Swędzenie i pieczenie warg sromowych – diagnozowanie, leczenie. Jakie domowe metody na swędzenie miejsc intymnych są pomocne?

Pieczenie warg sromowych oraz swędzenie okolic intymnych to jedne z objawów, które towarzyszą dermatozom sromu, infekcjom lub reakcjom alergicznym.

Do przyczyn zaliczają się m.in. następujące czynniki:
Drożdżyca (kandydoza) pochwy – w tym przypadku zapalenie sromu występujące z grzybicą pochwy wywołane jest drożdżakami z rodzaju Candida. Towarzyszą mu obrzęk i białe naloty na błonie śluzowej oraz białe, żółte lub brunatne upławy o konsystencji serowatej i kwaśnym zapachu. Srom piecze, swędzi i boli podczas dotyku. Ta przypadłość najczęściej dotyczy kobiet pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

Liszaj prosty przewlekły – ma postać ognisk rumieniowych, które są nieostro odgraniczone, najczęściej towarzyszą mu złuszczanie i zliszajowacenie skóry.

Liszaj płaski – charakteryzuje się wystąpieniem grudek o barwie mlecznej, zmian rumieniowych bądź nadżerek. Dodatkowo mogą pojawić się grudki w kolorze brązowym lub ciemnoczerwonym. Jeśli zajmuje również pochwę, towarzyszą mu żółte upławy i krwawiące nadżerki. Jeśli charakter choroby jest przewlekły, może dojść do powstania zrostów i w efekcie do zwężenia pochwy.

Liszaj twardzinowy i zanikowy sromu (LSA) – zwany także marskością sromu. Często towarzyszy chorobom takim jak autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, cukrzyca typu 2, bielactwo lub łysienie plackowate. LSA negatywnie wpływa na samopoczucie fizyczne, psychoemocjonalne kobiety i prowadzi do odczuwania dyskomfortu seksualnego.

To choroba przewlekła, która objawia się przerostem warstwy brodawkowej skóry, pojawieniem się białych grudek i bólem. Ponieważ ma charakter postępujący, może doprowadzić do zmian zanikowych, które obejmują ścieńczenie skóry sromu, prowadząc tym samym do jego wygładzenia, czyli zaniku oraz wystąpienia suchości. Przeważnie dotyczy kobiet w starszym wieku, może także występować u mężczyzn jako marskość żołędzi.

Rzęsistkowica – to przenoszona drogą płciową choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju rzęsistek. Objawami są wodniste upławy o barwie żółto-zielonkawej i przykrym zapachu, częstomocz i bolesne oddawanie moczu. Towarzyszy mu również ból podczas kontaktu seksualnego.

Dermatozy kontaktowe – są częstą przyczyną bólu, swędzenia i pieczenia sromu. Reakcje alergiczne skóry, najczęściej powstają w wyniku alergii na substancje zawarte w zapachowym i kolorowym papierze toaletowym, ciągłego używania wkładek higienicznych, które utrudniają dostęp powietrza do miejsc intymnych, zmiany proszku lub płynu do prania, noszenia nieprzewiewnej bielizny itp.

Rak sromu – występuje stosunkowo rzadko i rozpoznawany jest zazwyczaj wtedy, gdy znajduje się w stanie klinicznego zaawansowania. Dotyczy najczęściej kobiet w wieku okołomenopauzalnym, a więc między 60. a 70. rokiem życia. Czynnikami, które prowadzą do jego powstania to m.in. przebyte zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (typ 6, 11, 16 i 18). Neoplazja wewnątrznabłonkowa sromu (VIN) jest stanem przedrakowym poprzedzającym wystąpienie raka sromu o charakterze pierwotnym, również objawia się silnym świądem i pieczeniem sromu.

