Czym właściwie są zmarszczki? Sprawdź, jak powstają, co im sprzyja i w jaki sposób można zapobiegać nieestetycznym liniom

Zmarszczki to nic innego jak załamania struktury skóry łącznie ze szkieletem tworzonym przez włókna kolagenu i elastyny. Niedobór tych substancji negatywnie wpływa na elastyczną strukturę, która odpowiada za prawidłowe napięcie skóry. Skóra zaczyna się zapadać, gdy uszkodzeniu ulega jej szkielet, czyli struktura włókien kolagenowych i elastyny, a ilość kwasu hialuronowego stopniowo maleje. Tempo naturalnego procesu starzenia uzależnione jest od wielu czynników, na które niestety nie zawsze mamy wpływ.
Przyczyny powstawania zmarszczek to przede wszystkim:

• czynniki genetyczne,
• działalność hormonów płciowych,
• narażenie na promieniowanie UV,
• degradacja kolagenu i elastyny,
• niedobór kwasu hialuronowego,
• niedobór składników pobudzających naturalną produkcję kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego (takich jak witamina A, E, C),
• nieprawidłowy sposób pielęgnacji skóry,
• niezdrowy styl życia (na przykład stres, dym tytoniowy),
• rodzaj cery.

Zmarszczki mimiczne powstające w wyniku ruchów mięśni twarzy podczas wyrażania emocji (czyli tzw. ruchów mimicznych) nie są związane z procesem starzenia i mogą pojawić się praktycznie w każdym wieku.

Naturalny proces starzenia rozpoczyna się zazwyczaj po 25 roku życia – wtedy skóra powoli zaczyna tracić dawną jędrność i elastyczność. Około 30 roku życia zaczynają powstawać zmarszczki wokół oczu, tak zwane „kurze łapki”, a około 40 roku życia bruzdy biegnące od warg w kierunku nosa oraz bruzdy między brwiami i zmarszczki na czole. W wieku 50 lat zaczynają pojawiać się zmarszczki na szyi, natomiast u kobiet po 55 roku życia w związku z zanikiem tkanki podskórnej i wiotczeniem skóry widoczna jest już przecinająca skórę siateczka zmarszczek.

Zmarszczki można podzielić na kilka typów w zależności od podstawowej przyczyny ich powstawania. Dodatkowo zmarszczki dzieli się na zmarszczki głębokie w formie poziomych lub pionowych bruzd na czole, policzkach, dolnej części twarzy i szyi oraz zmarszczki powierzchowne tworzące się wokół oczu i nieprzekraczające pół milimetra głębokości.

Zmarszczki mimiczne (dynamiczne) nie mają związku z naturalnym procesem starzenia się skóry. Są wynikiem ruchu mięśni mimicznych, do którego dochodzi podczas naprzemiennego kurczenia i rozkurczania się mięśni twarzy. Początkowo takie zmarszczki są widoczne jedynie podczas mimiki, z upływem czasu, gdy skóra stopniowo traci pełną zdolność do rozkurczania, linie zmarszczek zostają utrwalone na stałe. Zmarszczki mimiczne występują najczęściej w okolicach oczu, ust, brwi i czoła, czyli obszarów marszczących się podczas wyrażania emocji.

Zmarszczki grawitacyjne powstają na skutek naturalnego procesu starzenia się skóry i działania przyciągania ziemskiego. Mają formę głębokich bruzd pojawiających się w momencie, gdy skóra traci jędrność i elastyczność. Zmarszczki grawitacyjne mogą powstawać w okolicach powiek, na szyi i policzkach.

Zmarszczki strukturalne, czyli zmarszczki posłoneczne, to bruzdy, które powstają po nadmiernym narażeniu skóry na działanie promieni słonecznych albo solarium. Występują przede wszystkim w okolicy oczu i czoła, na szyi i policzkach. Zmarszczkom tego typu często towarzyszą zaburzenia pigmentacji.

W związku z miejscem występowania zmarszczek dzieli się je na:

• zmarszczki na czole – poziome i pionowe,
• zmarszczki w kącikach oczu – „kurze łapki”,
• zmarszczki pod oczami,
• zmarszczki wokół ust – „usta palacza”,
• zmarszczki poniżej kącików ust – „zmarszczki marionetki”,
• zmarszczki na szyi – „naszyjnik Wenus”, czyli poziome bruzdy i „skóra indyka” będąca wynikiem utraty tkanki podskórnej,
• zmarszczki na dekolcie,
• zmarszczki na dłoniach i stopach.

Czytaj też: Mierzysz się z niepokojem, żalem, a może masz problemy zdrowotne? Sprawdź, co oznaczają konkretne zmarszczki na twarzy

Skóra narażona na promieniowanie słoneczne, dym tytoniowy i nadmierny stres wytwarza wolne rodniki – aktywne cząsteczki tlenu, które odpowiadają między innymi za procesy destrukcji lipidów i białek w błonie komórkowej skóry. Pod wpływem stresu dodatkowo wydzielany jest kortyzol (hormon stresu), który uszkadza fibroblasty odpowiedzialne za produkcję kolagenu. Nikotyna i toksyny zawarte w dymie papierosowym powodują rozpad estrogenów i wiotczenie skóry, a zaciąganie się dymem prowadzi do powstawania zmarszczek promienistych (tak zwanych zmarszczek palaczy) i szybszego pojawiania się zmarszczek wokół oczu (wskutek mrużenia oczu). Skutkiem obecności wolnych rodników jest uszkodzenie enzymów komórkowych wpływających na produkcję kolagenu i elastyny. Niedobór i zła jakość tych składników przyczynia się do szybszego starzenia się skóry i pojawiania się zmarszczek.

