Bezpłatne podpaski dla Polek. To pomysł na walkę z ubóstwem menstruacyjnym

Na całym świecie menstruuje ok. 1,9 miliarda kobiet – wynika z raportu Kulczyk Foundation, A BLOODY PROBLEM: Period poverty, why we need to end it and how to do it, który ukazał się w 2020 roku. To blisko ¼ światowej populacji. Około 500 milionów miesiączkujących kobiet nie ma wystarczających środków finansowych, aby dostatecznie zadbać o swoją higienę menstruacyjną – alarmuje organizacja.

Wielu kobietom brakuje funduszy na zakup podpasek, nie wspominając już o ubogiej wiedzy na temat miesiączkowania. Jednak ubóstwo menstruacyjne ma dużo więcej twarzy. Wiąże się z brakiem edukacji oraz utrudnionym dostępem do środków higieny intymnej. Jak dodaje Kulczyk Foundation, dbanie o zdrowie i higienę (ang. health and hygiene, w skrócie MHH), bezpośrednio przekłada się na stan zdrowia kobiety, ale także ma znaczenie psychologiczne, dla edukacji i ekonomii.

Dla dziewczyn, w których domach menstruacja jest tematem tabu, pierwsza miesiączka często wiąże się z traumą, powoduje poczucie wstydu i zagubienia. Z kolei Agencja Zdrowia Seksualnego i Reprodukcyjnego ONZ (UNFPA) stoi na stanowisku, zgodnie z którym, ubóstwo menstruacyjne może prowadzić do dyskryminacji ze względu na płeć, która przejawia się m.in. utrudnionym dostępem do toalet w szkole czy miejscu pracy.

Przykładając to stwierdzenie do polskich realiów, można zauważyć, że nawet architektura męskich i żeńskich toalet bywa dyskryminująca. Toalety męskie bywają większe od damskich, ponadto często wyposażone są w liczniejsze stanowiska do załatwiania swoich potrzeb (w kabiny i dodatkowe pisuary), mimo że statystycznie to kobiety spędzają więcej czasu w toalecie. Ponadto zdarza się, że położenie WC dla mężczyzn jest korzystniejsze, w porównaniu z damskimi toaletami (np. te dla chłopców zlokalizowane są przy schodach, a dla dziewcząt – na końcu korytarza).

Jednak wiele obywatelek świata ma dużo bardziej przyziemne problemy, np. te związane z zakupem podpasek czy tamponów. Jak dotąd nie udało się wypracować kompleksowych metod i narzędzi do walki z ubóstwem menstruacyjnym, ani holistycznego podejścia do tego zagadnienia, niezbędnego do osiągnięcia pewnego standardu życia przez kobiety oraz zapewnienia im poczucia godnego traktowania – podkreśla Kulczyk Foundation.

Według Kulczyk Foundation rocznie na walkę z ubóstwem menstruacyjnym na świecie wydaje się od 10 do 100 milionów dolarów rocznie (od 39,5 mln do ok. 395,5 mln złotych). Dla porównania, łączne darowizny na cele charytatywne w Stanach Zjednoczonych opiewają na kwotę ok. 449 miliardów dolarów rocznie (ok. 1,7 biliona złotych).

W dalszym ciągu menstruacja pozostaje tematem tabu dla wielu rodziców. Dorośli ludzie nie chcą lub nie potrafią rozmawiać o miesiączkowaniu ze swoimi dziećmi. Nie wiedzą, kiedy odbyć pierwszą rozmowę z córką, ani jak edukować na temat menstruacji chłopców. W efekcie miesiączkujące dziewczynki niejednokrotnie stają się obiektem drwin chłopców. Ponadto nastolatki nie zawsze rozumieją, co się z nimi dzieje. Potrzebują mądrych odpowiedzi i oswojenia z tematem menstruacji.

