Terapia małżeńska dla par – na czym polega i jak przebiega? Kiedy psychoterapia małżeńska pomoże w uratowaniu związku?

Problemy emocjonalne i brak prawidłowej komunikacji często prowadzą do pogłębienia kryzysu grożącego nawet zakończeniem związku. Pomoc psychologa pomaga na nowo zrozumieć partnera – nauczyć się akceptacji i słuchania drugiej osoby, co w konsekwencji może pomóc uratować i odbudować relację. Poprawa komunikacji werbalnej umożliwia zapobieganie dalszym nieporozumieniom, a niewerbalnej uczy łatwiej i bardziej jednoznacznie wyrażać własne uczucia.

Terapia dla par pozwala na nauczenie się cierpliwego słuchania partnera, zadawania pytań, wyrażania własnej opinii, udzielania i wyrażania konstruktywnej krytyki. Dzięki temu potrafimy wyrażać swoją opinię bez osądzania drugiej osoby, nie boimy się okazywać emocji i ponownie znajdujemy płaszczyznę porozumienia z partnerem. Psychoterapia umożliwia konfrontację systemów wartości partnerów i poszerzenie świadomości odnośnie naszych wzajemnych oczekiwań i oczekiwań względem siebie samych.

Problemy pomiędzy partnerami pojawiają się zazwyczaj w późniejszych etapach związku, gdy mija zauroczenie drugą osobą, a zamiast doszukiwać się podobieństw, zaczynamy dostrzegać dzielące nas różnice. Często dotychczasowa euforia zamienia się we frustrację. Trudno przyznać się do błędu, dlatego zazwyczaj winą za wszelkie niepowodzenia obarczamy partnera. Nawarstwiające się żale i pretensje oraz problemy dnia codziennego prowadzą do utraty ochoty na bliskość z partnerem.

Zobacz: Najgorsze męskie nawyki okiem kobiety. Sprawdź zachowania i zwyczaje, które mogą doprowadzić do rozpadu związku. Oto 9 z nich

Niezależnie od głównej przyczyny kryzysu w związku, zazwyczaj problem stanowi zaburzona komunikacja, która jest podstawą każdej trwałej relacji. Partnerzy nie rozmawiają ze sobą, nie potrafią mówić o swoich potrzebach i uczuciach, a negatywne emocje to prosta droga do zniszczenia związku. Długo ukrywane wzajemne żale i pretensje to obciążenia psychiczne, które powoli niszczą relację i oddalają od siebie partnerów, którzy skupiają się na pracy, dzieciach albo osobie trzeciej, od której otrzymują zainteresowanie, którego brakuje im w stałym związku. Szczera rozmowa może uzdrowić relację i ponownie do siebie zbliżyć.

Przyczyny kryzysu w związku mogą być różne, jednak najczęściej są to:

• problemy związane z wychowywaniem dzieci,
• skupienie na rozwoju zawodowym, karierze,
• problemy z komunikacją w związku,
• narzucanie swoich wartości i oczekiwań.

Terapia małżeńska prowadzona jest przez poradnie małżeńskie lub poradnie psychologiczne. Terapia stosowana jest, gdy w związku pojawia się kryzys lub gdy partnerzy chcą poprawić wzajemne relacje i popracować nad komunikacją.

Moment, w którym związek zaczyna mieć problemy, często pozostaje niezauważony, dlatego warto zwracać uwagę na codzienne relacje pomiędzy partnerami i towarzyszące im emocje – kryzys może wywoływać złość, poczucie odtrącenia czy smutek. Jeśli partnerzy oddalają się od siebie albo zaczynają ze sobą walczyć, a próby samodzielnego naprawienia relacji nie przynoszą efektów, pomoc specjalisty może okazać się niezbędna.

Psychoterapia małżeńska służy zażegnaniu kryzysu i zapobieganiu rozpadowi związku w wyniku nieprawidłowej komunikacji między partnerami spowodowanej między innymi przez stopniowe oddalanie się od siebie, nieumiejętne mówienie o swoich potrzebach i uczuciach czy problemy związane z dziećmi lub pracą. Para uświadamia sobie słabe i mocne strony swojego związku.

W relacjach z wieloletnim stażem mogą pojawiać się problemy z akceptacją drugiej osoby i narzucaniem własnej woli. Partnerzy powinni się rozwijać i realizować własne cele, jednocześnie szanując nawzajem swoje potrzeby i przyzwyczajenia.

Terapia zdecydowanie polecana jest osobom, które mają problem z komunikacją w związku – partnerzy nie potrafią ze sobą rozmawiać, nie słuchają się nawzajem, nie rozmawiają o swoich potrzebach odnośnie danej relacji, a zamiast pielęgnować związek, oddalają się od siebie, zapominając o tym, co dotąd ich łączyło i cementowało relację.

