Chałwa – wartości odżywcze, przeciwwskazania. Przepis na domową chałwę

Prawdziwi smakosze wiedzą, że tradycyjna chałwa to smak, którego nie sposób pomylić z niczym innym. Ten kruchy, tłusty i słodki produkt ze względu na dużą kaloryczność najlepiej zjadać jedynie od czasu do czasu, jednak w rozsądnych ilościach chałwa może wspomóc pracę naszego organizmu.

Chałwa to nic innego jak słodki przysmak wykonany z karmelu i miazgi nasion oleistych. Charakterystyczna cecha tego produktu to jego niepowtarzalna konsystencja - tradycyjna chałwa jest jednocześnie krucha i tłusta o włóknistej konsystencji. Pierwotnie chałwa pochodzi z Iranu, a w Europie pojawiła się dopiero w dwudziestym wieku, jednak jest popularna w wielu rejonach świata, gdzie powstały jej lokalne odpowiedniki, na przykład chałwa grecka, popularna chałwa turecka czy wykonana z tartej marchwi chałwa indyjska.

Jaką chałwę wybierać? Wybór chałwy zależy od indywidualnych upodobań - na rynku znajdziemy zarówno tradycyjne produkty na wagę, jak i przysmaki w opakowaniach jednostkowych. Podstawowym kryterium powinna być jakość, czyli niepowtarzalny smak i niska zawartość substancji ulepszających, dlatego przed zakupem warto sprawdzić skład chałwy, w który nie powinny wchodzić barwniki, aromaty, emulgatory, utwardzone tłuszcze ani syrop glukozowo-fruktozowy. Im bardziej naturalny skład, tym więcej wartości odżywczych ma chałwa. Pełnowartościowy produkt nie będzie przyklejał się do zębów ani kruszył, powinien mieć miękką konsystencję i słodki smak.

Klasyczna chałwa to połączenie oleistej miazgi wytwarzanej z nasion oleistych, masy karmelowej oraz opcjonalnie dodatków smakowo-zapachowych. Pierwszym etapem przygotowania przysmaku jest oddzielenie łupin z nasion, a następnie ich uprażenie, natychmiastowe ochłodzenie do 50 st. C i mielenie do momentu aż uzyskana zostanie miazga. Powstała miazga łączona jest z masą karmelową i ewentualnie z dodatkami wzmacniającymi smak i zapach. Efektem ręcznego mieszania ma być charakterystyczna dla chałwy struktura - pulchna i sprężysta jasnokremowa powierzchnia o lekkim połysku. Gdy masa jest gotowa, zostaje uformowana i zapakowana do sprzedaży.

W sprzedaży dostępne jest wiele rodzajów chałwy nazywanych w zależności od wykorzystanych składników. I tak na sklepowych półkach możemy znaleźć takie produkty jak chałwa sezamowa, której głównym składnikiem są nasiona sezamu, chałwa słonecznikowa, chałwa pistacjowa, chałwa migdałowa oraz chałwa arachidowa. Dodatkowo niektóre chałwy produkowane są w różnych smakach, na przykład chałwa o smaku waniliowym, kakaowym albo pistacjowym.

W zależności od regionu świata chałwa przybiera różne formy charakterystyczne dla lokalnych smaków. Indyjska chałwa to połączenie tartej marchewki z mlekiem i przyprawami, w Rosji wytwarzana jest między innymi z maku, a w Azji dodaje się do niej kaszy manny. Innym wariantem jest przypominająca watę cukrową chałwa turecka smakiem zbliżona do tahini, czyli tradycyjnej pasty z nasion sezamu albo chałwa grecka, której bazę stanowi skrobia kukurydziana.

Chałwa jest wysokokaloryczna, a jednocześnie bogata w wartości odżywcze dzięki zawartości sezamu, który poza witaminami (witamina E, witaminy z grupy B) i minerałami (żelazo, magnez, fosfor) dostarcza także jednonienasyconych oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
W zależności od rodzaju przysmaku oraz tego, z jakich roślin oleistych został przygotowany, chałwa różni się zawartością składników mineralnych i witamin. W przypadku nasion słonecznika chałwa będzie miała wysoką zawartość witaminy B1, pistacji - dużo minerałów takich jak potas, magnez i fosfor, a orzechy arachidowe zapewnią witaminy B2 i B6 oraz niacynę.

