Kucharka, poetka i reformatorka. Eliza Acton budziła emocje jak Lucyna Ćwierczakiewiczowa

Eliza Acton urodziła się 17 kwietnia 1799 roku w Sussex. Zmarła 13 lutego 1859 roku w Londynie. Była znaną poetką i pisarką. Z czasem stała się reporterką kulinarną czasopism „The Ladies' Companion” i „Household Words”. Była najstarszym dzieckiem Johna Actona, znanego w regionie piwowara. Acton miała dziewięcioro rodzeństwa. Gdy skończyła 18 lat, otworzyła szkołę z internatem dla młodych dam w Claydon, nieopodal Ipswich.

W latach 1819-1825 Eliza Acton wraz z siostrami prowadziła kolejną szkołę w Great Bealings. Wiadomo, że podróżowała do Francji. Nie jest jednak znana dokładna data jej wyjazdu i nie wiadomo, jak długo tam mieszkała. Do Wielkiej Brytanii miała wrócić w 1826 roku. Brytyjscy pisarze sugerują, że w czasie pobytu we Francji była nieszczęśliwie zaręczona z oficerem armii francuskiej. Niektórzy nawet spekulują, że jej wyjazd spowodowany był potrzebą urodzenia nieślubnego dziecka i oddaniem go na wychowanie siostrze. Po powrocie do Anglii Eliza wydała pierwszy tomik poezji.

Prawdopodobnie przez sugestię wydawcy, aby napisała książkę o gotowaniu, w przeciwnym razie nie wyda jej wierszy, Eliza Acton zajęła się kulinariami. Stworzyła wtedy pierwszą książkę kucharską „Modern cookery for private families” skierowaną dla gospodyń domowych, która powstawała 10 lat i została wydana w 1845 r. W pracach nad publikacją pomagała jej asystentka Anna Kirby.

Książka Elizy Acton wyróżniała się na rynku wydawniczym, bo po raz pierwszy w przepisach wprowadziła:

• wymienianie składników,
• podawanie czasu przygotowania dań,
• dania nieznane ówcześnie w Wielkiej Brytanii (np. z kuchni włoskiej).

Eliza Acton potrafiła w kompleksowy sposób połączyć wiedzę i doświadczenie kucharek ze zdroworozsądkowym podejście do gotowania. Dzięki temu zreformowała patrzenie na organizację sposobu gotowania. Zadziwić może fakt, że sama na początku nie była wielką fanką gotowania. W książce kucharskiej „Modern Cookery for Private Families” widoczne są wpływy kolonialne w postaci użytych przypraw do puddingów i potraw takich jak chutney (rodzaj sosu warzywnego używanego w kuchni indyjskiej).

Ciekawostka: Eliza Acton brała na siebie całkowitą odpowiedzialność za sprawdzenie proponowanych przepisów pod własnym dachem i pod osobistą kontrolą. Kolejne wydania „Modern cookery…” zawierały dodatkowy rozdział poświęcony aszkenazyjskiej kuchni żydowskiej.
Styl książek Elizy Acton z jednej strony pragmatyczny, z drugiej wrażliwy na słowo i na kulturę sprawiał, że inni autorzy zaczęli podążać jej drogą. Pod koniec życia mówiła głośno, że nie podoba jej się, że inni autorzy nie wspominają, że inspirowali się jej pracą.

Wydawnictwo Mando opublikowało fabularyzowaną opowieść o życiu Elizy Acton. „Sekret panny Elizy” autorstwa Annabel Abbs pokazuje, że jedzenie było towarzyszem życiowych zmian, rodzących się przyjaźni i miłości. Na kartach powieści możemy wyczytać, jak pozornie nauka gotowania była przyczyną zmian obyczajowych. Książka „Sekret panny Elizy” opisuje, że to wydawca podsunął pisarce pomysł na książkę kucharską.

