Toksyczna matka – ekspertka wyjaśnia, kim jest taka osoba i czym charakteryzuje się relacja z toksyczną mamą

Jaką rolę w życiu dorosłej kobiety może odgrywać bliska relacja z matką?
Bliskość w relacji matki i córki jest dobrym wskaźnikiem. Pamiętajmy, że relacja matka-córka stanowi jedną z najważniejszych relacji w życiu kobiety. Osoby, które mają traumatyczne doświadczenia, bazujące na niewystarczająco bliskiej, czasem wręcz zimnej relacji z matką, niejednokrotnie zgłaszają się do nas na psychoterapię.

Jeżeli zatem obie kobiety mówią, że łączy je bliska relacja, jest to dobry znak, wskazujący na to, że istnieje między nimi więź oparta na miłości. Jednak wszystko ma swoje granice, nawet bliskość. Dorosła córka jest niezależną osobą, która ma prawo do samodzielnych wyborów, zarówno tych osobistych, jak i zawodowych. Nie oznacza to, że nie może poprosić mamy o radę czy skonsultować z nią ważnej kwestii, ale mądra matka podjęcie ostatecznej decyzji zawsze powinna pozostawić dziecku. Nie każda matka potrafi jednak zdobyć się na taki gest.

Po czym można poznać, że relacja matki z córką jest zbyt zażyła? Czym przejawia się uzależnienie córki od matki?
Zdarzają się matki kontrolujące, a właściwie „nadkontrolujące”, które usiłują wpływać na wszystko: od wyboru studiów i pracy, poprzez partnera, na mieszkaniu skończywszy. Czasem nie potrafią one, albo nie chcą „wypuścić” córki z domu, uciekają się do manipulacji i umniejszania umiejętnościom córki. „Przecież beze mnie sobie nie poradzisz” – twierdzą. Taka postawa niewiele ma wspólnego z prawdziwą bliskością. Mamy natomiast do czynienia z osaczeniem. Wówczas relacja nie jest bliska w zdrowym emocjonalnie znaczeniu tego słowa, wręcz przeciwnie – staje się toksyczna.

Z jakimi problemami borykają się kobiety uzależnione od swoich matek?
Tkwiąc w toksycznej relacji z matką, kobieta może mieć problem ze stworzeniem zdrowej, partnerskiej relacji. Matka z osoby ważnej, ale jednak pozostającej na drugim planie w dorosłym życiu dziecka, staje się najważniejsza. Tymczasem w dorosłym życiu własna rodzina – partner i dzieci – powinni być najważniejsi. W układzie, w którym matka traktowana jest priorytetowo, córka omawia z nią swoje wybory i konsultuje rodzinne decyzje, przez co partner może się czuć izolowany i pomijany. To nigdy nie wróży niczego dobrego małżeńskiej relacji.

Czy kobieta żyjąca w toksycznej relacji z matką ma w ogóle szansę na udany związek?
Czasem córki w ogóle nie potrafią stworzyć relacji damsko-męskiej, bo toksyczna mama zastępuje im związek. Nawet, gdy pojawi się kandydat na partnera, jest on krytykowany przez zaborczą matkę, aż w końcu córka z niego rezygnuje. Matka potrafi zastąpić córce przyjaciółki, więc taka kobieta ma matkę, która jest dla niej jednocześnie partnerką, przyjaciółką i powierniczką…

Kiedy przychodzi czas na „odcięcie” pępowiny i psychiczne uniezależnienie się córki od matki?
Symboliczne odcinanie pępowiny powinno być procesem. Już nastolatka powinna mieć prawo do decydowania o sobie, np. w kwestii wyboru szkoły średniej, zainteresowań czy przyjaciół. Oczywiście, w przypadku osoby nieletniej rodzic powinien „trzymać rękę na pulsie” i uważać, aby młoda osoba nie popadła w kłopoty, ale należy jednocześnie szanować decyzje dziecka, a nie kierować się jedynie własnymi potrzebami i niespełnionymi ambicjami.

Ukończenie 18 roku życia to graniczny dzień, który powinien stanowić dla matki informację o tym, że córka jest już dorosła i sama będzie decydowała o swoim życiu. Mądra mama sekunduje dziecku, wspiera je, ale nie narzuca mu rozwiązań, argumentując je swoją ogromną miłością. Takie podejście wywołuje w młodych ludziach poczucie winy i prowadzi do myślenia, że jeżeli nie postąpi się zgodnie z oczekiwaniami mamy, to będzie ona nieszczęśliwa.

Co zrobić, aby bliski kontakt z matką nie rzutował na nasze relacje z innymi?
To matka kreuje relacje z córką od najwcześniejszych lat życia dziecka. Zdrowa relacja powinna opierać się na bezwarunkowej miłości, akceptacji i szacunku do odrębności, jaką stanowi dziecko. Traktowanie córki jak przyjaciółki czy powierniczki nie stanowi dobrego kierunku w budowaniu zdrowej relacji między obiema kobietami. Z kolei zwierzanie się z kłopotów, np. relacyjnych z ojcem, zaburza inną ważną relację w życiu córki – relację z ojcem.

Córka o wiele częściej niż matka zauważa, że granica bliskości jest przekraczana, ponieważ toksyczna relacja zazwyczaj odpowiada przede wszystkim matce, która zastępuje nią nieudaną relację z mężem czy brak przyjaciół. Matka stara się utrzymać toksyczną więź, a córka chciałaby się z niej uwolnić, ale nie wie, jak to zrobić. Takie kobiety często trafiają do psychologa. Szukają pomocy w przejściu na zdrowe relacje z mamą. Praca nad sobą, jaką podejmują, stanowi początek budowania nowego, lepszego życia.

Jak córki uzależnione od swoich matek powinny z nimi rozmawiać, aby relacja stała się mniej zażyła?
Mottem córek będących w zbyt bliskiej relacji z matką powinno być stawianie granic i bronienie swojej odrębności. Nie chodzi tutaj o odcięcie mamy od swojego życia oraz izolowanie jej od siebie, ale o cierpliwe i konsekwentne informowanie jej o swojej słusznej potrzebie decydowania o własnym życiu – nie przeciwko mamie, ale w zgodzie ze sobą. Czasem jednak potrzebna jest pomoc fachowca. Psycholog może wesprzeć córkę w budowaniu zdrowego dystansu z matką i omówić te kwestie z obiema kobietami podczas wspólnego spotkania. Często nadopiekuńcza, „nadkontrolująca” mama ma w sobie mnóstwo lęków, które powinna przepracować, aby uzdrowić relację z córką.