W jakich sprawach i kto może zwrócić się do psychologa szkolnego? Zobacz, czy specjalista jest zobowiązany do zachowania tajemnicy

Czym zajmuje się psycholog szkolny?
Anna Nykiel: Zakres obowiązków psychologa szkolnego jest szeroki. W ostatnich czasach, gdy szybki dostęp do specjalisty jest utrudniony, rola psychologa szkolnego stała się niezwykle istotna.

Psycholog szkolny, współpracując z nauczycielami, wyjaśnia mechanizmy zachowania ucznia lub uczniów, a także może wskazywać sposoby rozwiązywania trudnych problemów. Tworzy wstępną diagnozę przyczyn niepowodzeń szkolnych dziecka lub jego nieprawidłowego zachowania. Obserwując dziecko na przerwie, wśród rówieśników, na lekcji, poznaje jego zasoby i wyzwania, z jakimi się mierzy. Poprzez rozmowy z nauczycielami i rodzicami poszukuje możliwości wspierania ucznia w ich naturalnym środowisku oraz wspiera wybór dalszej drogi zawodowej.

Psycholog szkolny we współpracy z nauczycielami może zauważyć pierwsze sygnały dotyczące trudności szkolnych i emocjonalnych wysyłanych przez dziecko. Takie informacje może też uzyskać bezpośrednio od dziecka lub rodziców zaniepokojonych obniżonymi wynikami w szkole, niechęcią chodzenia do szkoły lub drażliwym zachowaniem dziecka w domu. Jeśli rodzic zgłosi takie informacje do szkoły, możliwa jest szybka i skuteczna interwencja.

Psycholog szkolny współpracuje z Poradnią Psychologczno-Pedagogiczną oraz w ostatnim czasie z terapeutami środowiskowymi pracującymi w Poradniami Psychologicznej Pomocy Środowiskowej, powstałymi w ramach reformy psychiatrii w całej Polsce.
Może być też pierwszym dorosłym, który z uważnością wysłucha dziecko i przeprowadzi interwencję, gdy uczeń doświadcza przemocy, stresu związanego z obowiązkami szkolnymi, relacjami rówieśniczymi lub kontaktem z nauczycielem.

Dlatego też wielu psychologów szkolnych już w pierwszych tygodniach szkoły rozpoczyna cykl zajęć integracyjnych lub profilaktycznych z uczniami, dotyczących np. radzenia sobie ze stresem czy przemocą, lub na zebraniach z rodzicami prowadzi zajęcia wpierające kompetencje wychowawcze lub edukacyjne. Często psycholodzy szkolni na prośbę rodziców lub wychowawców organizują zajęcia profilaktyczne lub zajęcia integracyjne, wspierając zarówno dzieci, jak i nauczycieli w budowaniu bezpiecznych relacji.

Warto już na początku roku szkolnego dowiedzieć się, kto jest w szkole psychologiem, w jakich godzinach przyjmuje oraz jak można się z nim umówić.

Czym różni się praca pedagoga i psychologa?
Obszary działań psychologa i pedagoga często się pokrywają. Podstawowa różnica polega na tym, że pedagog zajmuje się uczniami mającymi trudności w nauce. Zadaniem pedagoga jest znaleźć przyczynę i pomóc uczniowi uczyć się, a przez to rozwijać się na miarę swoich możliwości. Psycholog to osoba, która pomaga w radzeniu sobie z trudnymi zachowaniami, w rozwiązywaniu problemów w relacjach z rówieśnikami i nauczycielami.

Czasami trudności w nauce wynikają z problemów w relacjach rówieśniczych lub problemowej sytuacji w domu – dlatego są to specjaliści ściśle ze sobą współpracujący.

Czy w każdej szkole powinien być psycholog?
Zgodnie z najnowszymi zmianami od 1 września 2022 roku w każdej szkole na 100 uczniów musi być zatrudniony psycholog na 1,5 etatu, na kolejne 100 osób etat ten zwiększa się o 0,2. Kolejne zmiany nastąpią w 2024 roku.

To Cię zainteresuje: Psycholog i pedagog w szkole. Program MEiN, który ma pomóc dzieciom.

