Uzależnienie od alkoholu. Jakie są objawy alkoholizmu i jak wygląda leczenie uzależnienia od alkoholu?

Uzależnienie od alkoholu to zaburzenie opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD 10 pod symbolem F10.2 jako "zespół zależności alkoholowej". Dawniej stosowano także określenie "szkodliwe używanie alkoholu" lub "alkoholizm". To ostatnie pojęcie pojawia się wciąż w dyskusjach i materiałach dotyczących zależności alkoholowej.

To jednostka chorobowa, która stanowi skomplikowany problem - składa się zarówno z zależności fizycznej jak i psychicznej. Wraz z rozwijającym się nałogiem pojawiają się kolejne problemy zdrowotne i zaburzenia, które nasilają cierpienie osoby chorej oraz jej otoczenia.

Choć dziś uzależnienie od alkoholu jest powszechnie uznawane za chorobę, dawniej środowiska naukowe toczyły długotrwałą dyskusję nad rzeczywistą naturą tego problemu. Niektórzy uważali, że alkoholizm jest problemem "słabej woli" i w pewnym stopniu przywarą charakteru, osobistym wyborem uzależnionego. Dziś wiadomo już, że regularne spożywanie alkoholu powoduje zmiany w całym organizmie, w tym w mózgu i zerwanie z nałogiem wymaga w większości przypadków pomocy z zewnątrz. Spożywanie alkoholu przez osobę uzależnioną ma charakter silnego przymusu fizycznego oraz psychicznego, z którym trudno jest walczyć.

Według danych dostarczonych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w roku 2016 w Polsce uzależnienie od alkoholu dotyczyło około 600 000 osób. Różnego typu zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu przejawiało ponad 20% mężczyzn i około 3,5% kobiet. Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega, że nadmierne sięganie po alkohol stanowi jeden z głównych czynników utraty zdrowia przez społeczeństwa.

Uzależnienie od alkoholu to jednostka chorobowa, która ma swoje opisane objawy. Zarazem są to alarmujące zjawiska, które powinny podpowiedzieć samej osobie uzależnionej lub osobom jej bliskim,  że rozwija się problem.

Objawy alkoholizmu:

• głód alkoholowy (bardzo silna potrzeba spożycia alkoholu),
• ograniczenie lub utrata kontroli nad przebiegiem picia (osoba uzależniona nie potrafi odmówić alkoholu lub przerwać jego spożywania w wybranym przez siebie momencie),
• objawy zespołu abstynencyjnego po przerwaniu picia (należą do nich nadciśnienie tętnicze, ból głowy, drżenie mięśni, niepokój, problemy ze snem, wzmożona potliwość i produkcja śliny, lęk, rozdrażnienie, rozszerzenie źrenic, wymioty i biegunka, przyspieszona akcja serca),
• picie po to, by uniknąć lub przerwać objawy abstynencyjne (picie "na klina"),
• zmieniająca się tolerancja alkoholu (w początkowych fazach uzależnienia osoba potrzebuje coraz większych dawek, by osiągnąć stan upojenia, a z czasem tendencja ta odwraca się i tolerancja spada),
• nabycie powtarzających się wzorców picia (podobny alkohol, okoliczności, towarzystwo),
• zaniedbywanie aktywności alternatywnych, dawnych rozrywek, ale też obowiązków,
• picie pomimo wiedzy o szkodliwości alkoholu.

Warto pamiętać, że objawy alkoholizmu nie muszą być identyczne u każdej osoby uzależnionej. Wzorzec picia i postać uzależnienia różnią się ze względu na płeć, status ekonomiczny, wychowanie i osobowość. Alkoholizm ma różne oblicza, choć w każdym z nich można dostrzec charakterystyczne, powtarzające się zjawiska. Zazwyczaj wcześniejsze dostrzeżenie problemu przekłada się na większą skuteczność leczenia. Im szybsza będzie reakcja otoczenia i samej osoby pijącej na objawy alkoholizmu, tym mniej szkód wyrządzi nałóg.

Uzależnienie od alkoholu było długo uważane za "przywarę" typową dla mężczyzn i niemal niedotyczącą kobiet. To nieprawda - według badań wynika, że kobiety coraz częściej sięgają po alkohol i uzależniają się od niego, choć specyfika przyczyn wpadania w nałóg i jego postać wygląda u kobiet nieco inaczej, niż u mężczyzn.

Kobiety najczęściej zaczynają nadużywać alkoholu, by poradzić sobie z trudnymi emocjami, podczas gdy u mężczyzn często jest to motywacja towarzyska, socjalna. Pijące kobiety chcą zapomnieć na chwilę o stresie, obowiązkach, zmartwieniach, a alkohol poprzez swoje działanie umożliwia im to. Terapeuci uzależnień twierdzą, że kobiety piją w ukryciu, często w domowym zaciszu. Najczęściej mija bardzo dużo czasu, zanim zaczną w widoczny na zewnątrz sposób zaniedbywać rodzinę czy obowiązki zawodowe. Momenty krytyczne pod względem uzależnienia to zarazem momenty przełomowe w życiu kobiety - pójście na studia, początek kariery zawodowej, a następnie wyprowadzka dorosłych dzieci z domu. Ważną przyczyną popadania w nałóg alkoholowy przez kobiety jest poczucie samotności, rozluźnienia więzi i niezadowalające relacje społeczne. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że kobiety mają mniejszą fizjologiczną tolerancję na alkohol, niż mężczyźni. Mniejsze dawki wystarczą, by organizm został wprowadzony w stan upojenia.

