Uzależnienie od internetu - objawy, skutki, leczenie i zapobieganie. Jak rozpoznać uzależnienie od komputera, telefonu i gier komputerowych?

Uzależnienie od internetu jest jednym z uzależnień behawioralnych, czyli czynnościowych. Jest to zespół objawów, wiążących się z wielokrotnym, utrwalonym powtarzaniem tej samej czynności - jak choćby nałogowego korzystania z internetu w komputerze czy telefonie.

Uzależnienie od internetu nazywane jest również siecioholizmem. Problem ten dotyczy coraz większej liczby osób - i to w różnym wieku. To przykład uzależnienia behawioralnego, czyli takiego, które jest niezależne od wpływu żadnych substancji chemicznych. To uzależnienie nawykowe. Problem jako pierwszy został dostrzeżony w roku 1995 przez nowojorskiego psychiatrę, doktora Ivana Goldberga. W Polsce zjawisko to określane jest często jako Zespół Uzależnienia od Internetu (ZUI), zgodnie z terminologią zaproponowaną przez profesora Andrzeja Jakubika. Od internetu może być uzależnionych nawet 6 procent internautów. Dlaczego tak łatwo jest uzależnić się od internetu? Właśnie z tego względu, że jest taki pomocny i ułatwia życie. W wielu sytuacjach jego pomoc jest nieoceniona - stopniowo więc uzależniamy się od niego.

Kiedy można już mówić o uzależnieniu? Sytuacja staje się poważna, kiedy człowiek przestaje żyć życiem realnym, a stopniowo zastępuje rzeczywiste kontakty z tymi wirtualnymi. Jak rozpoznać uzależnienie od internetu?

• silne pragnienie lub przymus korzystania z internetu,
• trudności z samokontrolą, czyli z powstrzymaniem się przed korzystaniem z internetu i na przykład sprawdzeniem nowych wiadomości czy informacji,
• wystąpienie zespołu abstynencyjnego w przypadku braku dostępu do internetu (na przykład złe samopoczucie, niepokój),
• stopniowe wydłużanie i zwiększanie częstotliwości korzystania z internetu (zwiększenie tolerancji),
• utrata innych zainteresowań, które nie są związane z internetem,
• korzystanie z internetu mimo sygnałów, że wpływa to negatywnie na życie, pracę czy związki uzależnionego.

Jeśli zaistnieją co najmniej 3 z opisanych powyżej objawów, można mówić o uzależnieniu.

Uzależnienie od internetu jest w tej chwili dość popularnym zjawiskiem. Najbardziej narażone na rozwój tej choroby są osoby młode - nastolatki, dla których internet to podstawowe źródło wiedzy i kontaktów z rówieśnikami. Jest jednak wiele innych grup zwiększonego ryzyka - to młodzi dorośli, osoby samotne oraz osoby spędzające wiele czasu w domu. Jeśli ktoś znajduje się w tej grupie, powinien szczególnie uważać, żeby częstotliwość korzystania z internetu nie wymknęła się spod kontroli. Warto wspierać u siebie czy u innych ludzi takie zainteresowania i aktywności, które nie są związane z dostępem do internetu - żeby nie zatracić istoty tego co realne. Nie należy całkowicie unikać internetu, ponieważ mogłoby to wiązać się tylko z powstaniem różnych problemów - w tej chwili takie całkowite odcięcie się nie jest zresztą w wielu przypadkach możliwe. Warto jednak kontrolować czas spędzany online przez siebie i bliskich.

Uzależnienie od internetu często łączy się z uzależnieniem od komputera, choć dzięki rozwojowi technologii możemy być online korzystając z telefonu. Prowadzone nad tym uzależnieniem badania wykazały, że osoby chore spędzają przy komputerze średnio aż 35 godzin w tygodniu. Chodzi tu o ich czas wolny, ponieważ wiele z tych osób korzysta dodatkowo z komputera w pracy, w związku z wykonywanymi obowiązkami. Objawy uzależnienia od komputera są podobne do uzależnienia od internetu, ale warto wiedzieć, że choć nałogi te przenikają się wzajemnie, można być uzależnionym od komputera, który nie ma dostępu do internetu i od internetu, choć nie korzysta się z komputera. Z uzależnieniem od komputera wiąże się na przykład uzależnienie od gier komputerowych. Ten typ uzależnienia objawia się nie tylko spędzaniem wielu godzin dziennie przy grach, ale i wydawaniem sporych ilości pieniędzy na nowe gry czy akcesoria. Osoby uzależnione mogą też mieć kłopoty z zasypianiem, koncentracją, zaniedbywać codzienne obowiązki, a także czuć się rozdrażnione, albo popaść w apatię czy agresję kiedy z jakiegoś powodu muszą ograniczyć granie.

