Kim była Cywia Lubetkin – żydowska działaczka podziemia, która przeżyła powstanie w getcie warszawskim?

Anna Bartosiewicz
Opracowanie:
Na zdjęciu: Warszawa, most nad ul. Chłodną łączący dwie części getta, w tle widoczny tramwaj nr 16, luty 1942 / Cywia Lubetkin, członkini dowództwa Powstania w Getcie Warszawskim, członkini Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB)
Na zdjęciu: Warszawa, most nad ul. Chłodną łączący dwie części getta, w tle widoczny tramwaj nr 16, luty 1942 / Cywia Lubetkin, członkini dowództwa Powstania w Getcie Warszawskim, członkini Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) Narodowe Archiwum Cyfrowe / domena publiczna, autor nieznany
Pamięć o Cywii Lubetkin, żydowskiej bojowniczce, która walczyła w dwóch powstaniach – w getcie warszawskim i podczas powstania warszawskiego, jest pielęgnowana przez jej rodzinę od pokoleń. Współzałożycielka Bloku Antyfaszystowskiego oraz Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) dała się poznać jako odważna kobieta i odnowicielka ruchu syjonistycznego po II wojnie światowej.

Spis treści

Wczesny aktywizm Cywii Lubetkin

Cywia Lubetkin (pseudonim „Celina”) była: działaczką syjonistyczną, członkinią i współzałożycielką Żydowskiej Organizacji Bojowej (najbardziej znanej formacji żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej), a także uczestniczką powstania w getcie warszawskim i powstania warszawskiego. Przyszła na świat 9 listopada 1914 r. w Byteniu (na terenie dzisiejszej Białorusi), zmarła 11 lipca 1978 r. w Lochamej ha-Getaot w Izrealu.

Pochodząca z religijnej rodziny Cywia pobierała edukację w polskiej szkole powszechnej. Ponadto od początku lat 30. udzielała się w syjonistycznej organizacji młodzieżowej Dror oraz w zarządzie He-Chaluc ha-Lochem, lewicowej Organizacji Bojowej Młodzieży Chalucowej.

W 1938 r. Lubetkin przeprowadziła się do Warszawy. W 1939 r. była delegatką Droru na 21. Kongresie Syjonistycznym w Genewie. Początek II wojny światowej spędziła w Kowlu i Lwowie pod okupacją sowiecką, a w 1940 r. powróciła do stolicy Polski.

Romantyczny ślub w getcie warszawskim

Cywia Lubetkin wyszła za mąż w getcie warszawskim, gdzie udzielała się jako działaczka podziemia. Pobrała się z Icchakiem Cukiermanem „Antkiem”. Przed wybuchem powstania Icchak był łącznikiem pomiędzy ŻOB a Armią Krajową po tzw. stronie aryjskiej (poza gettem warszawskim).

Działalność Lubetkin w żydowskim podziemiu

Obok Józefa Lewartowskiego, Mordechaja Anielewicza, Josefa Kapłana, Szachno Sagana, Józefa Saka i swojego męża, Icchaka Cukiermana, działaczka współtworzyła żydowski ruch oporu w getcie warszawskim oraz Blok Antyfaszystowski – pro-komunistyczną i antyfaszystowską organizację, założoną w marcu 1942 roku. (Blok Antyfaszystowski stanowił efekt porozumienia lewicowych syjonistów i komunistów.)

Lubetkin przyczyniła się także do powstania Żydowskiej Organizacji Bojowej, gdzie dodatkowo należała do grona dowódców. PIęć grup ŻOB wywodziło się z Droru, a członkowie ŻOB uczestniczyli w powstaniu w getcie warszawskim. Ponadto Lubetkin była członkinią Żydowskiego Komitetu Narodowego i Komisji Koordynacyjnej.

Działaczka brała udział w tzw. samoobronie styczniowej i walczyła w powstaniu w getcie warszawskim (1943 rok). Kilka ostatnich dni walk powstańców spędziła w bunkrze przy ul. Miłej 18. Wraz z grupą bojowników (m.in. z Markiem Edelmanem) przedostała się kanałami na ul. Prostą, dzięki czemu uciekła z getta.

Wkład Lubetkin w powstanie warszawskie

W sierpniu 1944 r. Lubetkin uczestniczyła w walkach w powstaniu warszawskim z ramienia Armii Ludowej. Jednocześnie w dalszym ciągu należała do Żydowskiej Organizacji Bojowej. Po kapitulacji powstania warszawskiego ukryła się wraz grupką powstańców w bunkrze przy ul. Promyka 43 na warszawskim Żoliborzu. 15 listopada 1944 r. bojownikom udało się opuścić zburzoną Warszawę dzięki pomocy zorganizowanej przez przyjaciół z AK i personel szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża z Boernerowa (obecnie teren warszawskiego Bemowa). Był to ostatni moment na ucieczkę, ponieważ w bunkrze zaczynało brakować wody i żywności.

Powojenna aktywność Lubetkin

Po wyzwoleniu Warszawy Cywia Lubetkin brała udział w odbudowie ruchu syjonistycznego. Wraz z mężem należała do Prezydium Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Udzielała się także w organizacji syjonistycznej Bricha, która nadzorowała emigrację Żydów z Polski do Izraela.

W 1946 r. działaczka wyjechała wraz z mężem do Palestyny i włączyła się w tzw. ruch kibucowy, w ramach którego powstawały kibuce – spółdzielcze gospodarstwa rolne w Izraelu, w których ziemia i środki produkcji były własnością wspólną. W 1949 r. para założyła kibuc Lochamej ha-Getaot (po hebrajsku Kibuc Bojowników Gett) oraz współtworzyła Muzeum Bojowników Gett im. Icchaka Kacenelsona.

W 1961 r. Lubetkin zeznawała w procesie przeciwko Adolfowi Eichmannowi, niemiecko-austriackiemu funkcjonariuszowi nazistowskiemu i zbrodniarzowi wojennemu, który ostatecznie został skazany za ludobójstwo. W 1999 r. w Warszawie ukazała się przetłumaczona z języka hebrajskiego na polski książka bojowniczki pt. „Zagłada i powstanie”. Ciekawostkę stanowi fakt, że wnuczka Lubetkin, Roni Zuckerman, została pierwszą kobietą, a zarazem pilotką bojową w izraelskich siłach powietrznych.

Źródło: sztetl.org.pl, 1944.pl

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Szeremeta odrzuciła pół miliona

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na stronakobiet.pl Strona Kobiet