Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt – jak się objawia brak napięcia mięśniowego oraz jaki ma wpływ na dalszy rozwój dziecka?

Obniżone napięcie mięśniowe to przypadłość najczęściej występująca u niemowląt, jednak może pojawić się również u starszych dzieci, a nawet osób dorosłych. W przypadku maluszków mniejszą ruchliwość, problemy z raczkowaniem albo utrzymaniem główki zazwyczaj powodują wady rozwojowe lub urazy okołoporodowe.

Obniżone napięcie mięśniowe to hipotonia, czyli stan nieprawidłowości w mięśniach, przez który nie są one w stanie przezwyciężyć grawitacji. Oznacza to, że dziecko nie kontroluje swojej postawy, a co za tym idzie, początkowo ma problemy z dźwiganiem główki, podpieraniem się na rękach i samodzielnym siedzeniem, a w późniejszym okresie - z raczkowaniem i chodzeniem.

W zależności od przyczyny obniżonego napięcia mięśniowego, które często ma podłoże neurologiczne, ale może wynikać również z choroby genetycznej można wyróżnić kilka rodzajów pochodzenia tej przypadłości. Obniżone napięcie pochodzenia ośrodkowego to zazwyczaj wynik niedotlenienia, krwawienia śródczaszkowego czy encefalopatii, czyli uszkodzenia mózgu wywołanego na przykład metalami ciężkimi lub toksynami, natomiast obniżone napięcie pochodzenia obwodowego spowodowane jest chorobami układu nerwowo-mięśniowego takimi jak rdzeniowy zanik mięśni i neuropatie. Słabe napięcie mięśniowe może też wynikać z choroby tkanki łącznej (elastopatie pierwotne i wtórne) bądź zaburzeń genetycznych (zespół Downa, zespół Pradera-Williego).

Brak napięcia mięśniowego to nie choroba, a zespół objawów wynikających z wady wrodzonej, urazu okołoporodowego albo wcześniactwa, które z czasem mogą ustąpić samoistnie prowadząc do normalizacji napięcia mięśniowego. Może się jednak okazać, że słabe napięcie mięśniowe będzie wymagało specjalnej rehabilitacji malucha.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt dla niektórych rodziców brzmi jak wyrok, jednak warto wiedzieć, że w większości przypadków nie jest to groźna przypadłość. Gdy dziecko rozwija się prawidłowo, a jedyne powody do niepokoju to mniejsza sprawność i powolność - nie ma podstaw do obaw. W takich przypadkach brak napięcia mięśniowego u dziecka może spowodować niewielkie zaburzenia w rozwoju oraz opóźnienie albo pominięcie niektórych jego etapów, na przykład samodzielnego siadania czy raczkowania. Kluczowe jest jak najszybsze rozpoznanie nieprawidłowego stanu napięcia mięśni, tak aby móc wraz z dzieckiem pracować nad wyeliminowaniem tej uciążliwej przypadłości.

Jak objawia się obniżone napięcie mięśniowe? Rozpoznanie problemów z napięciem mięśni ułatwiają schematy zachowań niemowlaka. W zależności od wieku dziecka brak napięcia mięśniowego może powodować trudności z utrzymaniem się na brzuszku, problemy ze ssaniem piersi, kłopoty z podniesieniem do góry zabawki czy zachowaniem pozycji siedzącej. Dzieci, które mają obniżone napięcie mięśniowe, bywają apatyczne, a ich spokój i powolność często mylona jest z lenistwem, z drugiej strony maluszek może być stale rozdrażniony i wystraszony, a przez to płaczliwy. Takie dzieci nie przepadają za zmianami i oczekują pomocy rodziców w niemal każdej czynności.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt w wieku około trzech miesięcy można rozpoznać obserwując malucha, który w takim przypadku będzie leżał na plecach, niechętnie unosząc nóżki, nie będzie łączył rączek i nóżek symetrycznie, na przykład po to, żeby złapać stopę i skierować ją do buzi, nie będzie umiał przewracać się z pleców na brzuszek i odwrotnie, nie będzie też reagował na bodźce, czyli twarz i głos rodzica. Słabe napięcie mięśniowe u niemowlaka spowoduje także brak mobilizacji mięśniowej, przez co dziecko będzie wiotkie, wręcz przelewające się przez ręce.

