Emerytura po mężu lub żonie. Jakie dokumenty przygotować, żeby dostać świadczenie? Kiedy i gdzie złożyć wniosek?

Emerytura po mężu lub żonie stanowi ciekawą alternatywę dla własnego świadczenia emerytalnego. Zwłaszcza że wartość kobiecych emerytur znacznie odbiega od wysokości tego świadczenia dla mężczyzn, co potwierdzają dane ZUS. Emerytura po mężu to kolokwialne określenie, opisujące rentę rodzinną, która przysługuje po zmarłym emerycie lub renciście. Świadczenie się należy, jeżeli zmarły był ubezpieczony i miał prawo do: emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy bądź spełniał warunki niezbędne do uzyskania powyższych świadczeń. Członkowie rodziny mogą także starać się o rentę rodzinną, jeżeli zmarła osoba otrzymywała: zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Proces ubiegania się o rentę rodzinną jest skomplikowany. ZUS może wymagać złożenia wielu różnych dokumentów, a dodatkowo warto pilnować terminu wpłynięcia wniosku. Sprawdziliśmy, co zrobić, żeby uzyskać rentę rodzinną.

O tzw. emeryturę po mężu można się starać po śmierci bliskiego, ale nie wolno jej pobierać symultanicznie z własnym świadczeniem emerytalnym. Zanim wdowa zdecyduje się złożyć wniosek o emeryturę po mężu, warto sprawdzić, czy takie rozwiązanie faktycznie będzie dla niej opłacalne. Renta rodzinna będzie bowiem niższa od jej emerytury.

O rentę rodzinną mogą starać się: dzieci zmarłego, jego żona lub mąż, rozwiedzeni małżonkowie, a także rodzice. Aby uzyskać świadczenie, muszą oni jednak spełnić określone warunki.

Do tzw. emerytury po mężu, czyli renty rodzinnej, uprawnione są nie tylko wdowy, ale również inni członkowie najbliższej rodziny zmarłego. Do ukończenia 16 lat do świadczenia są uprawnione dzieci:

• własne,
• drugiego małżonka,
• przysposobione.

Dzieci mogą pobierać rentę rodzinną do ukończenia 25 lat, jeżeli uczą się w szkole - pod tym pojęciem kryją się także studia. Renta przysługuje bez względu na tryb nauki. Mają do niej prawo dzieci zmarłego uczące się dziennie, wieczorowo, zaocznie i eksternistycznie. Ponadto dzieci zmarłego są upoważnione do renty rodzinnej w dwóch sytuacjach, gdy:

• stały się całkowicie niezdolne do pracy do ukończenia 16 lat,
• stały się całkowicie niezdolne do pracy w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat.

O rentę po mężu wdowa może starać się w kilku sytuacjach. Renta zostanie przyznana, jeśli wdowa w chwili śmierci męża:

• miała ukończone 50 lat lub,
• wychowywała co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu (poniżej 16 lat, a jeżeli uczą się - poniżej 18 lat życia) lub,
• była całkowicie niezdolna do pracy.

Ponadto o rentę po mężu może starać się wdowa, która do pięciu lat od śmierci małżonka bądź zaprzestania wychowywania wyżej wymienionych dzieci spełni warunek ukończenia 50 lat lub niezdolności do pracy.

O rentę po mężu może także ubiegać się wdowa, która w chwili jego śmierci „nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej”, ale spełnia kryteria dotyczące wdów, a dodatkowo w dniu śmierci męża przysługiwało jej prawo do alimentów, zasądzonych wyrokiem sądowym lub przyznanych na drodze ugody sądowej.

Wdowa, która nie spełnia powyższych wymagań, ale nie dysponuje własnym źródłem utrzymania, może ubiegać się o przyznanie jej okresowej renty rodzinnej na czas jednego roku, licząc od dnia śmierci małżonka lub na okres uczestniczenia w szkoleniu, które pozwoli jej uzyskać kwalifikacje do podjęcia pracy zarobkowej (maksymalnie na dwa lata od śmierci męża).

Analogiczne zasady przyznawania renty rodzinnej obowiązują wdowców.

Jeżeli kobieta po rozwodzie lub pozostająca w separacji ze zmarłym spełni wymagania dla wdów i udowodni, że w dniu śmierci mężczyzny miała zasądzone sądowo lub przyznane na mocy ugody sądowej prawo do alimentów z jego strony, również ona może ubiegać się o rentę po mężu. W sytuacji, gdy nie ma wyroku lub ugody sądowej, kobieta musi wykazać, że w dniu śmierci zmarłego miał obejmował go obowiązek alimentacyjny z mocy prawa, np. alimenty były płacone na podstawie umowy czy też były faktycznie płacone.

O rentę rodzinną mogą wreszcie starać się rodzice zmarłego. Podobnie jak wdowa lub wdowiec, muszą oni spełnić wymagania dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dzieci. Oprócz tego powinni wykazać, że zmarły emeryt lub rencista miał ubezpieczenie, a bezpośrednio przed śmiercią łożył na ich utrzymanie.

Wysokość renty rodzinnej jest uzależniona od tego, ilu członków rodziny ją pobiera. Jej minimalna wysokość wynosi 85 proc. świadczenia zmarłego, a maksymalna - 95 procent. ZUS zawsze sprawdza, do jakich świadczeń emerytalno-rentowych zmarły był uprawniony w dniu śmierci i wybiera najkorzystniejsze dla wnioskodawcy rozwiązanie.