Wskazania do terapii małżeńskiej to między innymi sytuacje, gdy:

• partnerzy chcą poprawić wzajemne relacje, lepiej się porozumiewać i skuteczniej rozwiązywać problemy,
• partnerzy z negatywnymi doświadczeniami z przeszłości chcą zapobiec ewentualnym problemom lub rozwiązać już istniejące,
• partnerzy świadomi kryzysu relacji chcą zapobiec narastaniu problemów i odbudować związek,
• partnerzy chcą spróbować dojść do porozumienia, zanim podejmą decyzję o rozwodzie lub separacji.

Z terapii warto skorzystać, gdy wcześniejsze samodzielne próby zażegnania kryzysu nie przyniosły oczekiwanych efektów. Wizyta u psychologa pomaga usprawnić wzajemną komunikację i ponownie lepiej się zrozumieć. Dzięki temu para może wyjaśnić sobie przyczyny nieporozumień, wytłumaczyć swoje reakcje i dojść do kompromisów, które umożliwiają stworzenie trwałego związku.

W niektórych przypadkach specjalista może odmówić przeprowadzenia terapii, mimo że partnerzy teoretycznie są zainteresowani rozpoczęciem terapii i zmianą wzajemnych relacji.

Podczas pierwszego spotkania z parą, specjalista zazwyczaj prosi o wypełnienie kwestionariusza, na podstawie którego wstępnie diagnozuje problem i rodzaj relacji pomiędzy pacjentami, a następnie przeprowadza krótkie, indywidualne rozmowy z partnerami. W trakcie sesji terapeuta obserwuje pacjentów i zwraca baczną uwagę nie tylko na ich słowa, ale również na gesty i sposób zachowania.

Jeśli jakaś sytuacja wskazuje na przemoc w związku czy chorobę psychiczną jednego z partnerów, terapeuta powinien przerwać terapię.

Terapia dla par nie powinna dojść do skutku, gdy:

• pomiędzy partnerami dochodzi do przemocy fizycznej lub psychicznej,
• co najmniej jeden z partnerów jest chory psychicznie lub ma problem z uzależnieniem,
• co najmniej jeden z partnerów pozostaje w związku z osobą trzecią i nie zamierza z niego rezygnować,
• co najmniej jeden z partnerów podjął decyzję o rozwodzie.

Niekiedy terapeuta może zalecić przerwanie lub zakończenie terapii, gdy po kilku sesjach sytuacja nie uległa żadnej zmianie, a partnerzy nie wykazują motywacji do zmiany relacji i otwarcia się podczas spotkań.

Terapia małżeńska to spotkania ze specjalistą – psychoterapeutą, który poprzez rozmowę z partnerami kieruje spotkaniami tak, aby mogli ponownie wzajemnie się zrozumieć. Celem terapii dla par jest zapobieganie rozpadowi związku, a w przypadku małżeństw – rozwodowi.

Terapia polega na przepracowywaniu, przede wszystkim za pomocą rozmowy, obecnych w związku problemów oraz stopniowym odbudowywaniu relacji i umiejętności komunikowania się partnerów.

Terapeuta stanowi pewien rodzaj moderatora rozmowy, który dba o kierunek i swobodę wypowiedzi. Nie powinien opowiadać się po żadnej ze stron, ponieważ celem spotkań nie jest zmiana jednego z partnerów, ale zmiana sposobu ich funkcjonowania jako pary.

Terapeuta ma za zadanie naprowadzić partnerów na właściwą drogę i wskazać możliwości, z których mogą dobrowolnie skorzystać. Podczas sesji pacjenci nie otrzymają gotowego rozwiązania problemu – kluczem do sukcesu terapii par jest samodzielne podjęcie dobrej decyzji i konsekwentne realizowanie przyjętych założeń.

Cele terapii małżeńskiej to przede wszystkim:

• pomoc w rozpoznaniu źródeł kryzysu związku,
• pomoc w konstruktywnym rozwiązaniu konfliktów,
• poprawa wzajemnej komunikacji,
• pomoc w uświadomieniu sobie wzajemnych oczekiwań,
• pomoc w ustaleniu zasad funkcjonowania związku.

Pierwsze spotkanie z psychoterapeutą ma na celu zdefiniowanie problemu i jego głównego źródła, dlatego określane jest jako rozmowa konsultacyjna, podczas której terapeuta dobiera właściwą metodę terapeutyczną wykorzystywaną do rozwiązania problemu emocjonalnego. Narzędzia stosowane w terapii par i terapii indywidualnej powinny się uzupełniać. Z pomocą specjalisty uświadamiamy sobie, że problem faktycznie istnieje i szukamy przyczyn, które doprowadziły do zaburzenia relacji.