Starzenie się skóry przyspiesza także podrażnienie jej wysuszającymi kosmetykami – ze względu na powstawanie ubytków w płaszczu lipidowym skóra jest bardziej narażona na szkodliwe działanie promieni słonecznych i wolnych rodników.

Znaczący wpływ ma powstawanie zmarszczek mają również hormony płciowe. W okresie menopauzy zanika czynność jajników i maleje produkcja estrogenów (żeńskich hormonów płciowych), które oddziałują na fibroblasty produkujące kolagen. Spadek ilości kolagenu powoduje zmniejszenie gęstości skóry, a tym samym utratę jej elastyczności.

Zapobieganie zmarszczkom jest możliwe, trzeba jednak pamiętać, że nie można całkowicie temu zapobiec, a jedynie opóźnić proces starzenia się skóry. Jak dbać o skórę twarzy, szyi i dekoltu, by zapobiec powstawaniu zmarszczek? Przede wszystkim należy pamiętać o właściwej pielęgnacji kremami na zmarszczki i olejkami dopasowanymi do wieku i konkretnego typu skóry. Warto również regularnie stosować peelingi, które delikatnie usuwając martwe komórki, wspomagają procesy odnowy.

Ważne jest przeciwdziałanie szkodliwemu wpływowi promieni słonecznych, które przyspieszają procesy starzenia i przyczyniają się do powstawania zmarszczek strukturalnych. Promienie UVA wnikają głęboko w skórę i z czasem rozkładają włókna tkanki łącznej, dlatego należy stosować produkty z wysokimi filtrami UV i unikać zbytniego wystawiania skóry na słońce.

Codziennie przed lustrem można przeprowadzać masaż twarzy – wykorzystuje się do tego specjalne pędzle i szczoteczki, które stymulują przepływ limfatyczny i zmniejszają obrzęk woreczków łzowych.

W profilaktyce zmarszczek nie można zapomnieć także o treningu twarzy – uśmiechom i krzywieniu się. Dzięki takim ćwiczeniom możemy przeciwdziałać efektom grawitacji, a uaktywnione mięśnie pozostają jędrne i napięte. Regularna gimnastyka twarzy pomaga w zwalczaniu zmarszczek i zachowaniu elastyczności skóry.

Powstawanie zmarszczek to naturalny proces związany ze starzeniem się organizmu człowieka, jednak można go opóźnić, a nawet zredukować powstałe już bruzdy przywracając skórze oczekiwaną gładkość. Redukcja zmarszczek może przebiegać bezinwazyjnie, czyli przy zastosowaniu kuracji przeciwzmarszczkowej albo inwazyjnie, przy pomocy zabiegów medycyny estetycznej.

Kuracja przeciwzmarszczkowa może zostać indywidualnie dobrana przez dermatologa. Specjalista po konsultacji z pacjentem przepisuje stosowane miejscowo retinoidy – pochodne witaminy A wyrównujące koloryt skóry i zwiększające jej gładkość. Należy jednak pamiętać, że retinoidy, poza wysoką skutecznością i widocznym redukowaniem zmarszczek, uwrażliwiają skórę i zwiększają podatność na oparzenia słoneczne, dlatego konieczne jest jednoczesne stosowanie odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej.

Na rynku dostępne są także kremy dedykowane dla skóry ze zmarszczkami. Decydując się na zakup tego typu produktu, należy wiedzieć, że kremy przeciwzmarszczkowe bez recepty zawierają mniej składników aktywnych niż ich odpowiedniki na receptę, dlatego efekt stosowania jest mniej widoczny. Kremy drogeryjne przeznaczone są jedynie do niwelowania płytkich zmarszczek i łagodnych oznak starzenia.

Najlepsze rezultaty w usuwaniu zmarszczek dają zabiegi kosmetyczne i zabiegi medycyny estetycznej wykonywane przez specjalistów takie jak mikrodermabrazja, dermabrazja, zabiegi laserowe, laser ablacyjny, nici liftingujące, peeling chemiczny czy botoks.

Zabiegi abrazyjne polegają na usuwaniu zewnętrznej warstwy skóry i umożliwianiu wzrostu zdrowego naskórka. Mikrodermabrazja jest stosunkowo delikatna dla skóry i zazwyczaj nie powoduje efektów ubocznych, ale wymaga powtarzania do momentu uzyskania oczekiwanego efektu. Z kolei dermabrazja jest bardziej inwazyjna i skutkuje zaczerwienieniem, a nawet powstaniem strupków.

Podczas zabiegów laserowych dochodzi do stymulacji produkcji nowych komórek skóry i włókien kolagenowych. Klasyczny laser podgrzewa skórę zwiększając wytwarzanie kolagenu i elastyny, jednocześnie jej nie niszcząc, natomiast bardziej inwazyjny laser ablacyjny powoduje bolesne podrażnienia i zaczerwienienie.

Peelingi chemiczne wykorzystywane do usuwania zmarszczek również mają na celu usunięcie zewnętrznej warstwy skóry, a w zależności od intensywności zastosowanego kwasu zabieg trzeba powtarzać nawet kilkukrotnie.

Jeden z popularniejszych sposobów na zniwelowanie zmarszczek to zastrzyk z botoksu. Botoks paraliżuje konkretne mięśnie twarzy sprawiając, że skóra jest napięta i gładka – wykorzystuje się go głównie do redukcji „kurzych łapek”, zmarszczek na czole i między brwiami.

Niezależnie od sposobu redukcji zmarszczek i innych oznak starzenia się skóry, warto skonsultować się ze specjalistą – lekarzem dermatologiem, wykwalifikowaną kosmetyczką albo lekarzem medycyny estetycznej – który indywidualnie dobierze odpowiednią metodę dopasowaną do naszych potrzeb i oczekiwań.