Związki partnerskie w Polsce i wszystko, co musisz o nich wiedzieć. Prawa, obowiązki oraz ich ograniczenia

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji Rady Ministrów pojawiły się dwa projekty dotyczące związków partnerskich: projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich i projekt wprowadzający tę ustawę. Gdyby ustawa weszła w życie, umożliwiłaby zawarcie tego rodzaju związków zarówno osobom będącym w relacjach hetero, jak i homoseksualnych.

„Poczułem się wtedy jak dojna krowa”. Historia Tomasza i Kamila

Jak wynika z Narodowego Spisu Powszechnego, w Polsce zmniejsza się liczba małżeństw, a rośnie liczba związków nieformalnych. Tych drugich było w 2011 roku 316,5 tysiąca a 10 lat później 552,8 tysiąca. Większość z nich to osoby pozostające w relacjach heteroseksualnych, choć nie tylko.

Tomasz Kowalski ma 44 lata, a od sześciu lat jest w związku z Kamilem. Para wyprowadziła się z Polski, jak Tomasz sam mówi, z powodów ideologicznych. Wybór padł na Berlin.

Uważam, że kwestia formalizacji związków partnerskich w Polsce jest mocno spóźniona. Pamiętam, jak już kiedyś była o tym mowa, ale nikt z tym nic nie zrobił i sprawa nie ruszyła dalej. Kilka lat temu przekroczyłem drugi próg podatkowy, zauważyłem, że płacę coraz wyższe podatki, a w telewizji słyszę, że nie jestem człowiekiem, a ideologią. Poczułem się wtedy jak dojna krowa. Wkurzyłem się i zdecydowałem o wyjeździe – opowiada.

Tomasz mówi o Berlinie jako o mieście tolerancyjnym i otwartym. Pracuje jako informatyk, a ponadto jest aktywistą, działa w organizacjach pozarządowych LGBT.

Para po kilku latach związku zdecydowali się na jego formalizację. Z powodu rozbudowanej biurokracji odrzucili pomysł ślubu w Berlinie, decydując się na Szkocję.

Zdajemy sobie sprawę, że nasze małżeństwo nie jest obecnie w Polsce brane pod uwagę. To jest przykre, bo gdy Kamil przeszedł operację, ja by dowiedzieć się o jego stan zdrowia, podałem się telefonicznie za jego brata. Zaczynam budowę domu i chciałbym, by w razie mojej śmierci Kamil go odziedziczył. Oczywiście planujemy pójść do notariusza, ale w grę będzie wchodził duży podatek – wyznaje.

Dom, o którym mówi mężczyzna powstanie w Polsce, niedaleko Krakowa. Jakiś czas temu para zdecydowała o powrocie do Polski.
– COVID pokazał, że życie na wsi ma mnóstwo plusów. Kupiłem działkę niedaleko Krakowa, tam właśnie planujemy nasze przyszłe życie – mówi Tomasz.

Związek partnerski powszechnie rozumiany jest jako relacja dwóch osób, które wzajemnie się wspierają i szanują, mają takie same cele i potrzeby. Partnerzy mieszkają razem, ale nie są w związku małżeńskim. Podobną relacją jest związek kohabitacyjny.

Związki partnerskie mogą przybierać formę zarejestrowaną (czyli formalną) i niezarejestrowaną. Polska nie uznaje zarejestrowanych związków partnerskich, także tych zawartych w innych krajach. W związku z tym w naszym kraju nie są one uregulowane prawnie.

Poszczególne kraje Unii Europejskiej znacznie się różnią w kwestii formalizacji związków partnerskich, tego, czy można je zawierać, jakie prawa dają i czy w danym kraju są uznawane. Zazwyczaj jednak państwo dopuszczające rejestrację takiego związku, uznaje związek partnerski zawarty zagranicą.

Związek partnerski, także ten sformalizowany, nie jest tym samym co małżeństwo, choć obie instytucje są w wielu aspektach do siebie podobne. Dla osób będących w relacji homoseksualnej związek partnerski może być alternatywą dla małżeństwa, jednak szczegółowe prawa przysługujące partnerom zależą od jurysdykcji danego kraju.

Małżeństwo jest formą prawną opartą na tradycji, uznawaną powszechnie, na całym świecie. Jest to związek kobiety i mężczyzny, a w wielu krajach osób tej samej płci. Istnieją również kraje dopuszczające małżeństwa więcej niż dwóch osób.

Z formalizacji związków partnerskich można korzystać bez względu na płeć czy też orientację seksualną. W państwach, które z różnych względów (tradycyjne, kulturowe, religijne) nie uznają małżeństw par homoseksualnych, związek partnerski może być alternatywą dla przypieczętowania relacji, ale nadaje też szereg uprawnień.

Osoby, które są w zarejestrowanym związku partnerskim, stają się wobec prawa „osobami najbliższymi”. Oznacza to, że mogą w sądzie skorzystać z prawa do odmowy składania zeznań, odbierać nawzajem swoją korespondencję, wspólnie wziąć kredyt czy też rozliczyć się z podatku. W razie pobytu jednego z partnerów w szpitalu, druga osoba może mieć wgląd do dokumentacji, a gdy partner jest nieprzytomny, podejmować decyzje związane z leczeniem.

Małżeństwo, a także sam ślub i wesle, często opierają się na kulturze, zwyczajach społecznych i religii partnerów. Z kolei związek partnerski jest nowocześniejszą instytucją o bardziej neutralnym charakterze.