U starszych dzieci obniżone napięcie mięśniowe będzie utrudniało utrzymanie pozycji siedzącej, dlatego maluch może przewracać się na boki albo lecieć do przodu, jeśli zabraknie mu podparcia. Sprawia to, że dziecko niechętnie zmienia pozycję, w której czuje się bezpiecznie. Mogą pojawić się także problemy z podnoszeniem przedmiotów i utrzymywaniem ich w górze.

Słabe napięcie mięśniowe u maluszka najłatwiej rozpoznać mniej więcej w okresie trzech, czterech miesięcy, kiedy dziecko jest bardziej świadome otoczenia. Nieprawidłowy stan napięcia mięśni znacznie utrudnia wykonywanie ruchu, co wynika z tego, że wiotkość i rozluźnienie ciała praktycznie uniemożliwia przeciwdziałanie sile grawitacji.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt powoduje obniżenie gotowości do wykonywania dodatkowych celowych ruchów, dlatego jeden z najczęstszych symptomów tej przypadłości to właśnie trudności z samodzielnym siadaniem i raczkowaniem, a w późniejszym okresie - problemy z chodzeniem. Brak napięcia mięśniowego spowoduje kłopoty z naprzemienną pracą nóżek, przez które maluch, zamiast raczkować będzie wolał pełzać lub przemieszczać się na pupie, a gdy nauczy się już chodzić - stopy będzie układał do zewnątrz podczas ruchu bujając się na boki i wypinając pupę.

Obniżone napięcie mięśniowe zazwyczaj nie jest groźne, ale bardzo ważne jest szybkie zdiagnozowanie problemu oraz wykonywanie ćwiczeń, które pozwolą wyeliminować przypadłość. Warto obserwować zachowanie dziecka, a gdy coś będzie odbiegało od normy - zgłosić się do specjalisty. Słabe napięcie mięśniowe może zdiagnozować lekarz pediatra, który następnie skieruje rodziców z dzieckiem do poradni rehabilitacyjnej albo fizjoterapeuta dziecięcy, który pomoże przeciwdziałać objawom braku napięcia mięśniowego.

Najważniejsze jest zaangażowanie rodziców świadomych, że ich dziecko ma lub może mieć problem ze stanem napięcia mięśni. To ćwiczenia w domu, zabawy, a nawet codzienne czynności pomagają mobilizować do pracy mięśnie dziecka.

Hipotonia mięśniowa to niska aktywność fizyczna u dziecka, którego motoryka przez słabe mięśnie brzucha u niemowlaka jest bardzo uboga. Maluch nie jest zainteresowany obserwowaniem świata i zbieraniem doświadczeń niezbędnych do prawidłowego rozwoju, dlatego tak ważne jest, aby zadbać o odpowiednie ćwiczenia na obniżone napięcie mięśniowe.

Aby poprawić napięcie mięśniowe i zadbać o rozwój dziecka w warunkach domowych, konieczne jest motywowanie dziecka i zachęcanie go do jakiejkolwiek aktywności - można często zmieniać ułożenia maluszka, kołysać go i obracać. Dzięki temu dziecko zacznie poznawać swoje ciało i gromadzić wrażenia dotykowe, które zapewnią zabawki o różnych fakturach. Mogą być to zabawki z drewna i filcu, przedmioty szeleszczące, miękkie i twarde czy chłodne i ciepłe. Stymulację dziecka ułatwią takie zabawki jak na przykład maty edukacyjne, huśtawki, koniki na biegunach i duże klocki z pianki lub drewna. Niezbędnych bodźców z pewnością dostarczy również zwierzę domowe - kot albo pies.

Specjaliści radzą, jak opiekować się niemowlakiem