Alergia na lateks (prezerwatywy) bądź poszczególne składniki żeli intymnych albo lubrykantów. W takim przypadku ma się do czynienia z alergicznym zapaleniem sromu. Jeśli dodatkowo towarzyszy mu ból i dyskomfort, a objawy te nie są spowodowane dermatozami sromu lub pochwy, bądź infekcją, prawdopodobnie może to świadczyć o wulwodynii (postrzeganej jako choroba „tajemnicza” i trudna w leczeniu, ponieważ brak organicznej przyczyny, a objawy są zróżnicowane i niespecyficzne), która diagnozowana jest rzadko.

Żylaki sromu objawiają się pieczeniem, swędzeniem, zaczerwienieniem, obrzękiem warg sromowych. Pojawiają się również uczuciem ciężkości brzucha wraz z uporczywymi bólami, może dojść do nieznacznego krwawienia szczególnie w trakcie lub po odbyciu stosunku seksualnego. W codziennym życiu kobiecie towarzyszy duży dyskomfort, stanie i siedzenie powodują, że ból nasila się. Ponadto, ból pojawia się podczas wypróżniania. Najczęściej żylaki sromu dotyczą kobiet w ciąży, ale powinny zniknąć wkrótce po porodzie. Występują często wraz z żylakami krocza i hemoroidami (żylaki odbytu).

Pieczenie warg sromowych należy każdorazowo skonsultować z ginekologiem. Przeprowadzenie standardowego wywiadu lekarskiego może nie być wystarczające, żeby postawić diagnozę odnośnie przyczyny pieczenia. Ginekolog rozszerza go o ewentualne symptomy, które pochodzą z innych okolic skóry, pyta o dodatkowo występujące choroby, stosowane leki i zbiera wywiad rodzinny (choroby autoimmunologiczne w przypadku liszaja twardzinowego i nadżerkowego liszaja płaskiego, atopowe zapalenie skóry). Pacjentka powinna być zapytana o problemy z nietrzymaniem moczu albo kału, ponieważ są one czynnikami drażniącymi i wpływają na uszkodzenie bariery skórnej, której stan zapalny zaostrza się przez m.in. wilgoć i tarcie.

W diagnozowaniu chorób infekcyjnych sromu przeprowadza się badanie posiewowe w kierunku grzybów i bakterii, badania wirusologiczne wykluczające lub potwierdzające obecność chorób przenoszonych drogą płciową (np. wirus HIV) i chorób wenerycznych.

Rozpoznanie nieinfekcyjnych chorób sromu polega na wykonaniu badania dermatoskopowego, testów płatkowych wykrywających alergie kontaktowe, biopsji skóry bądź błony śluzowej sromu oraz niekiedy badania histopatologicznego.

Pieczenie warg sromowych powinno być leczone doraźnie, z użyciem antybiotyków lub leków steroidowych. Skutecznym lekiem dostępnym bez recepty jest maść zawierająca klotrimazol (kosztuje kilka złotych). To substancja o działaniu przeciwgrzybiczym, która pomoże przy drożdżycy (grzybicy) sromu. Można stosować ją kilka razy dziennie, rozsmarowując niewielką ilość maści na wargach sromowych (nie wolno wprowadzać jej bezpośrednio do pochwy!).

Korzystnym działaniem jest wymiana płynu do mycia okolic intymnych na taki o łagodnym i delikatnym składzie. Oznacza to, że receptura powinna być wolna od silnych substancji myjących takich jak SLES (Sodium Laureth Sulfate) oraz SLS (Sodium Lauryl Sulfate). Zamiast nich mogą występować łagodzące związki myjące jak Lauryl Glucoside lub Cocamidopropyl Betaine. Ważnym składnikiem, który powinien być obecny jak najwyżej w składzie produktu (minimum na 4 miejscu!) jest kwas mlekowy (lactic acid), który pomaga wyrównać kwaśne pH w okolicach miejsc intymnych, nawilża i wspiera procesy regeneracyjne naskórka. Pożądanym składnikiem płynu jest wyciąg z aloesu (Aloe Barbadensis Leaf Extract) i allantoina, które łagodzą podrażnienia, przyspieszają procesy gojenia się w nawadniają okolice intymne.