Czytaj też: To musi się zakończyć rozstaniem! Czym jest związek asymetryczny? Zobacz, czy nie znajdujesz się w takiej relacji

Prawa i obowiązki partnerów w sformalizowanym związku zależą od regulacji prawnych danego kraju. A jak to miałoby wyglądać w Polsce?

Ochrona par tej samej płci powinna być „odpowiednia” i zapewniać prawo do wsparcia materialnego, odnosić się do podatków i dziedziczenia, a także nakładać na partnerki i partnerów prawa i obowiązki w zakresie wzajemnej pomocy – podaje strona rządowa.

A co mówi projekt ustawy na temat poszczególnych praw i obowiązków?

• prawo do dziedziecznia – zgodnie z projektem partnerzy mieliby prawo do dziedziczenia po sobie w pierwszym kręgu spadkowym. Przy zawieraniu związku małżeńskiego mieliby też możliwość wyłączenia wzajemnego dziedziczenia.
• podatki – partnerzy mieliby możliwość wspólnego rozliczenia podatkowego. Osoby byłyby też zwolnione z podatku od spadku, darowizn i czynności cywilnoprawnych.
• ochrona zdrowia – partnerka lub partner będzie mógł zostać objęty ubezpieczeniiem zdrowotnym drugiej osoby.
• majątek – osoby zawierające związek małżeński obowiązywałaby rodzielność majątkowa. Oznacza to, że każdy z partnerów zarządzałby własnym majątkiem, zarówno tym nabytym przed formalizacją związku, jak i nabytym po. Wspólność majątkową albo rozdzielność majątkową można ustanowić aktem notarialnym.
• adopcja – projekt wyklucza adopcję zewnętrzną oraz przysposobienie biologicznego dziecka drugiego partnera. W projekcie znajduje się zapis o małej pieczy, co oznacza, że w przypadku np. pójścia jednego z partnerów do szpitala, drugie będzie miało możliwość opieki nad dzieckiem.

Od kilku miesięcy w przestrzeni publicznej trwa dyskusja dotycząca wprowadzenia w Polsce możliwości formalizacji związków partnerskich, jednak nie jest to nowy temat.

Już 20 lat temu senator Maria Szyszkowska przedstawiła projekt dotyczący związków partnerskich. Został zatwierdzony przez Senat, ale nie wprowadzono go do obrad sejmowych, a pomysł upadł.

W 2011 roku w Sejmie zaprezentowano projekt Grupy Inicjatywnej ds. związków partnerskich.

Dwa lata później do Sejmu ponownie trafiły projekty ustaw w tym temacie, tym razem poselskie. Projekty odrzucono.

Za obecne projekty odpowiada minister ds. równości Katarzyna Kotula. Wcześniej omawiane one były z organizacjami pozarządowymi, a teraz znajdują się w Rządowym Centrum Legislacji.

To już oficjalne! Projekty ustaw o rejestrowanych związkach partnerskich, które były omawiane z organizacjami pozarządowymi zostały skierowane do konsultacji publicznych i międzyresortowych. To dla mnie bardzo ważny dzień, bo w Wasze ręce oddaję efekt wielu miesięcy pracy całego naszego zespołu – napisała minister na portalu X.

Projekt wzbudzaja emocje. Ugrupowanie Polska 2050 zapowiedziało poparcie dla tej incjatywy, nie jest jednak pewne poparcie partii PSL, która ma przedstawić własny projekt.

Projekty przepisów zaproponowane przez minister Kotulę miałyby wejść w życie w ostatnim kwartale 2024 roku. Nie wiadomo jednak, czy tak się stanie. Z kolei projekt PSL ma dawać partnerom możliwość, by sami określili swoje prawa i obowiązki poza kwestią dzieci. Co więcej, partnerzy nie mogliby nosić wspólnego nazwiska.

Jak wynika z badania IPSOS, które cytuje Rzeczpospolita, 62 procent ankietowanych popiera możliwość zawierania związków partnerskich przez osoby tej samej płci. 33 procent jest przeciwnych.

Związek partnerski mógłby być zawierany i rozwiązywany w urzędzie stanu cywilnego. Przy zawieraniu związku kierownik USC oceniłby zdolność do jego zawarcia i dokonał odpowiedniego wpisu. Partnerzy musieliby być stanu wolnego i pełnoletni. Podpisane dokumentów nie miałoby uroczystej formy, jak w przypadku ślubów. W przypadku rozwiązania związku, partnerzy złożyliby oświadczenia w urzędzie.

Rejestrowanie związku partnerskiego niesie za sobą szereg korzyści, zwłaszcza w kontekście praw majątkowych, ochrony zdrowia i zabezpieczenia prawnego. Jednym z głównych atutów jest łatwiejsze dziedziczenie majątku, co eliminuje problem długotrwałych postępowań spadkowych. Również dostęp do informacji medycznych partnera i decydowanie o jego leczeniu w razie nagłych wypadków jest ułatwione.

Z drugiej strony, pozostawanie w związku nieformalnym daje większą elastyczność, unikając skomplikowanych procedur prawnych w razie kryzysu, a następnie rozstania. Partnerzy w takiej relacji nie mają jednak niektórych praw przysługujących małżeństwom.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Kobiet codziennie. Obserwuj StronaKobiet.pl!