Każde dziecko może być ofiarą bullyingu. Zobacz, co to jest bullying i jak sobie z nim radzić? Psycholog wyjaśnia jego skutki

Bullying to przemoc psychiczna i fizyczna wymierzona w słabszych, która niestety jest częsta wśród dzieci i zwykle skierowana w rówieśników lub osoby młodsze. Objawia się długotrwałym działaniem zmierzającym do wykluczenia ich ze społeczności szkolnej lub grupy rówieśniczej. Ofiary takiej przemocy są obrażane i poniżane przez innych. Często dochodzi również do agresji fizycznej, czyli popychania, bicia, kopania, niszczenia rzeczy poszkodowanego.

Czytaj też: Twoje dziecko ogląda bajki o superbohaterach? Może mieć problemy z zachowaniem i nauką w wieku nastoletnim. Uważaj na brutalne treści w TV

Można wyróżnić kilka rodzajów tego zjawiska:

• Bullying bezpośredni – to agresywne działania skierowane przeciwko jednemu dziecku lub grupie osób, które wyróżniają się na tle społeczności szkolnej (np. mniej zamożni uczniowie, osoby dobrze uczące się). Takie zachowania powtarzają się przez dłuższy czas i przybierają formę zastraszania, wyzwisk, nękania czy przemocy fizycznej.
• Bullying pośredni – to oczernianie drugiej osoby za jego plecami, na przykład w grupie kolegów. To także obgadywanie i rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji na jej temat oraz zachęcanie do wykluczenia ofiar bulliyngu z grupy rówieśniczej.
• Cyberbulliyng – jest formą pośrednią i rozgrywa się głównie w cyberprzestrzeni. Polega na ośmieszaniu za pomocą obraźliwych komentarzy, preparowaniu zdjęć, a także tworzeniu fikcyjnych kont w mediach społecznościowych, na których publikowane są treści dotyczące ofiary bullyingu. Internet daje wiele możliwości do hejtowania innych oraz złudne przeświadczenie, że jest się bezkarnym i można do woli szerzyć mowę nienawiści, krzywdząc innych ludzi.

Zastraszanie, obelgi wobec dziecka czy nieprzychylne komentarze to poważny problem wśród najmłodszych. Przyczyn bullyingu doszukiwać się można w sposobie wychowania dzieci, braku autorytetów i nieprzekazywaniu im dobrych wartości, jakimi powinny kierować się w życiu. Chodzi tu głównie o poszanowanie drugiej osoby. Jednak ten problem dotyczy nie tylko rodziców, którzy poświęcają coraz mniej czasu swoim pociechom, ale także kadry pedagogicznej, wykazującej niewielkie zaangażowanie.

Bagatelizowanie problemu bullyingu jest sprawą nagminną. Często jakakolwiek reakcja następuje dopiero wtedy, kiedy stanie coś naprawdę złego – dojdzie do pobicia lub ofiara nie może już w sposób normalny funkcjonować w szkole i w życiu. Przyczynami są również: brak empatii i wrażliwości oraz tolerowanie przemocy.

Jako znęcanie się nad słabszymi, bullying jest częstszy wśród młodych osób, które same doświadczają problemów. Prześladowcami są najczęściej:

• Dzieci, które mają niedobre relacje z rodzicem, gdzie brakuje ciepła i bezpieczeństwa.
• Dzieci, które padają ofiarą przemocy fizycznej i psychicznej w domu rodzinnym.
• Dzieci, którym przywala się na takie agresywne zachowania.

Na ofiary bullyingu sprawcy wybierają zwykle tych, których najłatwiej zranić.

Najczęściej ofiarą bullyingu stają się osoby, które są „inne” i wyróżniają się na tle rówieśników. Może to być inny kolor skóry, pochodzenie, orientacja seksualna, sposób ubierania, a także zamożność dziecka, a raczej jej brak. Potwierdza to Karolina Tuchalska-Siermińska, psycholog, Certyfikowany Trener Umiejętności Psychospołecznych, ekspertka platformy edukacyjnej online dla dzieci – Novakid.

