Szampony przeciwłupieżowe wycofane od 1 marca. Które kosmetyki znikną z półek i dlaczego? Co zamiast produktów z pirytionianem cynku?

Pirytionian cynku (zinc pyrithione) to organiczny związek aktywny stosowany powszechnie w szamponach do włosów i innych kosmetykach przeznaczonych do zwalczania łupieżu i zapobiegania jego nawrotom. Ma bowiem właściwości hamujące rozwój grzybów, w tym drożdży i pleśni (działanie fungistatyczne), a także bakterii, m.in. z rodzaju Streptococcus and Staphylococcus, tj. paciorkowców i gronkowców (działanie bakteriostatyczne).

Pirytionian cynku to najczęściej stosowany jest do walki z łupieżem łojotokowym (zwykłym, czyli suchym lub białym, oraz tłustym), który w większości przypadków jest związany z działalnością drożdży Malassezia (dawniej: Pityrosporum ovale).

Inne zastosowania tego składnika to łojotokowe zapalenie skóry, łupież pstry, a także grzybica stóp, liszaj obrączkowego i pomocniczo przy bielactwie, łuszczycy, egzemie.

Działanie pirytionianu cynku (ZnPT) polega na zaburzaniu działania błon komórkowych mikrobów. Niestety, w ten sam sposób może działać na komórki skóry, upośledzając ich ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak promieniowanie ultrafioletowe, związki chemiczne czy drobnoustroje – a jest to mechanizm powstawania nasilonych zniszczeń. Udowodniono, że keranocyty i melanocyty skóry są wyjątkowo wrażliwe nawet na bardzo niskie stężenia ZnPT. Wywołują one uszkodzenia podobne jak przy szoku termicznym i naruszają integralność materiału genetycznego – DNA.

W świetle dostępnych badań pirytionian cynku został zaklasyfikowany do grupy substancji szkodliwych, mających negatywny wpływ na rozrodczość i z tego powodu nie może być stosowany w kosmetykach. Zakaz wprowadzania ich do obrotu oraz udostępniania na rynku, przyjęty w UE 21 października 2021 r., wchodzi już w życie.

Produkty kosmetyczne zawierające pirytionian cynku całkowicie zniknęły ze sprzedaży z dniem 1 marca 2022 r.

Pirytionian cynku jest składnikiem wielu popularnych produktów kosmetycznych, dlatego ich użytkownicy mogą mieć problem. W takiej sytuacji można poszukać zamiennika, który zawiera dopuszczone do użytku, skuteczne związki zwalczające łupież, takie jak pirokton olaminy (piroctone olamine), ketokonazol (ketoconazole), klotrimazol czy dwusiarczek selenu (selenium disulfide). Należy jednak pamiętać, że również one mogą wywierać działania niepożądane na skórę, zwłaszcza przy dłuższym stosowaniu.

Polecanym wyjściem jest wybór kosmetyku zawierającego silnie działający składnik naturalny, jakim jest olejek eteryczny z drzewa herbacianego. Stosowany z powodzeniem przy opornych na leczenie infekcjach skóry i gruczołów powiek (m.in. nużycy), działa też skutecznie na grzyby powodujące łupież i podobne choroby dermatologiczne.

Według badań olejek z drzewa herbacianego jest efektywny w stężeniu 5 proc.: redukuje wzrost drożdżaków, zmniejsza świąd i inne objawy łupieżu. Zawierający go szampon można sporządzić samodzielnie, dodając naturalny aromatyczny olejek kosmetyczny do neutralnego w składzie kosmetyku. Przeciwwskazaniem do kuracji jest nadwrażliwość na ten składnik. Zaleca się wykonanie próby uczuleniowej i rozpoczęcie kuracji, od mniejszych stężeń.

Wraz z pirytionianem cynku wycofano lilial (Butylphenyl Methylpropional) – syntetyczny związek aromatyczny używany w kosmetykach i perfumach, ale stosowany zupełnie niezależnie.