Chałwa to nie tylko wysokokaloryczny produkt, ale także bogate źródło wartościowych tłuszczy niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Warto pamiętać, że kaloryczność chałwy wynika nie z obecności cukru, a z dużej zawartości kwasów tłuszczowych obecnych w wykorzystywanym do produkcji sezamie.
Kwasy jednonienasycone i wielonienasycone takie jak kwas omega-3 i kwas omega-9, które zawiera chałwa sezamowa, wspomagają układ krążenia i obniżają poziom trójglicerydów we krwi, a obecność minerałów, błonnika oraz aminokwasów korzystnie wpływa na procesy trawienne. Z tego powodu chałwa może stanowić zamiennik słodyczy dla osób pracujących nad obniżeniem poziomu szkodliwego cholesterolu.
Mikro- i makroelementy zawarte w chałwie nie tylko odpowiadają za regulowanie procesów zachodzących w organizmie człowieka, ale także wpływają na wygląd włosów, skóry i paznokci. Witaminy z grupy B wspomagają pracę układu krwionośnego, odpornościowego i nerwowego, a antyoksydacyjne właściwości przeciwutleniaczy wpływają na regenerację skóry oraz poprawę jej sprężystości, co może przekładać się na redukcję widoczności zmarszczek i pierwszych oznak starzenia.

Chałwa to smak, któremu trudno się oprzeć, jednak jej wysoka kaloryczność sprawia, że nie każdy powinien zajadać się tym przysmakiem. Pomimo wartości odżywczych wysoki indeks glikemiczny sprawia, że nie jest zalecana przede wszystkim osobom otyłym i ze skłonnością do tycia. Przeciwwskazania dla chałwy to również choroby przewlekłe takie jak cukrzyca czy choroby układu pokarmowego.

Ze względu na obecność sezamu i śladowe ilości orzeszków arachidowych chałwa sezamowa lub chałwa arachidowa mogą być przyczyną alergii, dlatego nie powinny jej spożywać osoby z alergią na sezam i orzeszki - uczulenie może objawiać się jako bóle brzucha, katar albo wypryski na skórze.

Chałwa to nie tylko gotowy pyszny przysmak - można wykorzystać ją jako bazę do przygotowania deserów takich jak na przykład ciasto chałwowe (sernik chałwowy, tort chałwowy), kruche ciasteczka na bazie chałwy czy krem chałwowy, który można wykorzystać do ciasta, jogurtu albo galaretki. Ważne, żeby przechowywać ją w szklanym pojemniku w lodówce.

Chałwę można przygotować także samodzielnie, dzięki temu zyskamy pewność, że przysmak powstał na bazie wybranych przez nas świeżych składników. Domowa chałwa tak jak jej komercyjny odpowiednik powstaje na bazie nasion oleistych, jednak masę karmelową można zastąpić miodem. Jeśli chcemy, żeby chałwa nabrała określonego smaku, do masy możemy dodać laskę wanilii, kakao albo migdały lub pistacje.

Przepis na chałwę to starannie dobrane i dokładnie wymieszane składniki - 500 g Tahini, czyli tureckiej pasty z prażonego sezamu, 500 g miodu oraz 1 łyżeczka oleju rzepakowego, którym nasmarujemy blaszkę wyścieloną pergaminem.
Aby przygotować domową chałwę, pastę Tahini przełóż do garnka i podgrzewaj na małym ogniu, od czasu do czasu mieszając, aż do osiągnięcia temperatury 50 st C. Następnie zdejmij garnek z ognia, dodaj do pasty płynny miód i wszystko dokładnie wymieszaj aż do momentu, gdy mieszanina będzie oddzielała się od brzegów naczynia. Gotową masę wlej do blaszki i wygładź jej powierzchnię drewnianą łyżką. Masę pozostaw do ostygnięcia, a potem wstaw do lodówki na co najmniej trzy godziny.

Osoby uczulone na sezam albo takie, które nie lubią smaku chałwy sezamowej, także mogą przygotować ten smakołyk we własnym domu. Chałwa słonecznikowa to doskonałe zastępstwo dla sezamu i orzechów, do którego przygotowania wystarczą nasiona słonecznika i płynny miód. Smak chałwy można urozmaicić rodzynkami albo skórką pomarańczową.

Domowa chałwa ukraińska, czyli chałwa słonecznikowa powstaje na bazie uprażonego na patelni słonecznika, który przy pomocy blendera albo młynka do kawy należy zmielić na drobny piasek. Tak przygotowany słonecznik wsypujemy do miski, do której stopniowo wlewamy miód i ewentualne dodatki. Mieszamy składniki, aż uzyskają konsystencję zbliżoną do plasteliny (jeśli masa będzie zbyt sypka można dodać odrobinę miodu), a następnie jednolitą masę przekładamy do foremki wyłożonej pergaminem lub folią i wygładzamy drewnianą łyżką. Po kilku godzinach w lodówce chałwa słonecznikowa jest gotowa do jedzenia.