Co warto wiedzieć o karmieniu piersią? Zobacz poradnik młodej mamy. Jak zacząć i jak często karmić dziecko? Jakie pozycje wybrać?

Pierwsze tygodnie i miesiące życia dziecka to tzw. okres programowania metabolicznego, inaczej żywieniowego. Programowanie to zaczyna się tak właściwie już w czasie ciąży, czyli od poczęcia i trwa do ok. 3. roku życia dziecka. W tym czasie dostarczanie właściwych składników odżywczych zapewnia dziecku nie tylko prawidłowy rozwój i przyrost masy ciała, ale też kształtuje jego metabolizm i nawyki żywieniowe na całe życie.

Dlatego żywienie dziecka w pierwszych dniach i latach jego życia jest tak ważne i ma wpływ na całe jego dalsze życie oraz może uchronić je przed rozwojem poważnych schorzeń takich jak otyłość, cukrzyca, a nawet nowotwory. Pokarm mamy zapewni dziecku optymalną ilość składników odżywczych.

Według najnowszych wytycznych Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci wyłączne karmienie piersią jest zalecane przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Stanowisko to jest zgodne z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Następnie zalecane jest kontynuowanie karmienia piersią równocześnie z rozszerzaniem diety o nowe pokarmy do 2. roku życia lub dłużej, zależnie od preferencji mamy i dziecka.

Zobacz też: Położne to przewodniczki w zdrowiu kobiet. Dadzą ci profesjonalne wsparcie nie tylko w czasie ciąży. Jaka jest ich rola?

Górna granica karmienia piersią nie jest określona, natomiast rozszerzanie diety niemowlęcia powinno odbyć się nie wcześniej niż pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia.

Mleko mamy zawiera bowiem składniki optymalnie i indywidualne dopasowane do potrzeb dziecka takie jak woda, białka, węglowodany, w tym oligosacharydy, 80 enzymów wspomagających trawienie, żywe komórki probiotyczne (głównie bakterie takie jak Bifidobacterium, Lactobacillus), komórki układu odpornościowego (przeciwciała, białe krwinki, laktoferynę, lizozym i wiele innych), tłuszcze, witaminy, składniki mineralne, a także czynniki wzrostu i komórki macierzyste.

Czytaj także: Karmienie piersią jest ważniejsze niż myślisz. Chroni przed największą obawą rodziców

Skład mleka kobiecego zmienia się i dostosowuje do potrzeb dziecka, np. w czasie upałów jest bardziej wodniste, a w nocy zawiera znacznie więcej tłuszczu. Co ciekawe, jego smak (a także skład) jest zależny od tego, co je mama. Również w obrębie jednego karmienia mleko zmienia swój skład i konsystencję. Najpierw jest rzadkie i wodniste, zawiera więcej laktozy, czyli cukru mlecznego, a następnie staje się gęste, ponieważ ma więcej białka i tłuszczu, co zapewnia dziecku zaspokojenie głodu i uzupełnienie składników odżywczych. Dzięki temu mleko zaspokaja zarówno głód, jak i pragnienie. To sprawia, że dziecko karmione piersią nie musi być pojone wodą czy herbatkami.

Należy jednak zwrócić uwagę, aby maluch w czasie jednego karmienia opróżniał pierś do końca. Zbyt krótkie karmienie z jednej piersi i zmiana na drugą może sprawić, że zje on tylko mleko z dużą zawartością cukru, a bez niezbędnego do zaspokojenia głodu tłuszczu, przez co szybciej znowu poczuje głód. Nadmiar laktozy może również wywołać objawy kolki i płacz.

Karmienie piersią zmniejsza szansę na rozwój alergii, otyłości i chorób układu krążenia w późniejszym życiu dziecka. Kształtuje także układ odpornościowy i zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunek, infekcji dróg oddechowych, infekcji dróg moczowych, zapalenia ucha środkowego. Składniki zawarte w mleku mamy wspierają rozwój mózgu i narządu wzroku dziecka, a prawidłowe przystawianie do piersi zapobiega wadom zgryzu. Naturalny kontakt mamy z dzieckiem, przytulanie podczas karmienia i czucie ciepła ciała zapewnia dziecku również poczucie bezpieczeństwa, uspokaja i buduje więź emocjonalną mamy z dzieckiem.