Ostra grzybica pochwy lub sromu może wymagać zastosowania środków przeciwgrzybiczych w postaci globulek lub tabletek dopochwowych. Preparaty te są dostępne na receptę i zawierają działający miejscowo antybiotyk. Gdy terapia trwająca ok. 10 dni okazuje się nieskuteczna, czasem konieczna jest doustna antybiotykoterapia, podczas której należy zażywać również probiotyk.

Rzęsistkowicę leczy się metronidazolem lub pochodnymi imidazolu, które wykazują działanie bakterio- i pierwotniakobójcze. Leczenie powinno obejmować również partnera/partnerów seksualnych osoby zmagającej się z tą chorobą, ponieważ po wyleczeniu może dojść do zakażenia wtórnego od partnera. Takie działanie powinno też mieć miejsce w przypadku kandydozy.

Jeśli pieczenie i świąd warg sromowych są wywołane dermatozami kontaktowymi, najważniejsza jest zmiana dotychczasowych nawyków polegająca na unikaniu drażniących czynników. Warto zastanowić się, czy ostatnio nie był zmieniany płyn do prania lub proszek, lub kosmetyki do pielęgnacji. Być może ich eliminacja i powrót do poprzednich okaz=że się skuteczne, by złagodzić dolegliwości. Jednocześnie wskazane jest leczenie farmakologiczne polegające na miejscowym stosowaniu glikokortykosteroidów w postaci maści lub kremu.

Leczenie liszaja płaskiego i twardzinowego polega na przeprowadzeniu terapii silnymi kortykosteroidami (np. klobetazol), które mają działanie przeciwzapalne i immunosupresyjnie. Jeśli u kobiety występuje choroba steroidooporna, lekarz decyduje o leczeniu takrolimusem lub pimekrolimusem (leki immunosupresyjne będące inhibitorami kalcyneuryny) pod nadzorem specjalistycznych ośrodków. Liszaj twardzinowy nie powinien być leczony operacyjnie ani waporyzowany laserem CO2, chociaż użycie lasera może być skuteczne, jeśli dotyczy leczenia wtórnego bliznowacenia, które powstało w wyniki tej dermatozy. W przypadku VIN, koniecznie jest zapewnienie pacjentce porady psychologiczno-seksuologicznej, wycięcie zmiany i przeprowadzenie operacji rekonstrukcyjnej.

Pielęgnacja skóry sromu w przypadku liszaja prostego przewlekłego i wyprysku sromu na tle alergicznym polega na unikaniu czynników drażniących. Zaleca się:

• spanie bez bielizny,
• pranie bielizny w temperaturze 60 stopni C.,
• prasowanie bielizny, gdyż wysoka temperatura niższy zalegające na niej mikroorganizmy (niektóre mogą przetrwać pranie!),
• branie prysznica zamiast kąpieli,
• noszenie nieobcisłej jedwabnej lub bawełnianej bielizny, należy pamiętać o jej dokładnym wypraniu przed pierwszym założeniem,
• unikanie noszenia obcisłych ubrań jak np. legginsy i rajstopy, spodnie rurki, zaleca się luźniejsze spodnie lub spódnice,
• mycie sromu dłonią bez użycia gąbek lub myjek za pomocą delikatnego płynu dedykowanego do tych miejsc. Ważne jest również, by nie myć tą samą dłonią sromu i okolic odbytu,
• po myciu należy osuszyć srom miękkim ręcznikiem lub chłodnym strumieniem powietrza z suszarki,
• zrezygnowanie z używania kolorowego i zapachowego papieru toaletowego,
• unikanie stosowania wkładek higienicznych,
• podczas miesiączki korzystanie z kubeczka menstruacyjnego zamiast tamponów lub podpasek,
• nieużywanie zapachowych środków piorących i płynów do zmiękczania tkanin,
• okolic sromu nie wolno myć zwykłym mydłem, żelami pod prysznic itd.; trzeba unikać stosowania dezodorantów i chusteczek nawilżanych do higieny intymnej,
• nieużywanie środków antyseptycznych w okolicach sromu.