Kto może zgłosić się do psychologa szkolnego?
Do psychologa szkolnego może zgłosić się dziecko, rodzic lub nauczyciel.
Dziecko, gdy:

• ma trudności w relacjach z rówieśnikami lub nauka sprawia mu trudności,
• w szkole doświadcza przemocy lub dyskryminacji ze strony uczniów lub nauczycieli,
• w domu doświadcza trudności w relacjach rodzinnych lub przemocy.

Rodzic, gdy:

• dziecko ma trudności z nauką lub nie chce chodzić do szkoły,
• dziecko ma trudności w relacjach rówieśniczych,
• w domu w zachowaniu dziecka pojawia się agresja, drażliwość, obniżona koncentracja, trudności ze snem,
• dziecko zgłasza trudne relacje z nauczycielami.

Nauczyciel, gdy:

• dochodzi do konfliktu między uczniami w klasie,
• niepokoi go zachowanie ucznia,
• dochodzi do konfliktu lub trudności między uczniem a nauczycielem,
• potrzebuje wsparcia w swojej pracy zawodowej.

Czy psycholog szkolny ma obowiązek zachować dla siebie rozmowę z dzieckiem? A kiedy jest zobowiązany do ujawnienia jej przebiegu?
Psycholog szkolny pomagając uczniom, musi dbać o zachowanie dyskrecji i poufności oraz komfortowych warunków rozmowy – bez obecności innych osób w gabinecie. Z tej zasady wyłączone są sytuacje zagrażające uczniowi oraz te, o których powinien wiedzieć rodzic, np. gdy uczeń nadużywa substancji psychoaktywnych, ma konflikt w grupie rówieśniczej, ma myśli samobójcze lub pojawiają się samookaleczenia.

Specjalista, decydując się na ujawnienie rozmowy z dzieckiem, powinien poinformować je o tym, dostosowując treść do jego wieku.

Czy rodzic musi wyrazić zgodę na wizytę swojego dziecka u specjalisty zatrudnionego w szkole?
Rodzic musi wyrazić zgodę na rozmowę psychologa z dzieckiem. Szkoły często decydują się na rozwiązanie, w którym rodzice już na początku rozpoczęcia nauki podpisują zgodę przekazaną przez wychowawcę. Osobny dokument konieczny jest, gdy zajęcia w szkole prowadzi psycholog niezatrudniony w placówce.

Nie oznacza to, że rodzic nie musi być informowany o działaniach prowadzonych przez psychologa na terenie szkoły, skierowanych na dziecko. Często nauczyciele lub psycholodzy o takich sytuacjach informują w formie elektronicznej. Psycholog bez wiedzy rodzica nie może prowadzić terapii dziecka. Nie prowadzi też w szkole psychoterapii, chyba że ma do tego odrębne uprawnienia.

Jeśli placówka edukacyjna nie ma zatrudnionego psychologa, to gdzie dziecko i rodzic mają szukać pomocy?
Zgodnie ze zmianami z dniem pierwszego września 2022 w każdej szkole musi być zatrudniony psycholog. Liczba nauczycieli specjalistów ma być uzależniona od tego, ile dzieci uczęszcza do konkretnej placówki.

Jednocześnie dla wielu uczniów pójście do psychologa szkolnego jest problemem, obawiają się reakcji rówieśników, psycholog kojarzy się z sytuacjami, w których uczeń wysyłany jest, gdy narozrabia.

Dzieci i młodzież zawsze mogą skorzystać z:

• Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111,
• Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12.

Rodzice, gdy potrzebują wsparcia w kompetencjach rodzicielskich lub niepokoją się zachowaniem dziecka, mogą udać się do:

• Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
• Poradni Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży,
• Środowiskowych Ośrodków Pomocy Psychologicznej, które w ramach reformy psychiatrii powstały w różnych miejscach w Polsce (zobacz listę ośrodków na stronie NFZ).
• W sytuacji zagrożenia życia pierwsze kroki należy kierować na ostry dyżur psychiatryczny.

Na początek roku szkolnego przygotowaliśmy poradnik dla rodziców. Przez cały wrzesień publikować będziemy materiały, które przybliżą najważniejsze tematy, o których rozmawiają rodzice. Znajdziecie głosy ekspertów, komentarze pedagogów i badania na temat szkoły, zajęć pozalekcyjnych, komunikacji na linii dziecko – rodzic – szkoła. Zapraszamy!