Ponadto wiele dzieci ma utrudniony dostęp do środków higieny intymnej, takich jak podpaski, tampony, kubeczki menstruacyjne czy majtki menstruacyjne. Niektóre z nich nie wiedzą nawet, jakie alternatywy mają do wyboru. Zdarza się, że rodzice oszczędzający na zakupach nabywają produkty gorszej jakości lub niedostosowane swoim rozmiarem i konstrukcją do potrzeb nastolatki.

– Dostęp do pełnego zdrowia i higieny menstruacyjnej jest podstawowym prawem człowieka. Bez niej kobiety i dziewczęta nie mogą żyć pełnią życia z godnością i pewnością siebie. To oburzające, że dziewczęta we wszystkich częściach świata mają utrudniony dostęp do edukacji i możliwości tylko dlatego, że były zbyt ubogie, kiedy dostały okres. Za długo zaniedbywaliśmy tę kwestię – mówi cytowana w komunikacie prasowym Dominika Kulczyk, prezeska Kulczyk Foundation.

Ubóstwo menstruacyjne dotyka również Polki. W 2020 r. w naszym kraju liczba osób żyjących w skrajnym ubóstwie wzrosła o 378 tysięcy – wskazuje Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu. Około 2 mln osób żyło poniżej minimum egzystencji (jest to ekwiwalent koszyka dóbr niezbędnego do do podtrzymania funkcji życiowych człowieka oraz jego sprawności psychofizycznej). W 2020 r. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS) szacował, że granica ubóstwa dla osoby żyjącej w jednoosobowym gospodarstwie domowym wynosi 640 zł miesięcznie, a dla czteroosobowej rodziny z dwójką rodziców i dwójką dzieci do 14 lat – 1727 zł miesięcznie.

Cena paczki najtańszych podpasek w Rossmanie wynosi 2,29 zł (20 szt. podpasek higienicznych Normal marki Bella, przecenionych z kwoty 2,79 zł). Podpaski higieniczne ze skrzydełkami Maxi (10 szt.) Bella Nova kosztują 2,39 zł. Zakładając, że osoba żyjąca na granicy skrajnego ubóstwa kupuje dwie paczki najtańszych nieprzecenionych podpasek miesięcznie (2,39 zł za opakowanie), musi przeznaczyć na ten cel 4,78 zł. Stanowi to ok. 1,33 proc. jej miesięcznego budżetu – wynika z naszych obliczeń, dokonanych na podstawie cennika Rossmanna 14 stycznia 2022 roku.

W 2021 r. Kulczyk Foundation oraz Rossmann uruchomiły pilotażowy program, „Podpaski w szkole dla każdej dziewczyny”. Podczas roku szkolnego 2021/2022 objęto nim 100 szkół z różnych regionów kraju. Na terenie placówek zakwalifikowanych do programu dystrybuowane są bezpłatnie podpaski. Przygotowano także materiały edukacyjne na temat zdrowia, dojrzewania i higieny menstruacyjnej dla nauczycieli, które można wykorzystać podczas godziny wychowawczej lub innej lekcji. Ponadto uczennice mogą zapisać się na wolontariat, w ramach którego szerzą wiedzę na temat okresu.

Inna inicjatywa Kulczyk Foundation wystartowała w połowie stycznia 2022 r. Jest to Cykl Kariery „Biznes, równość, menstruacja”, jak informuje organizacja, „pierwszy w Polsce program kompleksowo poruszający temat menstruacji w pracy”.

– Do Cyklu Kariery może dołączyć każda firma, instytucja czy organizacja społeczna zatrudniająca pracowników. Deklarację dołączenia do programu można wypełnić na stronie internetowej: www.cyklkariery.pl.

W pierwszej edycji Cyklu Kariery skupiamy się na powszechnym dostępie do podpasek w miejscach pracy i szerzeniu rzetelnej wiedzy na temat okresu, który wciąż pozostaje tematem tabu – można przeczytać w poście Kulczyk Foundation z 14 stycznia.

