Jak dbać o wzrok i zmniejszyć ryzyko rozwoju wad? Optometrysta Sylwia Kijewska radzi, kiedy udać się do specjalisty, jakie są metody korekcji wzroku oraz podaje przykładowe ćwiczenia na poprawę wzroku u dzieci i dorosłych.
Czym zajmuje się optometrysta i czym różni się od okulisty?
Optometrysta to specjalista zajmujący się głównie wadami wzroku. Jeśli martwi nas pogarszająca się jakość naszego widzenia lub chcemy dobrać okulary do pracy przy komputerze czy jazdy samochodem – warto rozważyć wizytę u optometrysty. Ekspert przeprowadza badanie wzroku, ocenia stan funkcji wzrokowych i określa nieprawidłowości, a także pomaga dobrać odpowiednią metodę korekcji. Ponadto specjalista świadczy usługi z zakresu terapii widzenia oraz doboru pomocy dla słabowidzących.
Zobacz także: Okulista czy optometrysta – do kogo po okulary?
Jeśli chcemy dobrać soczewki kontaktowe do swojej wady wzroku, możemy także udać się do optometrysty-kontaktologa, który nie tylko dopasuje odpowiednie soczewki, ale też wyedukuje w zakresie ich zakładania, zdejmowania i pielęgnacji. Jeśli jednak doszło do np. urazu oka, pojawił się zez, ból w oku czy podejrzenie zapalenia spojówek lub innych schorzeń w zakresie narządu wzroku, skierujmy od razu do lekarza okulisty. Lekarze okuliści mają najszersze kompetencje dotyczące zdrowia oczu, w tym leczenia różnych chorób. Nie tylko diagnozują choroby oczu czy wypisują recepty na leki, ale mogą też wykonywać zabiegi chirurgiczne. Jak widać te dwa zawody idealnie uzupełniają swoje kompetencje na drodze do zdrowych oczu i dobrego widzenia.
Jakie zaburzenia można wykryć przy badaniu?
Optometrysta pomoże zdiagnozować wadę wzroku, zweryfikuje też stan widzenia obuocznego, w tym np. ustawienie oczu czy stan akomodacji. W przypadku, kiedy w czasie badania zauważy coś niepokojącego związanego ze zdrowiem oczu, z pewnością skieruje nas na dalsze badania do okulisty.
Dowiedz się więcej: Po czym poznać, że oczy chorują?
Jakie są główne przesłanki do wizyty u optometrysty w przypadku dorosłego?
Jeśli chcemy wykonać badanie kontrolne albo potrzebujemy porady w zakresie widzenia i metod korekcji, gdy odczuwamy pogorszenie wzroku lub jego zmęczenie ze względu na duży wysiłek wzrokowy, wówczas udajmy się do optometrysty.
A kiedy przyprowadzić dziecko do optometrysty?
Na pierwsze badanie wzroku powinniśmy zgłosić się z dzieckiem w pierwszym roku życia, kiedy ma 6-9 miesięcy. Warto na początku zapisać dziecko do okulisty, by obok weryfikacji wady wzroku sprawdził on także zdrowie oczu. Następne badania kontrolne powinny odbyć się przed rozpoczęciem przedszkola i przed rozpoczęciem szkoły, a później co roku, o ile specjalista nie zaleci inaczej.
Podstawowe wizyty kontrolne z dziećmi mogą odbywać się u optometrysty, który w czasie wizyty sprawdzi ostrość widzenia, wykona niezbędne badania sprawności wzroku, a w razie potrzeby skieruje młodego pacjenta na badania okulistyczne. Podczas wizyty specjalista przeprowadzi komputerowe badanie wzroku, badanie refrakcji oraz widzenia obuocznego. Wizyta u optometrysty jest całkowicie bezbolesna i poza badaniem komputerowym skupia się na różnego rodzaju funkcjach wzrokowych, które ułatwią zweryfikowanie działania wzroku dziecka podczas podstawowych codziennych czynności, takich jak czytanie czy śledzenie wzrokiem obiektów.