Zobacz także: Masz „gęste piersi”? Możesz być bardziej narażona na rozwój raka. Budowa piersi ma znaczenie – na co zwrócić szczególną uwagę?

Mama również czerpie wiele korzyści z karmienia. Oprócz tworzenia wspomnianej już bliskości i emocjonalnej relacji z dzieckiem, karmienie przyspiesza także powrót mamy do kondycji sprzed ciąży. Gdy dziecko ssie mleko, u mamy zwiększa się poziom oksytocyny, która pomaga w szybszym obkurczaniu się macicy i powrocie do jej pierwotnych rozmiarów. Karmienie piersią zmniejsza także ryzyko wystąpienia raka piersi i jajnika u karmiącej mamy.

Już w czasie ciąży piersi kobiety zmieniają się, powiększają i zaczynają wytwarzać niewielkie ilości mleka. Pierwsze karmienie noworodka powinno nastąpić w ciągu dwóch godzin od porodu podczas tzw. kontaktu skóra do skóry. W tym czasie malec po porodzie naturalnym kładziony jest na brzuchu mamy i gdy poczuje głód, sam instynktownie sięgnie po jej pierś. W tym czasie odruch ssania u dziecka jest najsilniejszy, a dzięki niemu piersi otrzymują sygnał do rozpoczęcia laktacji, czyli procesu wytwarzania mleka.

Czytaj także: Łagodna cesarka to bardziej ludzka forma tego rodzaju porodu. Na czym polega i czym różni się od klasycznego cesarskiego cięcia?

Pierwszym pokarmem dziecka jest siara, która zawiera duże ilości białka, składników mineralnych, witamin A i E oraz komórek odpornościowych zwalczających drobnoustroje i chroniących dziecko przed infekcjami. Siara pobudza również trawienie u dziecka oraz ma właściwości lekko przeczyszczające, dzięki czemu pomaga wydalić smółkę z jelit malca. Jeśli nie ma możliwości nakarmienia dziecka naturalnie, ważne jest podanie mu nawet kilku kropli siary odciągniętych na łyżeczkę czy do strzykawki.

Kolejne karmienia dziecka powinny odbywać się na żądanie, czyli według potrzeb maluszka. Na początku żołądek dziecka jest bardzo mały, więc wystarczy mu niewielka ilość pokarmu do najedzenia się. Częste przystawianie dziecka do piersi pobudza laktację, która dostosowuje się do potrzeb malca.

Zobacz także: Kangurowanie to nowy standard również dla wcześniaków. Na czym polega kontakt „skóra do skóry” i jakie ma znaczenie dla rodziców i dziecka?

Do 6. miesiąca życia dziecko powinno być karmione ok. 8-12 razy na dobę. Później liczba karmień się zmniejsza. Dziecko powinno się upominać o jedzenie co ok. 2-3 godziny. Początkowo może jednak chcieć być karmione częściej. Należy mu to umożliwić, ponieważ im częściej przystawia się je do piersi, tym więcej pokarmu one wytwarzają. Dzięki temu, gdy laktacja ustabilizuje się, kolejne karmienia będą już rzadsze, bo głód dziecka będzie zaspokajany na dłużej.

Czas trwania karmienia jest indywidualny i trwa od 10 do 40 minut, przy czym opróżnianie jednej piersi zajmuje dziecku ok. 15 minut, ale zwykle nie ssie ono cały czas z taką samą intensywnością. Malec lubi też dłużej poleżeć przy mamie nawet wtedy, gdy już nie je.

Aby maluch się najadał i prawidłowo przybierał na wadze, ważna jest nie tylko ilość pobieranego przez niego pokarmu i czas jego podawania, ale też prawidłowa pozycja do karmienia i właściwe chwytanie piersi przez dziecko. Dzięki odpowiedniej pozycji również kondycja mamy będzie lepsza i szybciej będzie ona wracać do właściwej formy fizycznej.

