Niektóre zupełnie inaczej niż współczesne! Tak setki i tysiące lat temu wyglądały kobiety. Zobacz ich portrety dzięki rekonstrukcjom twarzy

Kiedy odtwarza się przeszłość na podstawie badań archeologicznych, znajduje się kości ludzi, pozostałości ich otoczenia, biżuterii, ubrań, broni itp. Są oczywiście i przedstawienia, a niekiedy nawet portrety. Jednak te ostatnie nie powstawały „zawsze i wszędzie”, a często były bardzo stylizowane lub idealizowane, niekiedy też prawdopodobnie po prostu nieudolne. W przypadku sławnych ludzi często ich podobizny tworzono wiele lat po ich śmierci i jest to wyłącznie wyobrażenie artysty – czy chodzi o starożytne portrety np. Safony i Homera czy poczet królów i królowych Polski Jana Matejki. Nawet jeśli wizerunki były tworzone za życia człowieka, to bardzo często przedstawiały twarze znacznie piękniejsze i szlachetniejsze niż w rzeczywistości. Brakuje też portretów „zwykłych” ludzi, bo choć pojawiają się przedstawienia np. rzemieślników o zindywidualizowanych rysach, trudno obecnie wiązać je z jakimś konkretnym człowiekiem. Czy więc nie mamy szans poznania prawdziwych twarzy kobiet i mężczyzn z odległej przeszłości? Mamy – taką możliwość dają rekonstrukcje twarzy wykonywane na podstawie kości czaszki. Najczęściej są one tworzone na potrzeby wystaw muzealnych.

Rekonstrukcje twarzy ludzi żyjących w odległej przeszłości to niezwykle żmudny i długotrwały proces. Wykorzystuje się w nim wiedzę z dziedziny antropologii, kryminalistyki, ortodoncji, radiologii i kilku innych, ale potrzeba także zdolności rzeźbiarskich. Obecnie wiele twarzy odtwarza się komputerowo, ale nadal powstają pełnowymiarowe modele, czy to z wykorzystaniem technik komputerowych, czy bardziej tradycyjnej rzeźby np. w gipsie.

Podstawą do odtwarzania twarzy są kości czaszki. Obecnie są one najczęściej skanowane komputerowo i odtwarzane dzięki drukowi 3D. Kości czaszki dają jednak tylko szanse odtworzenia ogólnej budowy. Niestety nie dostarczają informacji o samych rysach. Te są odtwarzane m.in. na podstawie badań i opracować dotyczących grubości tkanek miękkich. Dokładny kształt nosa, wykroju ust, oprawy oczu w pewnym stopniu nadal pozostaje w sferze działań artysty, choć i tak jest najbliższy możliwy portret konkretnej osoby, jaki można uzyskać. Najczęściej nie wiemy też nic o ewentualnych bliznach, zmarszczkach czy tatuażach, występujących na twarzach.

Niekiedy wykorzystuje się także dane pośrednie, bo choć nie ma możliwości np. odtworzenia kształtu uszu, to np. na podstawie biżuterii można niekiedy co nieco o nich powiedzieć. Na przykład wiadomo, że kobiety przedinkaskiej kultury Wari nosiły grube przetyczki (zwane obecnie tunelami) deformujące małżowiny uszne. Właśnie takie uszy ma „królowa” Wari, której podobiznę można było oglądać na wystawie „Skarby Peru” w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie.

Kości, już nie tylko czaszki, dostarczają także informacji o wzroście, wieku, niektórych chorobach, stanie odżywienia, czasem o typie wykonywanych zajęć lub np. otyłości (występują związane z tym deformacje). Te informacje również bywają pomocne przy odtwarzaniu twarzy.

W rekonstrukcjach twarzy wykorzystuje się także dane pochodzące z DNA poszczególnych osób. To na ich podstawie uzyskuje się informacje dotyczące koloru oczu, skóry czy włosów. Niekiedy twórcy posiłkują się danymi DNA pochodzącymi ze szczątków pochodzących z tego samego okresu i miejsca (jest to metoda bardziej zawodna i mniej naukowa).

Jak wyglądały kobiety w przeszłości? Władczynie, łowczynie, rolniczki? Oto ich zrekonstruowane twarze. Zobacz je w galerii