Czas wprowadzania do menu nowych posiłków jest bardzo ważnym momentem w życiu każdego malucha. Prawidłowe żywienie niemowląt i schemat rozszerzania diety opracowany z uwzględnieniem wiedzy o rozwoju dziecka to podstawa zaspokojenia wszystkich potrzeb rozwijającego się organizmu. Wyniki badań naukowych są jednoznaczne: właściwe komponowanie posiłków przez 1000 pierwszych dni stanowi fundament przyszłego zdrowia Twojej pociechy. W tym czasie rozwija się programowanie metaboliczne i pamięć komórek tłuszczowych oraz kształtują się preferencje smakowe. Jak zatem wprowadzać nowe produkty i zaplanować menu w sposób optymalny?
Jak wyglądają zalecenia dotyczące żywienia niemowląt?
Karmienie niemowląt w pierwszych miesiącach życia powinno opierać się na mleku matki. Pokarm ten zawiera idealną kompozycję składników odżywczych, enzymów wspomagających trawienie i probiotyków. Znajdują się w nim także oligosacharydy wpływające na dojrzewanie błony śluzowej jelita, komórki układu odpornościowego, a nawet komórki macierzyste. Jeśli mama nie karmi piersią, konieczne jest wprowadzenie mleka modyfikowanego. Mleko krowie, kozie czy owcze w żadnym razie nie powinno stanowić podstawy diety na początku.
Kolejnym etapem zdrowego odżywiania jest rozszerzanie diety, które wdraża się mniej więcej po ukończeniu przez dziecko pierwszego półrocza. Ważne, aby rozpocząć tę fazę wtedy, gdy niemowlę będzie na to gotowe. Powinno bezpiecznie siedzieć z podparciem, kontrolować ruchy głowy i szyi, nie usuwać językiem ciał obcych z buzi. Nie ma jednego właściwego wieku, chociaż orientacyjne wytyczne wskazują, że najlepiej wybrać moment pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia.
Jak wygląda schemat rozszerzania diety dziecka w pierwszym roku życia?
Schemat rozszerzania diety jeszcze kilka lat temu był przedstawiany w postaci tabeli, która ściśle określała nie tylko czas rozpoczęcia tego procesu, ale również wskazywała, na jakim etapie rozwoju wprowadzać kolejne pokarmy. Rozpoczynano od marchewki i ziemniaka, w kolejnym miesiącu dodawano jabłko, a w jeszcze kolejnym mięso drobiowe. Pokarmy potencjalnie alergizujące, na przykład cytrusy czy orzechy, na swoją kolej musiały poczekać do drugiego roku życia. Obecnie nie obowiązują tak precyzyjne wytyczne.
Badania naukowe przeprowadzone na dużych grupach dzieci wykazały, że wcześniejsze lub późniejsze wprowadzenie pokarmów potencjalnie alergizujących wcale nie ogranicza ryzyka wystąpienia alergii. Właśnie dlatego żywienie niemowląt nie opiera się już na konieczności szybkiego podawania kaszek glutenowych lub odsuwania w czasie pomysłu na serwowanie pomarańczy czy truskawek. Nie istnieje także ustalona kolejność pojawiania się pokarmów uzupełniających, jednak warto pamiętać, że tolerancja nowych smaków rozwija się stopniowo. Właśnie dlatego dobrym pomysłem jest rozpoczynanie od pojedynczych warzyw.
O czym pamiętać w czasie rozszerzania diety dziecka i żywienia niemowląt?
- Nigdy nie należy zmuszać dziecka do zjedzenia całej porcji.
- Jedzenie nie może być nagrodą.
- Warzywa, zwłaszcza zielone, warto wprowadzać do menu, zanim dziecko pozna słodycz owoców. Jednocześnie należy ograniczać dostęp do wolnych cukrów, eliminując inne napoje niż woda i mleko, oraz powstrzymać się od dosalania potraw.
- Od 8. miesiąca życia można podawać niemowlęciu przekąski do ręki. Przed ukończeniem roku może już jeść posiłki o dowolnej konsystencji.
- Kiedy jajko dla niemowlaka jest dobrym pomysłem? Od 6. miesiąca można włączyć do diety 2 jajka kurze ugotowane na twardo.
- Ważną rolę odgrywają zdrowe tłuszcze.
- Najlepiej zaczynać od małych ilości - zaledwie kilku łyżeczek pojedynczego produktu, który powinien być dokładnie zblendowany. W karmieniu pomoże płaska łyżeczka, ograniczająca wycieranie zawartości o górną wargę - dzięki niej dziecko szybciej nauczy się ściągać pokarm z łyżki.
Schemat rozszerzania diety wg WHO
Żywienie niemowląt i schemat rozszerzania diety różnią się w zależności od wytycznych danego kraju. Obecnie nowe wskazówki WHO zalecają wprowadzanie pokarmów uzupełniających pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia. Menu powinno uwzględniać 6 typów produktów:
- warzywa,
- owoce,
- mięso,
- zboża,
- ryby,
- produkty mleczne.
Oczywiście, możliwe jest opracowanie diety wegetariańskiej lub nawet wegańskiej, jednak warto robić to pod kontrolą lekarza i dietetyka, aby nie doprowadzić do powstania niedoborów, zwłaszcza po rezygnacji z karmienia piersią. Schemat rozszerzania diety niemowlaka bazuje przede wszystkim na wiedzy, że akceptacja słodkiego smaku rozwija się dużo szybciej. Właśnie dlatego zaczyna się od warzyw - podawanych pojedynczo, kilkukrotnie, aż do zaakceptowania smaku. Po około 2 tygodniach można sięgnąć po owoce, nie rezygnując jednocześnie z poznanych już posiłków.
