Smutne statystyki. Rekordowa liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży

Jak mówią dane komend wojewódzkich policji, uzyskane przez aktywistów z Fundacji GrowSpace Dominika Kuca oraz Paulinę Filipowicz, w 2022 roku miało miejsce 2031 prób samobójczych dzieci i młodzieży do 18 roku życia. Spośród nich śmiercią zakończyło się 150 przypadków.

Czytaj też: W poniedziałki ma miejsce najwięcej prób samobójczych. Tak możesz chronić przed nimi uczniów. Zobacz, jak reagować na myśli samobójcze

– To bardzo przykre dane, które pokazują drastyczny wzrost przypadków prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży. Jeszcze w 2020 roku było ich niewiele ponad 800. To przyrost o 150 proc. – komentuje Dominik Kuc, aktywista Fundacji GrowSpace, ujawniający dane.

Te 2000 prób to dla nas niby tylko sucha liczba, ale to 2000 dramatycznych historii w szkołach, 2000 złamanych serc rodziców i wreszcie około 2000 osób w kryzysie suicydalnym – dodaje.

Liczby mogą się jeszcze nieznacznie zmienić, z uwagi na okres statystyczny, obowiązujący w danych policyjnych i przypadający na 31 stycznia. Komenda Główna Policji ma udostępnić statystyki do końca marca.

Najmłodsze dzieci, które targnęły się na swoje życie, miały pomiędzy 7 a 12 lat. Z tego przedziału wiekowego dwie osoby (z województw świętokrzyskiego i małopolskiego) zmarły. Do najczęstszych przyczyn wskazywanych przez część komend należały problemy rodzinne, mobbing w środowisku szkolnym oraz zaburzenia psychiczne.

Zachowania samobójcze to zjawisko bardzo złożone. Specjaliści nie mają jednej prostej odpowiedzi na pytanie, dlaczego młodzi ludzie podejmują decyzję o odebraniu sobie życia. Na te tragedie wpływa wiele różnych czynników, m.in. zaburzenia psychiczne, uzależnienia, wcześniejsze zachowania samobójcze u osoby lub w jej otoczeniu, przynależność do grupy mniejszościowej, problemy w środowisku rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym – mówi Paulina Filipowicz, psycholog i aktywistka. – Musimy pamiętać, że dzieci i nastolatki nie mają jeszcze wypracowanych kompetencji do radzenia sobie w kryzysowych momentach. Dlatego to my, dorośli, rodzice, opiekunowie i opiekunki, nauczyciele i nauczycielki, ale również osoby sprawujące władzę, powinniśmy być stabilnym i empatycznym wsparciem, które ułatwi młodym ludziom wystarczająco już trudny okres dorastania – dodaje.

Jak podkreślają aktywiści, samobójstwom można i trzeba zapobiegać. W społeczeństwie potrzeba wiedzy i świadomości, jakie sygnały świadczą o zagrożeniu samobójczym i jak udzielać pierwszej pomocy emocjonalnej. – Nie bójmy się o tym rozmawiać – apelują.

Czytaj też: Co to jest słuchanie empatyczne? Czy słuchanie z troską o rozmówcę pomaga budować dobre relacje w szkole?

Kinga Rochala, psycholog, psychoterapeuta w Mazowieckim Szpitalu MindHealth im. prof. Antoniego Kępińskiego również podkreśla bardzo dużą wagę rozmowy.

– Brakuje zadania prostego pytania: „Jak się czujesz, co u ciebie słychać?”. Byłoby cudownie, gdyby w szkole rozmawiano o uczuciach, emocjach, żeby psychologowie prowadzili jakieś warsztaty, ale nie ma na to czasu, a psychologów brakuje. Materiał edukacyjny jest przeładowany, dzieci sobie z tym nie radzą, nie mają z kim o tym porozmawiać. Ponadto często się wstydzą, czują się inne, gorsze, wychodzą z domu z całym bagażem doświadczeń, gdzie dzieją się różne rzeczy, nie raz pojawiają się przemoc, konflikty, różne substancje – mówi.

Rodzice i nauczyciele powinni przede wszystkim pytać, rozmawiać, kłaść nacisk na komunikację, dać przestrzeń na rozmowę z otwartością, bez oceny.