Najważniejszą zasadą jest przystawianie dziecka do piersi, a nie piersi do dziecka. Nie musisz się więc schylać ani kulić dostosowując swoją pozycję do dziecka. Dzięki temu polepszysz komfort fizyczny swój i malca, a przede wszystkim zadbasz o swój kręgosłup. Dziecko należy więc położyć przed sobą na swoich kolanach najlepiej na specjalnej, grubej poduszce do karmienia, dzięki której maluch będzie wygodnie ułożony, a ty będziesz miała prosty kręgosłup.

Możesz też zastosować pozycję „spod pachy”, czyli położyć dziecko na poduszce ze swojego jednego boku główką w stronę piersi, a nóżkami w stronę swoich pleców. Jedną ręką możesz podtrzymywać kark i szyję dziecka. Karmić możesz także na leżąco, leżąc na boku i układając dziecko wzdłuż swojego ciała lub leżąc na plecach i kładąc sobie dziecko na brzuchu.

Podczas karmienia pilnuj, aby malec prawidłowo chwycił pierś razem z otoczką, a nie tylko samą brodawkę. Pierś musi szczelnie wypełniać buzię dziecka, a brodawka powinna być skierowana na podniebienie malucha. Powinien mieć on wywinięte na zewnątrz wargi, a żuchwę odchyloną. Jeśli dziecko głośno cmoka, niecierpliwi się lub odczuwasz ból w trakcie karmienia oznacza to, że malec nieprawidłowo chwycił pierś. Włóż delikatnie palec w kącik ust dziecka, aby wyjąć z nich pierś i przystaw malca jeszcze raz.

Zgodnie z zaleceniami mama powinna dążyć do wyłącznego karmienia piersią malca do 6. miesiąca życia, a następnie kontynuować je wraz z równoczesnym rozszerzaniem diety o nowe pokarmy. Każda kropla mleka mamy jest cenna, jednak zdarzają się sytuacje, w których karmienie jest niemożliwe. Według raportu Instytutu Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w pierwszych dniach życia większość noworodków jest karmiona mlekiem matki, z czego 62,7 proc. wyłącznie piersią. Natomiast karmienie mieszane, czyli łączenie karmienia piersią z podawaniem mleka modyfikowanego, jest stosowane nawet u 29 proc. noworodków.

Istnieje niewiele sytuacji, w których karmienie piersią jest przeciwwskazane, a są one związane z rzadkimi schorzeniami lub zakażeniem bakteryjnym czy wirusowym u matki. Nawet infekcja COVID-19 nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią.

Zobacz także: Kim jest wcześniak? Jakie są przyczyny i konsekwencje wcześniactwa? Poradnik dla rodziców jak opiekować się dzieckiem urodzonym przed czasem

Częściej występują natomiast problemy z laktacją, czy też niechęć kobiety do karmienia piersią. W takiej sytuacji najlepiej jest skorzystać z porady doradczyni laktacyjnej, lekarza lub położnej, ponieważ karmienia piersią trzeba się nauczyć i nie jest to takie proste, jakby się mogło wydawać. Należy też pamiętać, że prawidłowe kształtowanie się laktacji może zaburzać podawanie dziecku smoczka czy pojenie go butelką lub łyżeczką. Jeśli dziecko odczuwa potrzebę ssania, to trzeba je przykładać do piersi, dzięki temu pobudza się laktacja i zwiększa ilość produkowanego mleka. Należy pamiętać, że większość matek jest w stanie wykarmić swoje dziecko.

Jeśli jednak mimo to nie ma możliwości naturalnego karmienia piersią lub malec mimo karmienia nie przybiera na wadze, można włączyć mleko modyfikowane, ale tylko po konsultacji z lekarzem. Pediatra ustali odpowiedni rodzaj mleka oraz ilość i dawkowanie. Podczas karmienia mieszanego należy jednak dążyć do tego, aby w diecie dziecka przeważał pokarm mamy.