Schemat rozszerzania diety prezentuje się obecnie następująco:
- od 5. do 7. miesiąca życia - jeden posiłek uzupełniający plus karmienie piersią albo mlekiem modyfikowanym,
- od 9. do 10. miesiąca życia - dwa posiłki uzupełniające,
- po 11. miesiącu - trzy posiłki uzupełniające.
Niemowlętom, które ukończyły 10. miesiąc, należy podawać dania, których konsystencja wymusza żucie pokarmu. Ważne jest także dążenie, by po 1. roku życia dziecko nie było już karmione w nocy.
Dowiedz się więcej:
Karmienie niemowląt a pokarmy stałe
Obecne wytyczne nakazują rozszerzenie diety niemowlaka karmionego piersią o pokarmy stałe po ukończeniu przez niego 6. miesiąca życia. Przed ukończeniem roku takie dania powinny stanowić główną część diety. Takie zalecenia wynikają z faktu, że przed ukończeniem sześciu miesięcy układ trawienny i nerki nie są jeszcze na tyle rozwinięte, by poradzić sobie z konsystencją nowych produktów. Dziecko musi także nauczyć się przemieszczać żywność z przedniej części języka do tyłu. Dla niektórych dzieci blokadę stanowi sama konsystencja - z pewnością jednak maluch z czasem się do niej przyzwyczai.
Jak wprowadzać pokarmy stałe? Przede wszystkim nie należy się spieszyć i wywierać na dziecku presji. Zawsze zaczyna się od małych porcji, pozwalając zjeść maluchowi tyle, ile potrzebuje. Nie należy zostawiać jedzącego dziecka samego ze względu na ryzyko zakrztuszenia. Podstawową wskazówką jest cierpliwość - z pewnością trochę potrwa, zanim pociecha nauczy się sama nabierać jedzenie, dlatego na początkowych etapach warto jej asystować, jednocześnie podając pokarm z innej łyżeczki.
Ciekawą metodą żywienia niemowląt jest metoda "BLW", czyli "bobas lubi wybór", w której całkowicie pomijany jest etap papek na rzecz kawałków miękkich pokarmów, które maluch samodzielnie chwyta i wkłada do ust. Podstawowym warunkiem jest w tym przypadku umiejętność samodzielnego siedzenia. Pozycja leżąca lub półsiedząca jest niedopuszczalna ze względu na ryzyko zakrztuszenia. Wystarczy usadzić malucha w wysokim krzesełku i ustawić przed nim kilka miseczek z produktami, na przykład kurczakiem, marchewkami, brokułami, ziemniakami, makaronem, kostkami kleistej kaszy. Jedzenie powinno być miękkie, ale nie rozgotowane, a każdy kawałek swobodnie mieścić się w ręce i buzi. Przy tej metodzie trzeba przygotować się na nieco bałaganu, zanim posiłki zaczną trafiać tam, gdzie powinny.
Dowiedz się więcej:
Przykładowe menu dzienne dla dziecka podczas rozszerzania diety
Jak powinien wyglądać przykładowy dzienny jadłospis dla dziecka na etapie rozszerzania diety? Wiele zależy tu od wieku i umiejętności malca. Możesz jednak sugerować się poniższymi wytycznymi.
Do siódmego miesiąca, oprócz karmienia piersią lub mlekiem modyfikowanym, podaje się jeden posiłek uzupełniający. Mogą to być następujące potrawy:
- gotowany kurczak z gotowanym ziemniakiem i marchewką,
- gotowany indyk z marchewką, dynią i ryżem,
- puree z pietruszki, marchewki i kalafiora,
- papka z bananów, jabłka lub gruszek.
W miarę jak dziecko zacznie przyzwyczajać się do nowości, można wykorzystać:
- pulpety z mięsa mielonego i marchewki z puree ziemniaczanym,
- oszukany "makaron bolognese", czyli makaron i mięso mielone z warzywami,
- gotowany kurczak z ryżem i warzywami,
- puree z soczewicy lub grochu,
- gotowana na parze ryba z warzywami.
Od 9. miesiąca życia zwiększa się liczba posiłków uzupełniających do dwóch lub nawet trzech. Żywienie niemowląt w tym okresie może prezentować się następująco:
- śniadanie: pieczywo z jajkiem ugotowanym na twardo i gotowanymi warzywami,
- obiad: zupka jarzynowa, a na drugie danie makaron w sosie pomidorowym z tartym serem i świeżym pieczywem,
- kolacja: gulasz z kurczaka z ryżem lub kotlety z soczewicy z ziemniakami puree i marchewką,
- podwieczorek: kawałki miękkich owoców, jogurt lub serek homogenizowany bez dodatku cukru.
Komponując menu dla niemowlęcia, warto zwrócić także uwagę na jakość wybieranych produktów. Gotowe kaszki, które zgodnie z etykietą miałyby być przeznaczone dla najmłodszych, często zawierają sporo cukru i sztucznych aromatów. Znacznie lepszym pomysłem jest przygotowanie takiego dania samodzielnie. Podobna zasada dotyczy jogurtów i produktów mlecznych - deserki określane mianem deserków dla dzieci często zawierają ogromne ilości cukru niewskazanego dla najmłodszych. Również mięso warto wybierać ze sprawdzonych źródeł.