Badania nad bullingiem pokazują, że tak naprawdę każdy może stać się ofiarą prześladowcy. Jednocześnie zauważalne jest to, że sprawcy przemocy rówieśniczej na ofiary wybierają zwykle te osoby, które najłatwiej zranić, zastraszyć, które mogą nie mieć siły i odwagi, by się bronić, które cechuje pewna odmienność. Często wspomniana odmienność dotyczy pewnych cech fizycznych, wyglądu czy też właściwości osobistych, cech osobowości, temperamentu, braku umiejętności, specjalnych potrzeb edukacyjnych. Może być też związana ze statusem materialnym rodziny, pochodzeniem czy przynależnością religijną. Wiele ofiar bullyingu posiada wspólne cechy – najczęściej są to dzieci nieśmiałe, lękliwe, o niskim poczuciu własnej wartości, posiadające trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych i w związku z tym mające niewielką liczbę kolegów.

Dotyka to zarówno chłopców, jak i dziewcząt. W przypadku płci żeńskiej przybiera formę cyberbullingu lub kończy się na wyśmiewaniu, plotkowaniu lub wykluczeniu z grupy rówieśniczej. Wśród chłopców dochodzi do bezpośredniego ataku – bójki, przepychanki, poniżanie, opluwanie są na porządku dziennym.

Nieważne jednak, jakiej płci jest ofiara, bo skutki bullyingu mogą rzutować na całe życie dziecka. Niestety, takie osoby z różnych powodów nie mówią nikomu, że są prześladowane. Dlatego tak ważna jest rola rodzica i nauczyciela.

Bullying jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem. Dzieci, które przez dłuższy czas są gnębione, wyzywane i wykluczane z grupy rówieśniczej, mogą mieć poważne problemy psychiczne i zdrowotne. Osoby prześladowane borykają się z obniżoną samooceną, osłabieniem, spadkiem energii, zaburzeniami snu, lękami, nerwicą, a także depresją. A to może doprowadzić nawet do prób samobójczych.

Nie ma wątpliwości, że bullying wpływa negatywnie na zdrowie, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Konsekwencje przemocy są tak poważne, że specjaliści podkreślają, że bullying stał się problemem zdrowia publicznego. Badania prowadzone na Uniwersytecie Almería przyniosły zatrważające wnioski – pokazały, że bullying i samobójstwo, do którego dochodzi w jego wyniku, jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci wśród młodych ludzi w wieku od 15 do 29 lat – mówi Karolina Tuchalska-Siermińska

Psycholog zwraca również uwagę na inną kwestię:

Bulling i jego konsekwencje są czymś dużo bardziej poważnym niż stres czy wzmożony niepokój. Bulling rani, poniża i unieważnia. U każdego, kto doświadcza tego typu przemocy, może rozwinąć się depresja, chroniczny ból, problemy gastryczne czy bezsenność.

Skutki zdrowotne byllyingu mogą być odczuwane w dłuższej perspektywie i wśród nich, choć ekspertka wymienia je w dużym uproszczeniu, mogą pojawić się również:

• poczucie winy i wstydu wywołane brakiem umiejętności poradzenia sobie z tą sytuacją,
• postępująca utrata poczucia własnej wartości,
• utrata pewności siebie i obniżenie samoakceptacji,
• zaburzenia lękowe i zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia snu,
• wzmożona nieufność,
• poczucie niepewności,
• trudności w budowaniu relacji,
• problemy z rozwojowe,
• spadek motywacji do różnorodnych aktywności, w tym do nauki,
• spadek energii, obniżony nastrój i apatia,
• samookaleczenie,
• myśli i próby samobójcze.

Jeśli Twoje dziecko nagle nie chce chodzić do szkoły i za wszelką cenę jej unika, przestało się uśmiechać i cieszyć się ze zwykłych rzeczy, warto porozmawiać z jego wychowawcą. Dowiedzieć się, jak zachowuje się w szkole, i poprosić pedagoga o jego obserwację oraz wyciągnięcie wniosków. Dobrym rozwiązaniem jest również konsultacja ze szkolnym psychologiem.