Psycholożka Katarzyna Półtorak radzi, jak wychować dziecko z poczuciem własnej wartości i dlaczego jest to tak ważne w życiu

Poczucie własnej wartości ma bardzo wiele definicji i można je rozumieć na rozmaite sposoby. Mnie najbliższe jest takie, które mówi, że to po prostu poczucie, że jestem ok taka, jaka jestem. Nie muszę zasługiwać na miłość, na szacunek, na opiekę. I nie ma to nic wspólnego, z pychą czy egoizmem.

Nie można nikomu dać poczucia własnej wartości. Dzieci niejako rodzą się z poczuciem, że są ok i domagają się spełnienia własnych potrzeb. Dlatego płaczą tak długo, aż ktoś zadba o ich potrzeby, nakarmi je, przytuli itd. Informacja, że coś jest ze mną nie tak, dociera do niego dopiero później, z otoczenia. Takie przeświadczenie i sposób myślenia o sobie kształtuje się pod wpływem innych. Poczucie własnej wartości może wtedy zostać zranione, staje się niestabilne i jak mówią moje klientki, często utrudnia życie pełnią życia. Dobra wiadomość jest taka, że można pracować nad swoim poczuciem własnej wartości, załatać te dziury, które powstały w toku naszego życia, ale do tego potrzebna jest wiara w to, że chcę to zrobić, mogę i że po prostu warto.

Kiedy czujemy, że jesteśmy wartością, często łatwiej nam wchodzić w nowe sytuacje, podejmować wyzwania, szanować siebie i innych. Rozumiemy, że inni mogą mieć odmienną opinię na jakiś temat, historię, doświadczenia, ale to nie znaczy, że nie mają wartości. Łatwiej nam również bronić tego, co jest dla nas ważne, nie przekraczać własnych granic, by np. komuś zrobić przyjemność. Poczucie własnej wartości jest też związane z otwartym wyrażaniem emocji. Kiedy mam zaufanie do siebie i swoich emocji, to czuję, że są one ok, że mają prawo się pojawiać.

Ja bym raczej powiedziała, że ten wpływ zachodzi w drugą stronę. Trudno nam oceniać siebie dobrze, patrzeć na siebie obiektywnie czy przychylnie, jeśli czujemy, że musimy np. na wszystko zasługiwać.

Aby dziecko miało stabilne poczucie własnej wartości, możemy zadbać o kilka spraw. Po pierwsze oddzielmy dziecko od jego zachowania. Sposób bycia malucha może wynikać z rozmaitych rzeczy, np.: z braku zasobów, umiejętności, silnych emocji, ale nie jest tym samym, co dziecko. Kiedy to zobaczymy, jest szansa, że również na poziomie języka pojawi się u nas zmiana, co pozytywnie wpłynie nie tylko na poczucie własnej wartości dziecka, ale w ogóle na naszą relację. Warto też mieć świadomość, że to, co często w dobrej wierze rodzice robią, chwaląc dziecko, nie przyczynia się do budowania stabilnego poczucia własnej wartości.

Pochwały, nagrody i kary to narzędzia, których się chwytamy, gdy nie znamy nic innego i to jest zrozumiałe. Ja zawsze zachęcam do tego, by szukać innych rozwiązań, które będą służyć dziecku i relacji, a nie jedynie regulować np. zasady panujące w naszym domu. Druga sprawa - pokazujmy dziecku, jakie informacje płyną z emocji, co chcą nam powiedzieć. Dajmy im przestrzeń do pojawienia się emocji i przepłynięcia. Tylko wtedy staną się zasobem w życiu, a nie trudnością, którą próbujemy za wszelką cenę zwalczyć, stłumić, pokonać. Karmienie poczucia własnej wartości dziecka to dbanie o całokształt rodzicielskiej relacji, a nie rzucone od czasu do czasu – jesteś super.

U dzieci często bardzo widoczny jest brak zaufania do siebie, brak poczucia sprawczości. Słuchajmy też tego, co dzieci mówią i nie przerywajmy im. Możemy się od nich naprawdę wiele dowiedzieć (jeśli jeszcze oczywiście chcą mówić). Dajmy im poczucie, że są ważne i traktujmy je na poważnie. Wtedy, nawet jeśli będą miały trudności, przyjdą do nas po wsparcie. A tego przecież chcemy, relacji opartej na zaufaniu. Do tego właśnie jesteśmy potrzebni my, rodzice, którzy ufają sobie, potrafią radzić sobie z emocjami i dawać sobie przestrzeń np. szukanie, sprawdzanie, próbowanie.

Wspomniałam wcześniej o pochwałach. Zamiast mówić – „O! Jak piękne narysowałaś słoneczko”, lepiej posłużyć się obserwacją i zadawać pytania. Można powiedzieć: „o, widzę tu wiele kolorów, zamalowałaś całą kartkę” i zapytać – „podoba Ci się to, co narysowałaś?”. Warto odróżniać naszą ocenę od tego, co robi, myśli lub czuje dziecko. Po drugiej stronie pochwał mamy kary. To dwie strony tego samego medalu. I jeszcze mamy konsekwencje, które często są błędnie rozumiane. Na przykład, jeśli dziecko zapomniało na basen czepka i dlatego nie może wejść do wody, to konsekwencją jest właśnie to, że nie ma tego czepka i nie wejdzie do basenu, a nie to, że przez tydzień nie może oglądać bajek. Tak samo skutkiem wylanej wody jest mokra podłoga. Czasem konsekwencją nazywamy po prostu karę.

Kiedy trudno nam określić, co i jak możemy robić, by nasze dziecko miało stabilne poczucie własnej wartości, zwróćmy się do kogoś, kto wie i może nam pomóc. Zadbajmy też o siebie. To podstawa bycia rodzicem. Efekty będą piękne, bo czy my rodzice, nie marzymy o dziecku, które zna swoją wartość, darzy siebie i mamę zaufaniem i tworzy więź oraz bliską relację z opiekunem. Prośmy o pomoc, kiedy tego potrzebujemy, dzieci nauczą się tego od nas i wtedy, kiedy będą czuły, że coś je przerasta i nie będą kojarzyć tego z porażką, czy słabością. Będą świadome swojej wartości, nawet wtedy kiedy spotyka je coś trudnego. To niesamowity zasób na przyszłość.