Organizm kobiety zawiera mniej wody, niż organizm mężczyzny, przez co alkohol jest w mniejszym stopniu rozcieńczany i szybciej metabolizowany przez tkanki. Tolerancja na alkohol wzrasta w bardzo krótkim czasie, a następnie szybko spada.

Przytoczone różnice nie są żelazną regułą. Nie brakuje kobiet, które popadają w alkoholizm ze względu na imprezowy tryb życia i chęć dorównania towarzystwu w możliwościach i tempie picia. Czasem problemy emocjonalne pojawiają się dopiero później, a alkohol staje się wcześniej wypróbowaną i sprawdzoną metodą na ich zagłuszenie. Społeczny odbiór kobiety - alkoholiczki jest wciąż bardziej negatywny, niż odbiór mężczyzny - alkoholika, co nie ułatwia pijącym kobietom przyznania się do tego problemu i podjęcia skutecznej walki z nim.

Uzależnienie od alkoholu to zaburzenie, które niesie ze sobą wiele przykrych konsekwencji. Przede wszystkim, nadmierne i regularne picie bardzo obciąża organizm. Może doprowadzić do stanów zapalnych w wątrobie, a w dłuższej perspektywie do jej marskości. Cierpi trzustka oraz niemal cały układ pokarmowy - przełyk, żołądek, jelita. Osoby pijące szkodliwie borykają się z zaburzeniami rytmu serca i chorobami mięśnia sercowego. Alkohol niszczy też komórki nerwowe w mózgu i całym ciele.

Wraz z rozwojem nałogu zwiększa się ryzyko zaburzeń hormonalnych, patologicznego spadku odporności, a także nowotworów:

• języka,
• gardła,
• krtani,
• przełyku,
• piersi,
• jelita grubego i odbytnicy.

Alkoholizm w zaawansowanym stadium wiąże się także z zaburzeniami psychicznymi. Należą do nich między innymi halucynoza alkoholowa czy zespół Otella - zaburzenie paranoiczne polegające najczęściej na chorobliwej zazdrości i przekonaniu o byciu zdradzanym przez partnera czy partnerkę. Alkoholicy cierpią też na zespoły otępienne, oraz z powodu organicznych uszkodzeń mózgu (zespół Korsakowa, encefalopatia Wernickego). Bardzo często towarzyszy im kliniczna depresja.

Uzależnienie od alkoholu to nie tylko prosta droga do zrujnowania zdrowia fizycznego i psychicznego. Nałóg dotyka wszystkich, którzy żyją w otoczeniu osoby pijącej. Objawy alkoholizmu skutecznie utrudniają, a z czasem uniemożliwiają wykonywanie pracy i spełnianie swoich codziennych obowiązków względem rodziny. Bliscy alkoholika bardzo często są współuzależnieni - cierpią nie tylko materialnie, ale także psychicznie i sami wymagają pomocy z zewnątrz. Picie wiąże się z większym prawdopodobieństwem zachowań ryzykownych, takich jak prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu, a także z utratą zahamowań i aktami przemocy względem otoczenia.

Uzależnienie od alkoholu, choć nie pozostaje w pełni pod kontrolą osoby pijącej, można leczyć. Wiele osób uzależnionych sięga po pomoc i przestaje pić. O osobie takiej mówi się w kręgach terapii uzależnień jako o "niepijącym alkoholiku". Wynika to z przekonania, że uzależnienie pozostaje w człowieku na zawsze. Objawy alkoholizmu powinny skłonić osobę pijącą do konsultacji ze specjalistami. Dobrym rozwiązaniem jest wizyta u psychologa specjalizującego się w terapii uzależnień. Czasem jednak leczenie uzależnienia od alkoholu trzeba zacząć od fizjologicznego detoksu - oznacza to w praktyce usunięcie alkoholu z organizmu i przetrwanie zespołu abstynencyjnego, który utrzymuje się od kilku dni do około dwóch tygodni. Czasem niezbędne jest spędzenie tego okresu na oddziale w szpitalu lub w ośrodku terapii uzależnień, pod opieką lekarzy.

To cię zainteresuje: Te zachowania świadczą, że jesteś w toksycznym związku. Psycholog radzi, jak zakończyć taką relację

Usunięcie objawów fizjologicznego uzależnienia od alkoholu nie trwa długo. Gdy objawy zespołu odstawienia miną, chory musi zmierzyć się z uzależnieniem psychologicznym. To bardzo trudna walka, którą warto prowadzić ze wsparciem psychoterapeuty i grupy terapeutycznej, na przykład Anonimowych Alkoholików. W trakcie spotkań osoba uzależniona rozwiązuje stopniowo problemy z przeszłości, uczy się nowych strategii radzenia sobie ze stresem, a także stara się jak najlepiej zrozumieć mechanizm własnego uzależnienia. Nie bez znaczenia są warsztaty asertywności, przygotowujące do radzenia sobie z pokusami w realnym życiu.

Dla osób bliskich, które cierpią z powodu współuzależnienia, konieczna jest terapia psychologiczna. Jeśli alkoholizm jednego z partnerów negatywnie wpłynął na związek, warto także spróbować terapii dla par. Odbudowanie życia sprzed nałogu i wrócenie do niego nie zawsze jest możliwe. Wielu osobom uzależnionym udaje się jednak zbudować nowe strategie, bez udziału alkoholu i wieść szczęśliwe życie.