Teraz będą dodatkowe urlopy choć nie dla wszystkich. Takich zmian w kodeksie pracy nie było od dawna, sprawdź jak skorzystasz

Choć w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat współczynnik aktywizacji zawodowej Polek poprawił się, wciąż jest daleki od potrzeb rynku pracy i organizacji życia społecznego. Nadal jest poniżej 50 procent - choć według danych GUS wynosił nieco ponad 30 proc. w latach pięćdziesiątych minionego wieku i nieco ponad 40 proc. w latach siedemdziesiątych - gdy taki sam wskaźnik dla mężczyzn wynosi wciąż 65 procent.

Nieoczekiwanie pandemia, a wraz z nią wybuch modelu pracy zdalnej i hybrydowej pokazały, że wcale tak być nie musi: elastyczne formy pracy, w tym zwłaszcza możliwość pracy zdalnej skłania kobiety do powrotu do pracy po urlopie macierzyńskim lub opiekuńczym.
Podobną okolicznością od lat stanowiącą alternatywę pracy etatowej i ułatwiającą kobietom powrót do aktywności zawodowej jest prowadzenie działalności gospodarczej.

W prognozowaniu, na ile planowane obecnie nowe ułatwienia dla rodziców w kodeksie pracy zachęcą kobiety do aktywności zawodowej, mogą być bardzo pomocne jesienne badania „Bizneswoman Roku: Przedsiębiorczość Polek a życie rodzinne”. Tym bardziej że wychwytują one już zmiany, jakich dokonał w postawach Polek w tej kwestii upowszechniający się model pracy zdalnej.

Spośród wszystkich badanych większość (60 proc.) uważa, że praca w trybie zdalnym lub hybrydowym ułatwia kobietom pracę, m.in. ze względu na możliwość łączenia jej z opieką nad dzieckiem, jednak wśród ankietowanych z tej grupy, które prowadzą firmę, tego zdania była jedynie co druga badana. Blisko co piąta respondentka (18,8 proc.) uważa inaczej i deklaruje, że praca zdalna ma negatywny wpływ na pracę kobiet.

Tak samo odpowiadało 23,6 proc. przedsiębiorczyń. Blisko co dziewiąta badana uważa, że nie występuje inny wpływ pracy zdalnej na pracę kobiet i mężczyzn. Z badania wynika, że 44,8 proc. polskich przedsiębiorczyń równo dzieli obowiązki domowe oraz rodzinne ze swoim partnerem. Jednocześnie jednak ponad ¼ przyznaje, że w ich związku taki równy podział nie występuje.

Co ciekawe, z badania wynika, że 44,3 proc. polskich przedsiębiorczyń prowadzenie własnej firmy postrzega jako ułatwienie życia rodzinnego, m.in. ze względu na elastyczne godziny pracy.

Jednocześnie jednak aż 31,2 proc. badanych jest przeciwnego zdania i postrzega to jako utrudnienie, a 13,2 proc. ankietowanych posiadających firmę deklaruje, że własna działalność nie wpływa na rodzinny aspekt ich życia.

Tymczasem w zeszłorocznej edycji badania takiej odpowiedzi udzielił większy odsetek badanych – 20,5 proc. Co trzecia respondentka uważała, że prowadzenie własnej firmy ułatwia życie rodzinne, a przeciwnego zdania było aż 39 proc. badanych. Wyniki tegorocznego badania pokazują, że polskie przedsiębiorczynie coraz częściej są zdania, że prowadzenie swojego biznesu nie wpływa negatywnie na relacje z bliskimi.

Spośród kobiet, które nie prowadzą własnej działalności, ale chciałyby to robić, tylko 8,5 proc. sądzi, że zarządzanie własnym biznesem nie wpływa na życie rodzinne. Zdaniem blisko 40 proc. jest to ułatwienie, m.in. ze względu na elastyczne godziny pracy. Przeciwnego zdania jest niemal co trzecia respondentka.