Jak zaznacza Rochala, podstawą jest otwartość i szukanie wsparcia. – Jeżeli psychologowie szkolni nie mają czasu, to wiedzą, gdzie pokierować dziecko, są różne telefony zaufania, poradnie dla dzieci i młodzieży. Należy szukać kontaktu z grupami, by mieć możliwość rozmowy, szukać pomocy. Jeżeli nie uzyska się jej w jednym miejscu, to szukać u kogoś innego, ale się nie poddawać – podkreśla Rochala.

A gdzie taką pomoc można uzyskać? Ministerstwo Zdrowia realizuje reformę systemu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Jej podstawowym założeniem jest deinstytucjonalizacja opieki psychiatrycznej, czyli poprawa dostępu do pomocy poza szpitalnej, która zapewni wcześniejsze „otoczenie opieką” potrzebujących wsparcia młodych pacjentów.

Obecnie w Polsce działa 347 ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży (I stopień referencyjny). Pacjenci mogą skorzystać z pomocy psychologicznej, psychoterapeutycznej oraz terapii środowiskowej, bezpłatnie oraz bez skierowania lekarskiego. Poza ośrodkami I poziomu działają także ośrodki II poziomu referencyjnego (Centra Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży), gdzie pracuje lekarz psychiatra, a pacjenci wymagający intensywniejszej opieki mogą skorzystać, w części z nich, ze świadczeń w ramach oddziału dziennego. Takich placówek jest już 116. W ramach III, najwyższego, poziomu referencyjności, opiekę nad pacjentami wymagającymi hospitalizacji prowadzi 27 ośrodków wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej. Łącznie na terenie całego kraju dostępnych jest 41 oddziałów stacjonarnej opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży.

Co więcej, Instytut Psychiatrii i Neurologii prowadził w 2022 r. m.in. cykl 18 webinariów o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży. Są one wciąż dostępne TUTAJ

Instytut pracuje nad wdrożeniem w Polsce czterech programów profilaktyki zachowań samobójczych, w tym m.in. dla młodzieży szkolnej w wieku 13 -18 lat, także z myślami i po próbach samobójczych.

Narodowy Program Zdrowia określa 10 zadań, które mają zapobiegać zachowaniom samobójczym m.in.:

• zwiększenie dostępu do pomocy dla osób w kryzysie samobójczym;
• zwiększenie kompetencji osób udzielających pomocy;
• programy profilaktyczne dla różnych populacji – grup ryzyka;
• ograniczenie dostępu do metod popełnienia samobójstwa;
• poprawa monitorowania prób i zgonów samobójczych;
• prowadzenie odpowiedzialnej polityki informacyjnej na temat zachowań samobójczych.

Aktywiści GrowSpace kierują petycję do Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz do Ministerstwa Zdrowia. Dotyczy ona wprowadzenia spójnego programu prewencji oraz postwencji suicydalnej. Według fundacji, działania powinny obejmować takie elementy jak psychoedukację, obecność oraz dostępność psychologa w każdej szkole, szkolenia dla kadr pedagogicznych, tworzenie zespołów interwentów kryzysowych, system rozpoznawania i reagowania myśli samobójczych oraz wreszcie skuteczną postwencję.

Petycję można podpisać elektronicznie TUTAJ

• W przypadku silnych myśli samobójczych można zgłosić się do najbliższej izby przyjęć szpitala psychiatrycznego;
• 116 111 – telefon zaufania dla Dzieci i Młodzieży. Prowadzony jest on przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę i jest czynny całą dobę, przez 7 dni w tygodniu, także w dni ustawowo wolne od pracy. Można tam anonimowo i bezpłatnie uzyskać pomoc;
• TUTAJ można wysłać wiadomość tekstową do Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Na odpowiedź czeka się od kilku godzin do kilku dni. Strona przeznaczona jest, podobnie jak telefon, dla dzieci i młodzieży;
• 800 12 12 12 – telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka, jest on darmowy i anonimowy. Pod ten numer mogą też dzwonić dorośli, aby zgłosić problemy dzieci lub zaniedbania względem nich;
• TUTAJ znajduje się czat telefonu zaufania Rzecznika Praw Dziecka. Podobnie jak telefon, jest on czynny cały tydzień;