– Chcemy pomóc pracodawcom tworzyć przyjazne miejsca pracy dla wszystkich pracowniczek i pracowników, bez względu na płeć – mówi Wojciech Kostrzewa, Prezes Polskiej Rady Biznesu.

Organizacja podaje na swoim fan page’u na Facebooku przykłady „z życia wzięte”. Część z nich należałoby określić mianem „tymczasowego ubóstwa menstruacyjnego”. Może go doświadczyć każda kobieta.

– Nawet będąc tak blisko, pracując z kobietami, rozmawiając z nimi, nie zdawałam sobie długo sprawy z problemu. Aż któregoś razu przyszła do mnie pacjentka i nieśmiało spytała, czy nie mam przypadkiem podpasek. Spytałam ją, czy na oddziale nie ma środków higieny menstruacyjnej. Powiedziała, że była wcześniej u pielęgniarki, a pielęgniarka rozłożyła ręce i zaoferowała pacjentce ligninę.
Mnie też wtedy zszokowało, że w XXI wieku, gdy środki higieny menstruacyjnej są stosunkowo tanie i łatwo dostępne, dochodzi do sytuacji, gdy kobieta ze wstydem i nieśmiałością prosi inną kobietę o podpaskę. A na oddziale słyszy, że może dostać ligninę albo watę. Wiem, że w skrajnych przypadkach pacjentki korzystały z ręczników papierowych – wspomina cytowana na stronie Kulczykfoundation.org.pl psycholożka, Katarzyna Bieńkowska.

Innym przykładem „tymczasowego ubóstwa menstruacyjnego” może być sytuacja, która zdarzyła się niejednej kobiecie. Zdarza się, że pracownica dostaje okres, na który nie była przygotowana, będą w firmie. O ile prostsze byłoby życie kobiet, gdyby mogły wówczas znaleźć w firmowej toalecie podpaski lub tampony.

Pracodawcy, którzy dołączą do inicjatywy, mogą poprawić komfort pracy swoich pracownic, dbając w ten sposób o równość płci oraz dobre samopoczucie zatrudnianych przez siebie osób. A jak walczyć z ubóstwem menstruacyjnym wśród kobiet i dziewczyn skrajnie ubogich? Przyszłościowym rozwiązaniem są kubeczki i majtki menstruacyjne, które znajdują coraz szersze grono zwolenniczek na całym świecie i są wielokrotnego użytku. Kobiety chwalą je za komfort użytkowania, a także sprawdzają się one w miejscach z utrudnionym dostępem do toalety ze względu na częstotliwość ich wymiany. Zakup takich produktów może przynieść oszczędności na środkach higieny intymnej.

Na stronie Cykl kariery jest dostępny kalkulator dla pracodawców, który pozwala oszacować, ile pieniędzy musieliby wydać, żeby zapewnić swoim pracownicom dostęp do bezpłatnych podpasek i tamponów. Firmy, które chcą zaopatrzyć osoby zatrudnione w tego typu produkty, mogą skorzystać z bezpłatnego Kalkulatora menstruacyjnego. Narzędzie zostało ono przygotowane w ramach programu Cykl Kariery przez Dominikę Miszewską, doktorantkę medycyny na Uniwersytecie Warszawskim, razem z Kulczyk Foundation.

Po wprowadzeniu do kalkulatora kilka danych, przedstawiciel firmy dowie się, ile trzeba będzie wydać na produkty higieniczne w firmowych toaletach. W kalkulatorze należy podać:

• liczbę pracownic,
• liczbę damskich toalet w firmie,
• jaki procent zakupów mają stanowić podpaski, a jaki tampony (suma musi stanowić 100%).

Po wprowadzeniu tych informacji dowiemy się, ile wyniesie całkowity koszt zakupu, ile podpasek i tamponów należy nabyć oraz ile produktów warto umieścić w jednej łazience.