Unieważnienie małżeństwa: warunki i powody. Czym jest unieważnienie ślubu kościelnego i czym się różni od unieważnienia małżeństwa cywilnego

Unieważnienie małżeństwa oznacza uznanie danego związku za nieważny od samego początku. Aby tak się stało, muszą zaistnieć powody sprawiające, że został on zawarty w sposób nieprawidłowy.

Procedurę tę przeprowadzić można zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i kościelnego.

Pomiędzy tymi obszarami istnieją, oczywiście, znaczące różnice.

Jedną z przyczyn unieważnienia małżeństwa może być brak wymaganego wieku: 18 lat dla mężczyzny i 16 lat dla kobiety.
Istnieje także grupa tzw. przeszkód małżeńskich, do których zalicza się na przykład całkowite ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków. Jeśli jednak ubezwłasnowolnienie zostanie uchylone, ten powód nie będzie obowiązujący.
Z podobną zasadą mamy do czynienia w przypadku chorób psychicznych lub niedorozwoju umysłowego. Jeśli jedna ze stron zmagała się z nimi w dniu ślubu, stanowią podstawę do unieważnienia małżeństwa, jeśli jednak ustąpiły - nie będzie to miało swoich konsekwencji.

Podstawą unieważnienia małżeństwa są też tzw. wady oświadczenia woli.

Zachodzą wówczas, gdy w momencie składania przysięgi jeden z małżonków znajdował się w stanie wyłączającym świadomość wyrażania woli (pod wpływem środków odurzających lub alkoholu), jeśli jedna z osób została przymuszona lub tkwiła w błędzie co do tego, z kim bierze ślub.

Unieważnienia małżeństwa żądać można w przypadku pokrewieństwa albo powinowactwa w linii prostej. Małżeństwa zawrzeć nie mogą także przysposabiający i przysposobiony oraz osoba, która już pozostaje w związku małżeńskim. Jeśli tak właśnie by się zdarzyło, mamy do czynienia z kolejnymi istotnymi przesłankami do unieważnienia małżeństwa cywilnego.

Aby uzyskać unieważnienie małżeństwa cywilnego, należy skierować wniosek do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania. Wiąże się to z opłatą w wysokości 200 złotych. Wniosek należy złożyć nie później niż 6 miesięcy od „ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą” oraz przed upływem 3 lat od zawarcia związku (Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 15 par. 3).

Gdy wydane zostanie prawomocne orzeczenie sądu, należy skierować się do Urzędu Stanu Cywilnego, w którym spisano akt małżeństwa, celem wniesienia wzmianki o unieważnieniu.

Na samym początku warto zaznaczyć, iż często używane pojęcia: "unieważnienie ślubu kościelnego" oraz "rozwód kościelny" są nieprawidłowe. Poprawny jest termin: stwierdzenie nieważności małżeństwa.

Dla Kościoła katolickiego sakrament jest nienaruszalny, a jedynym rozwiązaniem staje się proces potwierdzający, że do zawarcia danego małżeństwa nigdy nie doszło.

Sprawa przed sądem kościelnym trwa od roku do czterech lat, a opłaty, jakie się z nią wiążą, wynoszą około 1500 złotych. Ów "rozwód kościelny" koszty uzależnia od tego, czy konieczne jest powołanie biegłych.

Zatem: jak unieważnić ślub kościelny? Pierwsze kroki należy skierować do kancelarii kanonicznej, gdzie adwokat oceni szanse na przeprowadzenie tej procedury. On też przygotowuje skargę powodową przekazywaną do sądu biskupiego. Akceptacja tej instytucji powoduje ustalenie przesłanki procesowej i dalsze działanie.

Powodami stwierdzenia nieważności małżeństwa mogą być, podobnie jak w procedurze cywilnej, nieodpowiedni wiek stron, istniejące już małżeństwo lub złożone śluby kapłańskie i zakonne, pokrewieństwo, powinowactwo czy sakrament zawarty pod przymusem.

Okazuje się jednak, że - według danych zaczerpniętych z akt kościelnych - najczęstszą przyczyną jest tzw. psychiczna niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich.

Sytuacje mieszczące się w tej definicji są różne: od decyzji podyktowanej przedwczesną ciążą, przez nałogi jednej ze stron, aż po niewierność.

Unieważnienie małżeństwa powoduje uznanie związku za niebyły. Nie dotyczy to jednak sytuacji dzieci. Zgodnie z polskim prawem są one nadal uznawane za dzieci męża, a domniemanie to można obalić jedynie w drodze sądowego zaprzeczenia ojcostwa.

Rodzina nalega, chrzcić trzeba? O tym jak nie ulegać presji