Nagrodzono kobiety nauki. Wśród nich jest Polka: prof. Lidia Morawska, która bada wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie człowieka

Wybitne naukowczynie z pięciu regionów świata zostały docenione za wyjątkowy wkład w rozwój badań w dziedzinach nauk fizycznych, matematyki i informatyki. Lidia Morawska, profesor Uniwersytetu Technologicznego w Queensland w Australii i dyrektorka Międzynarodowego Laboratorium Jakości Powietrza i Zdrowia, otrzymała międzynarodową nagrodę L’Oréal-UNESCO For Women in Science w dziedzinie nauk o ziemi i środowisku, jako reprezentantka regionu Azja i Pacyfik. W 2021 roku fizyczka znalazła się wśród 100 najbardziej wpływowych osób na świecie wg magazynu TIME.

– Nie ma nic bardziej fundamentalnego niż powietrze, którym oddychamy. Współcześnie najczęściej robimy to w pomieszczeniach, jednak atmosfera wewnątrz budynków jest bardzo złożona i zmienna. Poprzez moje badania pomagam na nowo zdefiniować naukę o zanieczyszczeniu powietrza i zmienić sposób, w jaki łagodzimy i zapobiegamy związanym z nim zagrożeniom. Moim marzeniem jest, aby nauka była podstawą decyzji, które chronią Ziemię i pozytywnie wpływają na społeczeństwo oraz zdrowie publiczne – mówi prof. Lidia Morawska.

Jak podkreślono w komunikacie L’Oréal Polska, rekomendacje prof. Morawskiej są wdrażane w praktyce, by zapewnić wszystkim czyste powietrze: „Praca prof. Morawskiej dostarcza dogłębnego wglądu w źródła zanieczyszczenia powietrza, zachodzące procesy fizyko-chemiczne i przemiany cząstek unoszących się w powietrzu, a także losy zanieczyszczeń. Jej przywództwo umożliwiło decydentom w zakresie zdrowia publicznego opracowanie bardziej zrównoważonych ścieżek prowadzących do polepszenia jakości powietrza i wywołało dyskusje na temat optymalnego projektowania i eksploatacji budynków”.

Laureatka nagrody zajmuje się wykrywaniem najdrobniejszych cząstek w powietrzu, badaniami spalania jako źródła zanieczyszczenia powietrza miejskiego, badaniem cząstek obciążonych wirusami oraz promowaniem lepszego zrozumienia jakości powietrza w pomieszczeniach.

Jest autorką ponad tysiąca publikacji podkreślających zagrożenia dla zdrowia człowieka związane z narażeniem na zanieczyszczenia w budynkach, substancje chemiczne i czynniki biologiczne, wraz z gazami i cząstkami stałymi w wielu środowiskach, w tym na obszarach miejskich czy w obiektach takich jak domy, szkoły, hale sportowe czy transport publiczny.

Ma na swoim koncie wiele osiągnięć naukowych. Odkrycie wysokich stężeń ultradrobnych cząstek unoszących się w powietrzu w centrum Toronto, skłoniło ją do zbadania ich źródła i wpływu na zdrowie i środowisko. Ponadto zebrała 20 naukowców z czterech krajów, by zbadać wpływ ultradrobnych cząstek pochodzących z emisji drogowych na zdrowie dzieci. Udowodniła, że są one powiązane z ogólnoustrojowym zapaleniem dróg oddechowych. W 2015 r. skłoniło to Światową Organizację Zdrowia i niektóre kraje do przeglądu norm krajowych w celu ochrony dzieci i ograniczenia ich narażenia na najdrobniejsze cząsteczki.

W 2020 roku pod jej przewodnictwem grupa 239 naukowców z 34 krajów badała transmisję wirusa SARS-CoV-2 w powietrzu. Na podstawie wyników tych badań WHO zaktualizowała zalecenia epidemiologiczne dotyczące przenoszenia wirusa drogą powietrzną.

Dla dziewcząt i młodych kobiet, które rozważają naukę jako ścieżkę kariery, prof. Lidia Morawska ma ważne przesłanie: „Realizuj swoje zainteresowania oraz marzenia i ani przez chwilę nie myśl, że jest coś, czego nie możesz osiągnąć”. Uważa, że młodym naukowczyniom należy udostępnić bardziej elastyczne struktury, aby „nigdy nie musiały wybierać między rodziną a karierą”. Przełamała konwencjonalne postrzeganie tego, jak naukowczyni powinna spędzać czas, czując się dumna z tego, że poświęca go swojej rodzinie, jednocześnie akceptując odsunięcie w czasie niektórych osiągnięć naukowych.

W 2023 roku jury pod przewodnictwem prof. Artura Avila nagrodziło również cztery inne badaczki z obszaru nauk fizycznych, matematyki i informatyki.

Profesor Suzana Nunes to laureatka w dziedzinie chemii z regionu Afryka i kraje arabskie. Pracuje w Arabii Saudyjskiej. Została nagrodzona za opracowanie innowacyjnych filtrów membranowych, służących do oczyszczania lub oddzielania cennych zasobów, takich jak woda, olej czy związki farmaceutyczne, bardziej wydajnie i przy znacznie mniejszym zużyciu energii.

Profesor Anamaría Font z Wenezueli jest laureatką w dziedzinie fizyki z regionu Ameryka Łacińska i Karaiby. Jest profesorką Central University. Jej badania pogłębiły wiedzę o konsekwencjach teorii dla budowy materii i grawitacji kwantowej, które mają znaczenie dla opisu czarnych dziur i pierwszych chwil po Wielkim Wybuchu.

Profesor Aviv Regev z regionu Ameryki Północnej została nagrodzona w dziedzinie bioinformatyki za pionierską pracę polegającą na zastosowaniu matematyki i informatyki do zrewolucjonizowania biologii komórki. Dzięki osiągnięciom prof. Regev naukowcy mogą odkryć i scharakteryzować biliony komórek w ciele oraz mają większą zdolność do rozszyfrowania i ukierunkowania mechanizmów powodujących choroby w celu opracowania lepszej diagnostyki i terapii. W jej laboratorium odkryto nieznane wcześniej komórki, które odgrywają rolę w zdrowych tkankach lub chorobach.

Region Europa reprezentuje w gronie nagrodzonych profesor Frances Kirwan pracująca na Uniwersytecie Oksfordzkim i znana ze swojej pracy w dziedzinie czystej matematyki, łączącej geometrię i algebrę w celu opracowania technik pozwalających zrozumieć klasyfikację obiektów geometrycznych. Tak zwana „mapa Kirwan” pomaga opisać kształt przestrzeni modułowych. Jej badania były wykorzystywane przez fizyków teoretyków do zrozumienia struktury możliwych modeli matematycznych naszego Wszechświata. Jej ostatnie prace mogą pomóc naukowcom w wydobywaniu kluczowych informacji z dużych, złożonych zbiorów danych (tzw. topologiczna analiza danych).

Fundacja L’Oréal i UNESCO od 25 lat promują kobiety w nauce przyznając międzynarodowe nagrody For Women in Science oraz realizując programy Young Talents. W jubileuszowym roku nagrodzono również osoby, które z powodu trudnej sytuacji panującej w ich krajach były zmuszone do ucieczki. Są to:

• dr Ann Al Sawoor specjalizuje się w numerycznej analizie prawdopodobieństwa i analizie asymptotycznej, czyli technikach numerycznych algebry liniowej dla dużych zbiorów danych, na Uniwersytecie w Mosulu w Iraku.
• dr Marycelin Baba, nigeryjska wirusolog, przyczyniła się do niemal całkowitego wyeliminowania polio w Nigerii oraz do zaawansowanych badań medycznych nad arbowirusami w Afryce Subsaharyjskiej. Koordynowała również badania laboratoryjne na Covid-19 w stanie Borneo.
• dr Mursal Dawodi była asystentką naukową na Politechnice w Kabulu i jest autorką wielu publikacji naukowych. Jej praca koncentruje się na wykorzystaniu sztucznej inteligencji w automatycznym tłumaczeniu języka deri i paszto.