Wyniki badania wskazują, że co trzecia z ankietowanych przebywających obecnie na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym zamierza po jego zakończeniu wrócić do aktywności zawodowej, jednak chce zmienić pracodawcę lub branżę, w której dotychczas pracowała.

Ponad ⅕ respondentek planuje powrót do pracy w dotychczasowym wymiarze godzin, a 11,3 proc. – w ograniczonym. Gotowość do wznowienia aktywności zawodowej, gdy dziecko będzie starsze, deklaruje 17 proc. badanych. Własną działalność zamierza rozpocząć 8,5 proc. ankietowanych kobiet.

Aż 86 proc. badanych przyznaje, że ich partner nie korzystał i nie zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego. Uczestniczki badania w 39 proc. nie widzą takiej potrzeby, taki sam odsetek deklaruje, że nie istnieje taka możliwość ze względu na formę zatrudnienia partnera. Co szósta respondentka twierdzi, że wynika to ze względów finansowych.

Badanie zostało przeprowadzone na przełomie października i listopada 2022 r.

W projekcie ustawy zmieniającej kodeks pracy, który rząd przyjął i skierował do Sejmu we wtorek 10 stycznia br., zaproponował wydłużenie urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni (43 w przypadku ciąży mnogiej), co oznacza, że zarówno matki, jak i ojcowie będą mieli zagwarantowany czas urlopu rodzicielskiego do wykorzystania tylko przez każdego z nich.

- Ta zmiana ma zachęcać ojców do korzystania z urlopów, a nie przenoszona część tego urlopu wyniesie do 9 tygodni dla każdego z rodziców. Urlop rodzicielski zostanie uniezależniony od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu w dniu porodu, a zasiłek macierzyński będzie wynosił 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za cały okres urlopu rodzicielskiego – tłumaczy prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

Nowe przepisy przewidują też umożliwienie szerszego stosowania elastycznej organizacji pracy dostosowanej do indywidualnych potrzeb pracownika, znajdującego się w określonej sytuacji rodzinnej. Szerzej będzie mogła być wykorzystywana praca zdalna, elastyczny rozkład czasu pracy, praca w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Możliwość skorzystania z elastycznej organizacji pracy będzie przysługiwała rodzicom opiekującym się dzieckiem do 8 lat (dotychczas był to wiek 4 lat) oraz opiekunom, tj. pracownikom zapewniającym opiekę lub wsparcie krewnemu lub osobie zamieszkującej z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym, którzy wymagają znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Odrzucenie wniosku o elastyczną organizację pracy wymagać będzie pisemnego uzasadnienia pracodawcy.

Zupełnie nowym rozwiązaniem zaproponowanym w projekcie jest wprowadzenie urlopu opiekuńczego – w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym – w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

- Za czas tego urlopu pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, jednak biorąc pod uwagę starzenie się społeczeństwa i wzrost znaczenia opieki nad niesamodzielnymi członkami najbliższej rodziny rozwiązanie to wydaje się racjonalne i potrzebne, choć pewnie spowoduje sporo trudności dla pracodawcy w organizacji pracy – tłumaczy prof. Jacek Męcina.

Więcej kontrowersji budzi wprowadzenie zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym.

- Za czas tego zwolnienia pracownikowi przysługuje prawo do 50 proc. wynagrodzenia, obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego. – Rozwiązanie to przypomina istniejący już w Kodeksie pracy urlop na żądanie, a wprowadzenie nowego zwolnienia powinno oznaczać proporcjonalne ograniczenia w zakresie używania urlopów na żądanie – dodaje ekspert.

Wymienione najważniejsze zmiany nie wyczerpują całego katalogu propozycji, których ostateczny kształt wymaga jeszcze rzetelnej analizy, podkreśla prof. Jacek Męcina i zwraca uwagę, że pełna implementacja przepisów powinna być rozłożona w czasie tak aby pracodawcy mogli przygotować się na zmiany przez cały 2023 rok.