republikańskich.
Co ciekawe, jeśli głowa państwa nie jest w stałym związku, rolę (choć nie tytuł) pierwszej damy lub pierwszego dżentelmena może przejąć bliska osoba, na przykład córka czy bratowa. Nietypowy przypadek miał miejsce w Niemczech w latach 2012–2017, kiedy prezydent federalny Joachim Gauck, będąc w separacji z żoną, powierzył obowiązki pierwszej damy swojej partnerce, Danieli Schadt. W monarchiach natomiast odpowiednikiem jest królowa małżonka lub książę małżonek.
Rola pierwszej damy to niezwykle złożony fenomen, który zmieniał się na przestrzeni lat – od funkcji czysto reprezentacyjnej po aktywne uczestnictwo w życiu publicznym. Choć pierwsza dama nie posiada formalnych uprawnień politycznych, jej obecność, gesty i działalność mają ogromne znaczenie symboliczne. W różnych krajach jej rola kształtowała się inaczej, ale jedno pozostaje niezmienne – jest ona odzwierciedleniem wartości, które społeczeństwo przypisuje pozycji kobiet w przestrzeni publicznej.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.
Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Kobiet codziennie.