Miał zasugerować poetce, aby książka była zgrabna i elegancka. Te małe przełomy społeczne były widoczne w pierwszej książce kucharskiej, która w przystępny sposób zrewolucjonizowała myślenie o gotowaniu. Książka opisuje przyjaźń z Anną Kirby, asystentką Elizy Acton. Każdy rozdział zatytułowany został od potrawy ugotowanej przez autorkę przepisów. Znajdziemy tam między innymi:

• krem z rzepy,
• poncz oksfordzki,
• kleik pikantny,
• wodziankę zagęszczoną mąką ararutową,
• galaretkę z rajskich jabłuszek.

Dzięki uprzejmości wydawnictwa Mando udostępniamy przepisy z książki „Sekret panny Elizy” Annabel Abbs. Przygotowując je we własnym domu, można poczuć ducha XIX wieku. Warto wiedzieć, że 1 uncja to około 2,8 grama. Natomiast 1 pinta to około 568,26 ml.

Czas: 10 minut

• brzoskwinie – 6–8 sztuk, po trzech dniach w solance;
• ocet – 1 kwarta;
• pieprz biały w całości – 2 uncje;
• imbir – 2 uncje;
• sól – 1 łyżeczka;
• macis – 2 płatki;
• ziarno gorczycy – 1/2 funta.

Weź sześć dużych lub osiem średnich prawie dojrzałych brzoskwiń; otrzyj z meszku i umieść w zalewie solnej o takiej gęstości, w jakiej pływałoby jajko. Po trzech dniach wyjmij z solanki i odsączaj na sicie przez kilka godzin. Przez dziesięć minut gotuj w kwaterce octu dwie uncje ziaren białego pieprzu, dwie uncje imbiru lekko otartego, łyżeczkę soli, dwa płatki macisu, pół funta ziaren gorczycy i pół łyżeczki cayenne związanego w kawałek muślinu. Przełóż brzoskwinie do słoja i zalej wrzącą marynatą; po dwóch miesiącach będą się nadawały do spożycia.

Czas: 5 do 8 minut;

• starta czekolada – 1/2 uncji;
• woda – 1 duży kieliszek do wina;
• świeże mleko – 1 pinta;
• jaja – 5 sztuk;
• cukier – 2,5–3 uncje;
• śmietana – 1/2 pinty;
• żółtka jaj – 8.

Roztop powoli przy ogniu półtorej uncji najlepszej czekolady w nieco większej ilości wody, niż mieści kieliszek do wina, a następnie gotuj do uzyskania idealnej gładkości; wymieszaj z pintą mleka dobrze doprawionego skórką cytrynową lub wanilią, dodając dwie uncje drobnego cukru; gdy zacznie się gotować, wmieszaj pięć dobrze ubitych jaj przepuszczonych przez sito. Wlej gotowy custard do dzbanka i wstaw do rondla gotującej się wody, mieszając nieustannie, aż zgęstnieje. Nie przekładaj do salaterek, dopóki całkiem nie wystygnie. Taki custard, podobnie jak wszystkie inne, będzie o niebo lepszy, jeśli przyrządzisz go z samymi żółtkami jaj, których liczbę należy wówczas zwiększyć.

Zabij, oskóruj, rozkrój i wypatrosz dorodnego węgorza. Potnij go w wałeczki na długość palca, natrzyj solą wymieszaną z białym pieprzem i pozostaw na pół godziny. Osusz starannie, zawiń każdy wałeczek w liście szałwii, obwiąż szorstką nicią, obtocz w dobrym oleju sałatkowym lub sklarowanym maśle, wyłóż na ruszt, skrop sokiem z cytryny i obsmażaj łagodnie, aż całe zbrązowieją. Podaj z sosem sporządzonym z dwóch lub trzech uncji masła, z łyżeczką chili, estragonem lub zwykłym octem i łyżeczką wody ze szczyptą soli.

Zobacz inne tematy kulinarne ze Strony Kuchni: