Szczepienie przeciw COVID-19 kobiet w ciąży. Które szczepionki są rekomendowane i kiedy je podawać? Eksperci rozwiewają wątpliwości

Szczepienie przeciw COVID-19 pomaga zapobiegać ciężkim powikłaniom infekcji, które stanowią zagrożenie dla życia matki i dziecka. Zapewnia też dodatkowe korzyści – przyszłe mamy przekazują ochronne przeciwciała swoim dzieciom, w czym pośredniczy krew pępowinowa.

To wnioski z badania przeprowadzonego przez naukowców z Weill Cornell Medicine i NewYork-Presbyterian Hospital z udziałem 122 kobiet, które w trzecim trymestrze ciąży otrzymały dwie dawki szczepionki Pfizera lub Moderny, czyli preparatów typu mRNA.

Obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 stwierdzono we krwi z pępowiny 99 procent noworodków w sytuacji, gdy ciężarna otrzymała 2 dawki szczepionki, oraz u 44 proc. maluchów urodzonych przez kobiety zaszczepione pojedynczą dawką preparatu.

Wykazano ponadto, że szczepionki mRNA wywołują u ciężarnych silną odpowiedź immunologiczną skutkującą pojawieniem się przeciwciał w ich krwi już po 5 dniach od podania pierwszej dawki, a transfer tych immunoglobulin do łożyska następował już po 16 dniach; poziom przeciwciał u matek i ich pociech wzrastał z czasem.

Czy kobiety w ciąży mogą szczepić się przeciw COVID-19? A co z tymi karmiącymi piersią?
Dr hab. n. o zdr. Aleksandra Wesołowska: Ciąża ani laktacja nie są przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw COVID-19. Pytania o to, czy kobieta jest w ciąży oraz czy karmi piersią, pojawiają się w kwestionariuszu wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej. Odpowiedź „Tak” lub „Nie wiem” nie dyskwalifikuje do przyjęcia szczepionki, ale wymaga dodatkowego wyjaśnienia przez lekarza.

Pacjentka powinna zostać poinformowana również o istniejących danych pochodzących ze spontanicznych zgłoszeń dotyczących działań niepożądanych szczepionki (NOP), badań postmarketingowych (prowadzonych po rejestracji i wprowadzeniu preparatów do obrotu) oraz rejestrów kobiet szczepiących się na COVID-19 w ciąży.

Lekarz powinien też udzielić informacji zgodnej z charakterystyką produktu leczniczego na temat braku danych pochodzących z badań klinicznych odnośnie bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki u kobiet w okresie laktacji – grupa ta nie jest rutynowo objęta badaniami przed rejestracją preparatu. Takie dane są już dostępne dla szczepionek przeciw COVID-19 typu wektorowego oraz opartych na mRNA.

Od czego zależy decyzja o podaniu szczepionki kobiecie ciężarnej?
Decyzja o szczepieniu w okresie ciąży powinna być podjęta przez pacjentkę w porozumieniu z lekarzem. Powinna opierać się na analizie korzyści wynikających z zaszczepienia przeciw COVID-19 w sytuacji globalnej pandemii oraz teoretycznego ryzyka związanego z przyjęciem szczepionki w ciąży.

W świetle aktualnej wiedzy ciąża może być okolicznością związaną z poważniejszym przebiegiem COVID-19 i to również należy wziąć pod uwagę rozpatrując decyzje o szczepieniu. Do czynników ryzyka infekcji COVID-19 należą narażenie zawodowe na zakażenie SARS-CoV-2, otyłość, starszy wiek i cukrzyca.

Czy któraś ze szczepionek jest bardziej rekomendowana kobietom w ciąży niż inna?
Dostępne dane na temat stosowania szczepionek w ciąży pochodzą z badań porejestracyjnych preparatów mRNA, takich jak BNT162b2 (znany jako Comirnaty) firmy Pfizer-BioNTech oraz mRNA-1273 od Moderny.

Nie oznacza to jednak, że ciąża jest przeciwwskazaniem do stosowania innych typów szczepionek, jak tych opartych o tzw. technologię wektorową (AstraZeneca, Johnson&Johnson). Dane dotyczące bezpieczeństwa innych preparatów są wciąż ograniczone.

Z racji dostępności danych na temat preparatów opartych na technologii mRNA, są one zalecane do szczepienia kobiet w ciąży zarówno przez polskie grona ekspertów, takie jak Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiG), jak i te zagraniczne.

Jakie powikłania u ciężarnej może wywołać podanie szczepionki COVID-19?
W rejestrze prowadzonym w Stanach Zjednoczonych zanotowano 35 691 przypadków kobiet ciężarnych zaszczepionych preparatami Pfizer-BioNTech i Moderny.

Kobiety będące w ciąży zgłaszały te same działania niepożądane i z taką samą częstością, jak populacja pań nie będących w ciąży – najczęstszymi reakcjami miejscowymi i ogólnoustrojowymi po każdej dawce obu szczepionek były ból w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy i ból mięśni.

Ciężarne nie zgłaszały poważnych zdarzeń niepożądanych częściej niż kobiety nie będące w ciąży, z wyjątkiem nudności i wymiotów odczuwanych po drugiej dawce szczepionki.

Do analizy działań niepożądanych ściśle związanych z ciążą włączono 3958 przyszłych matek zarejestrowanych w elektronicznym systemie monitorowania ewentualnych działań niepożądanych utworzonym przez Centrum Kontroli i Prewencji Zakażeń.

Szczegółowe wnioski dotyczące bezpieczeństwa szczepienia w trakcie ciąży oparto na 827 przypadkach ciąż, które były już rozwiązane w momencie przeglądu danych.

Pośród uczestniczek badania, wśród których większość stanowiły pracownice ochrony zdrowia:

• 2,3 proc. przyjęło pierwszą dawkę szczepionki na krótko przed zajściem w ciążę,
• 28,6 proc. otrzymało w pierwszym trymestrze ciąży,
• 43,3 proc. zostało zaszczepionych 1. dawką w drugim trymestrze ciąży,
• 25,8 proc. przyjęło ją w trzecim trymestrze ciąży.

Większość z tych ciąż (712 przypadków, czyli 86,1 proc.) zakończyło się urodzeniem żywego dziecka, natomiast 115 (13,9 proc.) – stratą ciąży.

W którym trymestrze ciąży najbezpieczniej wykonać szczepienie przeciw COVID-19?
Dane dotyczące bezpieczeństwa przebiegu ciąży po szczepieniu na COVID-19 pochodzą w większości (43,3 proc.) od kobiet, które się zaszczepiły w II trymestrze ciąży. Wciąż mało wiemy o bezpieczeństwie dotyczącym przebiegu ciąży, gdy matka zaszczepi się przed 12 tygodniem ciąży.

Czym grozi zachorowanie na COVID-19 w czasie ciąży?
Choć w czasie ciąży nie zwiększa się prawdopodobieństwo zachorowania na COVID-19, w oparciu o aktualne dane ciąża traktowana jest jako czynnik ryzyka cięższego przebiegu infekcji COVID-19.

Ryzyko dla matki i dziecka związane z zachorowaniem na COVID-19 w ciąży jest większe niż się wydawało na początku pandemii.

Najnowsze dane pochodzące z badania INTERCOVID prowadzonego przez Uniwersytet w Oxfordzie, w którym analizowano dane pacjentek leczonych na COVID-19 w 43 szpitalach w 18 krajach, potwierdziły zwiększone ryzyko komplikacji w przebiegu ciąży w wyniku objawowej infekcji SARS-CoV-2.

W badaniu tym, obejmującym grupę 2130 ciężarnych kobiet zaobserwowano 22 razy większe ryzyko śmierci matki, a także większe prawdopodobieństwo wystąpienia stanu przedrzucawkowego i wcześniactwa.

„Nauka przeciw pandemii” to inicjatywa, która powstała za sprawą Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, a jego Radę programową tworzy grono ekspertów z dziedziny chorób zakaźnych, wakcynologii, wirusologii, chemii i biochemii, zdrowia publicznego i medycyny rodzinnej. W jej ramach powstały już dwie części kompendium wiedzy – Białej Księgi: „Charakterystyka choroby COVID-19, objawy oraz skutki zdrowotne. Rekomendacje i doświadczenia polskich klinicystów” oraz „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”.

ZOBACZ: Szczepienie przeciw COVID-19 a karmienie piersią. Ekspert: dr Paweł Grzesiowski, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19.