Czy Twoje dziecko jest wysoko wrażliwe? Jak zrozumieć i wspierać WWD - radzi psycholog Joanna Węglarz

Termin WWD został stworzony przez Elaine Aron i określa dzieci, które są bardzo wrażliwe, czułe i zbyt intensywnie reagujące na bodźce z otoczenia. Może to mieć pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Oprócz WWD istnieją terminy WWO (wysoko wrażliwe osoby) i HNB (high need baby).

Wysoka wrażliwość dziecka jest elementem jego temperamentu. WWD posiadają cztery szczególne cechy, które wynikają z ich układu nerwowego. Prawdopodobnie jest to dziedziczne, więc jeśli maluch jest szczególnie wrażliwy, to jego mama lub tata należy do tej grupy osób, które stanowią 15-20 % społeczeństwa, czyli WWO.

Termin WWD został stworzony i dokładnie wyjaśniony przez Elaine Aron, która napisała cykl książek na ten temat. Według badaczki WWD to przede wszystkim empatyczne, bystre i kreatywne dzieciaki, które są ostrożne w kontaktach z innymi. Jednocześnie cechuje je silna intuicja!

Elaine Aron, która jako pierwsza opisała zjawisko wysokiej wrażliwości, wymieniła 4 cechy WWD. Po pierwsze to głębokie przetwarzanie, które sprawia, że dziecko potrzebuje dużo czasu, żeby przystosować się do zmiany, zaakceptować i pogodzić się z nią. Niekiedy reaguje niepokojem, czy nawet płaczem na nową sytuację lub drobną zmianę, ale gdy da mu się czas, by się z nią oswoiło, będzie mu dużo łatwiej. Kolejną cechą takich dzieci jest wrażliwość układu nerwowego i tendencja do szybkiego przeciążenia - takie dziecko w wyniku natłoku sytuacji szybciej niż rówieśnik zasygnalizuje zmęczenie czy zdenerwowanie i trudniej mu będzie się wyciszyć i uspokoić. Podobnie sprawa będzie wyglądała w obszarze emocji. Wysoko wrażliwe dzieci szybciej się „wzbudzają” i dość powoli wygaszają. Mają duży problem z regulacją emocji, przez co może wydawać się, że reagują przesadnie, ale tak naprawdę mają one bardzo duży problem z kontrolą swoich reakcji. Ostatnią cechą jest tendencja do przeciążenia sensorycznego - gdy bodźców pojawia się za dużo (jest za głośno, za gorąco, za zimno lub coś zbyt intensywnie pachnie) dziecko przestaje sobie radzić. Staje się niespokojne, pobudzone, może być płaczliwe lub nerwowe – wyjaśnia Joanna Węglarz, psycholożka i specjalistka psychologii klinicznej, wykładowczyni akademicka i terapeutka EMDR ze Studia Psychologicznego, pomysłodawca ogólnopolskiej kampanii społecznej SZKOŁA-ODNOWA.

W książce Elaine Aron znajduje się test, który pozwala określić i wstępnie zweryfikować, czy dziecko jest szczególnie wrażliwe. Oto pytania zawarte w kwestionariuszu. Należy zakreślić te, które pasują do potomka.

1. łatwo się przestrasza;
2. skarży się na gryzące ubrania, szwy w skarpetkach czy metki, które drapią jego skórę;
3. zazwyczaj nie lubi wielkich niespodzianek;
4. lepiej się uczy dzięki łagodnym wskazówkom, a nie surowym karom;
5. zdaje się czytać w cudzych myślach;
6. używa słów skomplikowanych jak na swój wiek;
7. wyczuwa nawet najdelikatniejszy zapach;
8. ma inteligentne poczucie humoru;
9. zdaje się być obdarzone intuicją;
10. z trudem zasypia po ekscytującym dniu;
11. niezbyt dobrze sobie radzi z dużymi zadaniami;
12. chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzone piaskiem;
13. zadaje mnóstwo pytań;
14. jest perfekcjonistą;
15. zauważa cierpienie i stres innych ludzi;
16. preferuje spokojne zabawy;
17. zadaje głębokie i skłaniające do refleksji pytania;
18. jest bardzo wrażliwe na ból;
19. nie lubi hałaśliwych miejsc;
20. zauważa subtelności (że coś zostało przesunięte, zmianę w czyimś wyglądzie itd.);
21. zanim podejmie jakieś wyzwanie zastanawia się, czy jest to bezpieczne;
22. najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych;
23. odczuwa wszystko bardzo głęboko;

Jeśli co najmniej 13 z nich obrazuje zachowanie dziecka, to prawdopodobnie jest ono wysoko wrażliwe. Jednak warto mieć świadomość, że jeśli tylko dwa lub trzy zagadnienia pasują, ale za to w sposób niekwestionowany – może to również oznaczać, że maluch ma syndrom WWD.