Należy przy tym mieć na uwadze, że u dzieci mechanizm odpowiedzialny za dobre widzenie na różnych odległościach, czyli akomodacja, jest niezwykle sprawny. Niekiedy może on także maskować występującą wadę wzroku lub pokazywać wadę tam, gdzie jej nie ma. Dlatego też tak ważna jest współpraca lekarza okulisty i optometrysty i idealnym rozwiązaniem byłoby połączenie wizyt u obu specjalistów. Lekarz wykona badanie po tzw. kroplach, żeby sprawdzić wielkość wady, a optometrysta dopasuje odpowiednią korekcję wady uwzględniając również funkcje wzrokowe dziecka, tak by widzenie było komfortowe i wyraźne. Ponadto optometrysta dobierze sposób korekcji, np. adekwatną konstrukcję soczewek okularowych czy soczewki kontaktowe oraz dobierze odpowiednie ćwiczenia, jeśli takowe są potrzebne.
Jak rozpoznać wady wzroku u dziecka?
Pamiętajmy, że dzieci i nastolatkowie mogą ukrywać pierwsze objawy problemów ze wzrokiem lub mogą nie być ich świadome – małe dzieci rzadko kiedy same zgłaszają, że widzą słabiej, bo nie wiedzą, jak to jest widzieć wyraźnie. Odpowiedzialność za dostrzeżenie pierwszych objawów pogarszania się dziecięcego wzroku spoczywa na dorosłych.
Powodem do zaniepokojenia może być: mrużenie oczu przy spoglądanie w dal, przybliżanie się do ekranu komputera lub telewizora, łzawienie i pocieranie oczu czy bóle głowy. Nie powinniśmy też ignorować problemów z pisaniem lub czytaniem na wstępnym etapie nauki dziecka. Frustracja i niepowodzenia w szkole mogą bowiem wynikać nie z lenistwa czy rozkojarzenia dziecka, lecz być efektem postępującej u niego krótkowzroczności. Dlatego bardzo ważne jest szybkie działanie, pozwalające kontrolować rozwój wady, czy w przypadku krótkowzroczności spowolnić jej postęp, dobierając odpowiednie rozwiązanie.
Jak wygląda postępowanie w przypadku wystąpienia wady wzroku u dorosłego, a jak u dziecka? Czy są jakieś przykładowe ćwiczenia?
Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci niezależnie od rodzaju wady wzroku, przede wszystkim powinniśmy zadbać o odpowiednią korekcję wady. Nieskorygowana wada lub skorygowana nieprawidłowo jest ciężarem dla naszego układu wzrokowego, który wynika z dodatkowego kompensowania ubytków widzenia.
W przypadku wystąpienia u dziecka krótkowzroczności, możemy korygować wadę, a nawet spowolnić jej postęp, poprzez dobranie odpowiedniego rozwiązania. Ważna jest wczesna diagnostyka i jak najszybsze wykrycie wady – dzięki szybkiemu działaniu możemy mieć największy wpływ na spowolnienie progresji krótkowzroczności i zmniejszenie ostatecznej wielkości wady. Podstawową metodą korekcji są okulary o tradycyjnych soczewkach wypukło-wklęsłych, tzw. „minusy”.
Gdy mamy prawidłowo skorygowaną wadę wzroku, a regularne badania (min. co 6 miesięcy) pokazują, że krótkowzroczność postępuje, możemy wprowadzić dodatkowe metody terapii, poza okularami korekcyjnymi: stosowanie atropiny – metoda farmakologiczna, ortokorekcja – stosowanie soczewek kontaktowych na noc, miękkie soczewki kontaktowe do kontroli krótkowzroczności oraz okulary z soczewkami spowalniającymi progresję krótkowzroczności, np. soczewki okularowe wykorzystujące technologię D.I.M.S.
Dowiedz się więcej: Jak prawidłowo dobrać soczewki kontaktowe?
Ważna jest także prewencja. Jeśli dziecko spędza przed ekranem dłuższy czas, dobrą praktyką jest przyjęcie zasady 20-20-20, w której co 20 minut przez 20 sekund należy rozluźniać wzrok, parząc na odległość 20 stóp (czyli 5-6 metrów). Wyrobienie takiego nawyku przydaje się również dorosłym, by zachować odpowiedni komfort widzenia. Pamiętajmy także, że dzieci uczą się przez naśladownictwo, warto zatem dawać dobry przykład odpowiedniej higieny wzrokowej.