Nie można jednak pobierać jednocześnie emerytury i renty rodzinnej. Z tego powodu osoba, która rozważa ubieganie się o świadczenie, powinna rozważyć, czy uzyskanie renty będzie dla niej korzystne. Jeśli o rentę rodzinną ubiega się kilku członków rodziny, otrzymają oni tylko jedno, wspólne świadczenie. W razie konieczności ZUS może je podzielić rentę po równo między wnioskodawców.

Renta rodzinna wynosi:

• 85% świadczenia zmarłego (jeżeli renta przysługuje jednej osobie),
• 90% świadczenia zmarłego (jeżeli renta przysługuje dwóm osobom),
• 95% świadczenia zmarłego (jeżeli renta przysługuje co najmniej trzem osobom).

Uczniowie i studenci pobierający rentę rodzinną mogą podjąć pracę zarobkową w wakacje. Jeżeli jednak do pracy pójdzie rencista bądź rencistka, wysokość świadczenia może ulec zmniejszeniu, a nawet istnieje ryzyko utraty prawa do renty.

Wysokość renty nie ulegnie zmianie pod warunkiem, że przychód rencisty lub rencistki nie przekroczy 70% wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli jednak przychód będzie wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, ale nie przekroczy 130% tej kwoty, wysokość renty zostanie obniżona. W sytuacji, gdy przychód przewyższy 130% przeciętnego wynagrodzenia, prawo do renty zostanie zawieszone.

Aby ubiegać się o rentę po mężu, należy złożyć w ZUS Wniosek ERR. Odpowiedni formularz można pobrać ze strony ZUS. Następnie trzeba go wydrukować, wypełnić i dostarczyć do dowolnej jednostki organizacyjnej ZUS. Formularze ERP są także dostępne do pobrania w punktach informacyjnych, w sali obsługi klientów, we wszystkich oddziałach ZUS.

Wniosek o rentę rodzinną można złożyć:

• osobiście,
• przez pełnomocnika,
• wysłać drogą pocztową,
• za pośrednictwem polskiego urzędu konsularnego.

Dokumenty, które należy dołączyć do wniosku ERP, różnią się między sobą, w zależności od tego, kto wnioskuje o rentę. W zależności od tego, który członek rodziny składa wniosek o rentę rodzinną, ZUS może wymagać takich dokumentów, jak:

• dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy,
• dokument potwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta,
• dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa (powinowactwa) ze zmarłym,
• skrócony odpis aktu małżeństwa (w przypadku wdowy, wdowca, małżonka w separacji lub osoby rozwiedzionej),
• zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, wdowy lub wdowca, wystawione przez lekarza prowadzącego (jeśli trzeba ustalić niezdolność do pracy),
• zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły (w przypadku dziecka, które ukończyło 16 lat)
• dokument potwierdzający prawo do alimentów ustalonych wyrokiem lub na drodze ugody sądowej (alimenty powinny przysługiwać w dniu śmierci zmarłego),
• dokument potwierdzający istnienie obowiązku alimentacyjnego z mocy prawa (jeżeli alimenty nie zostały przyznane na mocy wyroku lub ugody sądowej).

Jeżeli emerytura po mężu, czy szerzej - renta rodzinna, ma zostać przyznana po osobie, której nie przysługiwało prawo do świadczenia, do dokumentów wymienionych powyżej trzeba będzie dodatkowo dołączyć dokumenty wymienione w tzw. kartach szczegółowych. Wykaz przykładowych dokumentów, które należy złożyć, można znaleźć na stronie www.zus.pl/renta-rodzinna.

Nie warto zwlekać ze złożeniem wniosku o rentę po mężu. Jeżeli odpowiednie dokumenty wpłyną do ZUS do końca miesiąca następnego po miesiącu zgonu członka rodziny, prawo do renty rodzinnej zostanie przyznane od dnia zgonu. Jeżeli jednak wdowa lub inny członek rodziny złoży wymagane dokumenty w późniejszym terminie, uzyska prawo do świadczenia od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Wnioski o przyznanie renty rodzinnej rozpatruje organ rentowy ZUS, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub jednostka organizacyjna ZUS. Urząd ma 30 dni na analizę wniosku i załączonych dokumentów. Jeżeli potrzebne są dodatkowe wyjaśnienia, musi on wydać ostateczną decyzję w ciągu 30 dni od daty złożenia ostatniego wyjaśnienia.

W złożeniu wniosku o rentę rodzinną pomagają konsultanci ZUS z Centrum Obsługi Telefonicznej. Są oni dostępni od poniedziałku do piątku w godz. 7.00–18.00. Pomoc można uzyskać:
pod numerem telefonu 22 560 16 00,
mailowo, pod adresem cot@zus.pl,
przez komunikator Skype na stronie www.zus.pl lub pod zus_centrum_obslugi_tel,
przez czat na stronie www.zus.pl.

Od decyzji negatywnej można się odwołać pisemnie lub ustnie, w protokole, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję. Na złożenie odwołania osoba wnioskująca ma miesiąc od otrzymania decyzji ZUS.