W zależności od oczekiwań pary i istoty problemu, terapeuta może zalecić terapię małżeńską, czyli terapię dla par albo terapię indywidualną. Terapia dla par jest pomocna, gdy problem dotyczy dwojga partnerów, na przykład zaburzona jest zdolność komunikacji. Terapia indywidualna jest wskazana, jeśli za kryzys w związku odpowiedzialne są problemy jednego z partnerów, na przykład nieprawidłowe relacje rodzinne czy przemoc w rodzinie.

Niekiedy głęboki kryzys związku wymaga pracy zarówno podczas wspólnych spotkań, jak i sesji indywidualnych, które stanowią niezbędne wsparcie dla efektywnej pracy i przynoszą lepsze, szybsze efekty terapii. W takim modelu sesje indywidualne mają za zadanie wspieranie całego procesu naprawy związku.

W terapii dla par mogą być wykorzystywane metody poznawczo-behawioralne, na przykład gdy jeden z partnerów z trudnością okazuje uczucia, a drugi oczekuje bliskości. Terapeuta może także zadać „pracę domową” – partnerzy mają za zadanie coś opisać, przemyśleć. Dzięki temu dokładnie uwidaczniają się cele i oczekiwania partnerów. Takie zderzenie pomaga wskazać różnice i zaakceptować wzajemne potrzeby.

Czasem terapia małżeńska łączona jest z terapią seksuologiczną dla par, która umożliwia wskazanie problemów seksualnych często odpowiedzialnych za kryzys związku. Taka terapia pomaga ponownie rozbudzić poczucie wzajemnej atrakcyjności, przełamać seksualną rutynę charakterystyczną dla relacji z długim stażem i pozbyć się nawyków, które mogą negatywnie wpływać na życie seksualne partnerów.

Przystąpienie do terapii małżeńskiej wymaga obopólnej zgody. Jeśli jednak jeden z partnerów nie dostrzega problemów i tylko drugi chce skorzystać z terapii i walczyć o związek, jest to możliwe. W takiej sytuacji należy pamiętać, że zmiana, która zajdzie w jednej osobie, w pewnym stopniu pociągnie do zmiany również drugą.

Zmiana zachowania u jednego partnera spowoduje zachwianie dotychczas funkcjonującego układu – zmiana sposobu reagowania na zachowania partnera doprowadzi do stopniowej korekty tych zachowań, dlatego mimo niechęci partnera do terapii, jak najbardziej wskazane są spotkania indywidualne, podczas których samodzielnie przepracujemy problemy, których źródło częściowo tkwi właśnie w nas.

Warto pamiętać, że terapia małżeńska nie jest synonimem dla mediacji. Mediator nie zawsze jest terapeutą, a jego praca polega jedynie na ułatwieniu komunikacji w kwestiach spornych. Terapia służy do ratowania i odbudowywania związku, natomiast mediacja jest przeznaczona do porozumiewania się w konkretnych sprawach, na przykład związanych z rozwodem – podziale majątku, opiece nad dzieckiem czy orzekaniu o winie. Częstotliwość sesji w terapii małżeńskiej ustalana jest indywidualnie przez terapeutę.

Podstawowe metody, które może wykorzystać specjalista, podczas terapii małżeńskiej to tradycyjna terapia behawioralna, integracyjna terapia behawioralna i terapia poznawczo-behawioralna.

1. Terapia behawioralna skupia się na konkretnym problemie i umożliwia zmianę niepożądanych zachowań dzięki technikom treningowym takim jak trening relaksacji, trening asertywności czy trening skutecznego rozwiązywania problemów.
2. Terapia integracyjna pozwala na zidentyfikowanie schematów funkcjonowania, które negatywnie wpływają na zachowanie i emocje, a w szczególności poczucie odrzucenia, osamotnienia czy skrzywdzenia.
3. Terapia poznawczo-behawioralna umożliwia zidentyfikowanie problemu poprzez wskazanie sposobu w jaki myślenie, przekonania czy interpretacja danej sytuacji mogą wpływać na doświadczane emocje i zachowanie człowieka.

Tradycyjna behawioralna terapia par (traditional behavioral couples therapy, TBCT) opiera się na mechanizmie przestrzegania reguł zachowania wskazanych podczas sesji z terapeutą. Technika ta związana jest ze strategiami zmiany zachowania oraz uczeniem się właściwego rozwiązywania problemów i ma na celu zdobycie umiejętności skutecznej komunikacji w związku.