Ćwiczenia wzrokowe natomiast są zalecane w specyficznych zaburzeniach wzrokowych, dlatego powinny być dobrane indywidualnie przez specjalistę. Zależnie od przypadku będą się one różniły od siebie i dawały różne rezultaty u dzieci i u dorosłych, zatem ich dobór pozostawmy specjalistom.
Czy oprócz ćwiczeń, jeszcze można coś w tym kierunku zrobić?
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia problemów ze wzrokiem u naszego dziecka, warto zadbać także o profilaktykę. Przyjrzyjmy się codziennym nawykom naszym i naszych dzieci oraz stosujmy się do kilku prostych zasad, które skutecznie pomogą chronić wzrok. W miejscu do nauki naszego dziecka zapewnijmy dostęp naturalnego światła. Jeśli dzieci muszą korzystać z komputera, najlepiej ustawmy go w taki sposób, aby nie pojawiały się na nim refleksy odbitego światła, które dodatkowo męczą wzrok.
To, co możemy zrobić na co dzień, a co z pewnością będzie miało ogromny wpływ na jakość wzroku naszych dzieci, to spędzanie czasu z dziećmi na świeżym powietrzu. Światło słoneczne stymuluje wytwarzanie w oku substancji zwanej dopaminą. Jej niedobór sprawia, że oko rośnie zbyt szybko. W konsekwencji nie jest ono w stanie w odpowiedni sposób skupić obrazów na siatkówce. Skutkiem tego procesu jest progresja krótkowzroczności. Sport i zabawa na świeżym powietrzu przez co najmniej 90 minut dziennie mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad wzroku.
Warto także pamiętać, że w normalnych warunkach nasze oko mruga około 15 razy na minutę, co jest gwarancją odpowiedniego nawilżenia spojówki i rogówki. W trakcie pracy przy komputerze liczba ta spada do 10, a podczas używania telefonu czy tabletu nawet do 6-8 mrugnięć na minutę. Ma to realny wpływ na podrażnienie narządu wzroku. Już dwie godziny dziennie spędzone przed komputerem, tabletem czy telefonem mogą mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie.
Co zrobić, kiedy dziecko odczuwa tak duży dyskomfort podczas ćwiczeń, że nie chce ich wykonywać?
Przede wszystkim należy skonsultować się ze specjalistą prowadzącym dziecko. Dopasuje on ćwiczenia tak, by były atrakcyjniejsze i osiągalne dla dzieci. Terapeuci widzenia często posługują się postaciami z bajek czy ulubionymi zabawkami dzieci, żeby zachęcić maluchy do ćwiczeń. Warto także podkreślić podmiotowość dziecka i włączyć je w odpowiedzialność za stan widzenia podczas procesu terapeutycznego, tj. wytłumaczyć, że od jego zaangażowania będzie zależało osiągnięcie celu terapeutycznego. Oczywiście wszystko na odpowiednim względem wieku dziecka poziomie językowym.
Dowiedz się więcej: Dieta na lepszy wzrok. Co jeść, aby lepiej zadbać o oczy?
Czy istnieją jakieś nowoczesne technologie, które leczą najczęstsze zaburzenia (niedomoga konwergencji i zaburzenia akomodacji, zaburzona praca mięśni gałek ocznych i widzenie obuoczne z małym zakresem fuzji)?
W okulistyce i optometrii cały czas następuje intensywny rozwój technologiczny. Pojawiają się różne rozwiązania wykorzystujące np. aplikacje na telefon, okulary VR czy inne specjalistyczne sprzęty w korekcji czy leczeniu różnych schorzeń. Warto o tego typu rozwiązaniach porozmawiać z terapeutą prowadzącym terapię widzenia.
Niemniej sukces terapeutyczny zawsze będzie zależał od konsekwentnego i regularnego wykonywania ćwiczeń zleconych przez specjalistę. Wymienione w pytaniu zaburzenia można poprawić wykonując proste zadania niewymagające zaawansowanych technologicznie rozwiązań, dzięki temu są dostępne dla bardzo szerokiego grona dotkniętych nimi pacjentów.