Najważniejszym zadaniem rodzica jest niedopuszczanie do tego, aby dziecko miało nadmiar bodźców. Przestymulowanie takiego malucha może wiązać się z jego różnymi reakcjami. Wówczas może dojść do sytuacji, że nie będzie ono potrafiło sobie poradzić z dużą (jak na niego) ilością wrażeń. Tutaj rola opiekuna wiąże się przede wszystkim z zachowaniem spokoju. WWD łatwiej wyczuwają emocje innych, dlatego szybko odczytają nerwy i zdenerwowanie rodzica.

Po pierwsze dbać o ich potrzeby i starać się rozumieć ich wyjątkowość. Po drugie uczyć je rozumieć same siebie. Oczywiście jeśli mowa o niemowlaku trudno mu będzie wytłumaczyć, co się z nim dzieje. Jednak w przypadku dziecka w wieku przedszkolnym możemy pomóc mu zaakceptować własne zachowanie i próbować zwiększać samoświadomość oraz uczyć samoregulacji. Po trzecie bardzo istotne jest, aby pamiętać, że gdy dziecko reaguje silnym niepokojem, jest pobudzone czy trudno mu się uspokoić, de facto nie potrzebuje strofowania i odwoływania się do zasad, ale kogoś, kto pomoże mu się wyciszyć. Czasem wystarczy, by rodzic przytulił malucha lub był przy nim, okazując akceptację i wsparcie. – radzi Joanna Węglarz

Psycholożka odnosi się również do kwestii, czy WWD wymagają terapii:

Czasem tak, czasem nie. Bardzo istotne jest to jak bardzo problemy dziecka, utrudniają mu codzienne funkcjonowanie. Warto natomiast rozważyć zapisanie dziecka na warsztaty, które pomogą mu zrozumieć, na czym polega jego problem i nauczyć się efektywnych zachowań. Świetny rozwiązaniem może być tu Trening Umiejętności Społecznych.

Dzieci wysoko wrażliwe potrzebują przede wszystkim wsparcia rodziców, którzy razem z nimi będą przeżywać ich emocje. Dla WWD bardzo ważna jest więź z opiekunem i poczucie bezpieczeństwa.

Po pierwsze ważne, aby zdać sobie sprawę, że dziecko jest wysoko wrażliwe. Czasem bowiem potomstwo o takiej wrażliwości traktowane jest jako niegrzeczne, nieposłuszne czy niedostosowane. Natomiast istnieje wiele badań, które pokazują, że zjawisko to może dotyczyć nawet 15-20% dzieci. Po drugie gdy już zrozumiemy, jaka jest przyczyna niektórych zachowań malucha, ważne, aby mieć wiedzę, jak wspierać jego rozwój. Bardzo często wysoko wrażliwe dzieci mają problem ze zmianą i potrzebują więcej czasu niż ich rówieśnicy na adaptację do nowej sytuacji, Ważne jest również, by unikać sytuacji związanych z rywalizacją i wytwarzaniem presji, a zamiast tego zadbać o relację opartą na zaufaniu i współpracy. – mówi Joanna Węglarz.

HNB to nie to samo co WWD. Dzieci wysoko wymagające potrzebują nieustannej uwagi rodzica, do tego stopnia, ze niemożliwe staje się wykonanie codziennych i rutynowych czynności, oddanie malucha do żłobka, czy pod opiekę babci i dziadka. High need baby to termin określający małego człowieka, który wymaga więcej uwagi, bliskości i przytulania. Dzieci takie często wpadają w złość i atak histerii, nie lubią głośnej muzyki, obcych ludzi, czy podróży autem. Najlepiej czują się w ramionach rodziców. Bardzo trudno ustawić im rytm dnia – śpią gdzie, kiedy i ile chcą. HNB nie mają żadnych problemów zdrowotnych, które mogłyby być odpowiedzialne za ich zachowania.

Charakterystyczne zachowania dzieci wymagających to:

• głośny i ciągły płacz,
• mała potrzeba snu,
• duża potrzeba noszenia na rękach,
• duża ruchliwość,
• wytrwałość w pokazywaniu swoich potrzeb,
• nieprzewidywalność w swoim zachowaniu,
• nadwrażliwość.