Uzależnienie od internetu łączy się w tej chwili z uzależnieniem od telefonu, ponieważ większość telefonów posiada dostęp do internetu. Jako że mamy telefony ciągle przy sobie, proces uzależniania się postępuje szybciej. Kiedy brak dostępu do internetu powoduje natrętne myśli na jego temat, uzależnienie staje się faktem. Uzależnienie od telefonu zwane jest fonoholizmem i jest szerszą jednostką chorobową niż tylko uzależnienie od internetu. Nawet jeśli akurat nie jest się online, nadal można korzystać z telefonu, by się z kimś skontaktować lub zagrać w coś.

Kiedy zaś telefon się rozładuje, a osoba uzależniona nie ma ładowarki lub nie ma gdzie jej podpiąć, odczuwa niepokój, a nawet może mieć atak paniki. Inne objawy fonoholizmu to między innymi:

• posiadanie telefonu zawsze przy sobie,
• nerwowe nasłuchiwanie czy ktoś nie dzwoni lub nie pisze,
• unikanie realnych kontaktów z ludźmi, podczas gdy kontakt z nimi online stale występuje,
• odczuwanie przymusu kontaktowania się z innymi przez telefon, na przykład pisanie wiadomości bez chęci przekazania czegoś istotnego,
• zaniedbywanie innych obszarów życia i zainteresowań.

Uzależnienie od internetu niesie ze sobą negatywne skutki - zaniedbywanie zainteresowań, pracy, znajomych, a nawet małżonka czy dzieci. Konsekwencją takiego postępowania może być więc nawet rozwód czy utrata pracy. Ten rodzaj uzależnienia dzieli się na 5 grup, wyróżnionych przez badaczkę, doktor Kimberly Young. To:

• erotomania internetowa (uzależnienie od treści pornograficznych),
• socjomania internetowa (uzależnienie od kontaktów społecznych online),
• uzależnienie od sieci internetowej,
• przymus pobierania informacji,
• uzależnienie od komputera.

Skutki każdego z wymienionych wyżej rodzajów uzależnienia mogą być różne. Wiele zależy od nasilenia objawów oraz aktualnej sytuacji danej osoby. Zawsze trzeba liczyć się z tym, iż konsekwencje będą miały nie tylko wymiar społeczny, ale i zdrowotny - zarówno jeśli chodzi o zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Pojawić się mogą na przykład bóle głowy i karku, zmęczenie oczu i osłabienie wzroku, bezsenność i związane z nią problemy trawienne, uczucie rozbicia czy spadek odporności, ale też między innymi padaczka fotogenna. Jeśli chodzi o zaburzenia emocjonalne, pojawić się może poczucie wyobcowania, obniżenie koncentracji, nadpobudliwość, a nawet trans dysocjacyjny.

Leczenie polega przede wszystkim na poddaniu się terapii u psychologa, a także ograniczeniu ilości czasu spędzanego online - trzeba wyrobić w sobie nowe nawyki, przywracając niewirtualne, codzienne rozrywki, zajmujące czas. Dla osoby uzależnionej będzie to na pewno okres bardzo trudny, który łatwiej przetrwać gdy ma się wsparcie otoczenia - bliskich osób. Jeśli ktoś zdaje sobie sprawę ze swojego problemu i nie jest on bardzo nasilony, powinien postarać się ograniczyć własny dostęp do internetu i znaleźć pasje, które zajmą sporo wolnego czasu. Warto też organizować spotkania ze znajomymi. Bywa jednak, że uzależnienie od internetu jest wynikiem różnych problemów emocjonalnych lub samotności. W takiej sytuacji może być trudno samodzielnie poradzić sobie z problemem. Nałóg udaje się zwykle pokonać dzięki psychoterapii. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak włączenie do terapii środków farmakologicznych.

Ekrany telefonów wciągają nasze dzieci