Integracyjna behawioralna terapia par (integrative behavioral couples therapy, IBCT) poza naciskiem na zmianę zachowania wskazuje również istotę akceptacji odmienności drugiej osoby. W przeciwieństwie do terapii tradycyjnej terapia integracyjna stawia na kształtowanie zmian zachowania w zależności od towarzyszących mu okoliczności, a nie wcześniej ustalonych zasad (na przykład podczas sesji w podejściu behawioralnym integracyjnym partnerzy otwarcie i swobodnie mówią o swoich uczuciach zwiększając poczucie wzajemnej bliskości). Zmianie podlega odbiór zachowania drugiej osoby (jej akceptacja). Zadaniem terapeuty jest wskazanie pacjentom drogi do reagowania na zachowania partnera w sposób empatyczny – wyrażania swoich emocji bez osądzania drugiej osoby – oraz zdystansowania się od sytuacji – analizowanie zaistniałej sytuacji z wyłączeniem silnych emocji.

Wskazania do terapii par w podejściu behawioralnym:

• nadopiekuńczość powiązana z zależnością emocjonalną,
• nadmierna zazdrość połączona z kontrolą, ograniczaniem swobody i podejrzliwością,
• wzajemna niechęć, zależność emocjonalna i obwinianie się,
• dominacja jednego partnera połączona z obniżaniem wartości drugiego.

Poznawczo-behawioralna terapia par (cognitive-behavioral couples therapy, CBCT) wykorzystuje techniki poznawcze zakładając, że do zmiany zachowania i odbioru negatywnych emocji niezbędna jest zmiana sposobu przetwarzania informacji. Ten rodzaj terapii wskazany jest, gdy partnerzy mają względem siebie nierealistyczne oczekiwania – pozwala na zidentyfikowanie i modyfikowanie zaburzonych przekonań o sobie, świecie i przyszłości w odniesieniu do związku. Techniki wykorzystywane w podejściu poznawczo-behawioralnym to między innymi psychoedukacja (informacja o przyczynie zaburzenia relacji i uczenie modelu poznawczego), identyfikacja błędnego przetwarzania informacji, techniki obrazowania i podziału na role, trening komunikacji czy trening rozwiązywania problemów. Terapia poznawczo-behawioralna umożliwia zidentyfikowanie przekonań o związku i nierealnych oczekiwań partnerów oraz przypisywanie winy partnerowi.

Kluczowe jest wybranie specjalisty, który zajmuje się pomocą parom i problemami związanymi z kryzysem w związku. Terapię dla par oferują poradnie małżeńskie i poradnie psychologiczne.

Terapia dla par to bardzo osobiste doświadczenie, które wymaga otworzenia się przed terapeutą i sobą nawzajem, dlatego specjalista powinien być osobą, która w żaden sposób nie będzie krępować żadnej ze stron. Relacja pomiędzy partnerami a terapeutą musi opierać się na pełnym zaufaniu i wzajemnym szacunku – specjalista stanowi wsparcie, dlatego powinien być cierpliwy, szczery i otwarty w stosunku do swoich pacjentów. Jedynie taki rodzaj współpracy może doprowadzić do faktycznego zaangażowania i zmotywowania pary do zmiany.

Szukając odpowiedniego terapeuty warto poczytać opinie w Internecie albo skonsultować się za znajomymi. Wybierając specjalistę lepiej zdecydować się na poradnię oferującą usługi różnych terapeutów – jeśli nie będziemy zadowoleni z przebiegu lub wyniku sesji, będziemy mieli szansę zmienić terapeutę jeszcze w trakcie terapii.

Koszt terapii uzależniony jest od placówki i samego specjalisty, z którego usług zamierzamy skorzystać – istotne jest doświadczenie terapeuty i lokalizacja gabinetu. Cena sesji zależy również od rodzaju terapii – terapii małżeńskiej, terapii indywidualnej – oraz czasu trwania sesji.

Pierwsza konsultacja indywidualna to koszt rzędu 130-250 zł, psychoterapia indywidualna kosztuje średnio 100-200 zł za sesję, a terapia par 100-300 zł za sesję. Całkowity koszt terapii małżeńskiej zależy od długości trwania terapii, stawek za jedną sesję oraz ewentualnych kosztów dojazdu. Czasem terapia par łączona jest także z terapią indywidualną.

Skuteczność rozwiązania, jakim jest terapia dla par, zależy od zaangażowania obu partnerów w odbudowę związku. Należy uświadomić sobie, że za kryzys relacji odpowiedzialne są obie strony i obie powinny o związek zawalczyć.

Kluczem do sukcesu terapii dla par jest rozmowa. Dzięki dialogowi partnerzy zyskują świadomość różnic pomiędzy sobą, uczą się je akceptować i budować na nich trwały, urozmaicony związek. Nagromadzenie negatywnych emocji powoduje, że rozmowa nie zawsze jest łatwa, dlatego obecność terapeuty – osoby bezstronnej, który właściwie nią pokieruje często jest nieoceniona.

Aby uratować związek, konieczne jest znalezienie źródła problemów i uświadomienie sobie ich obecności w życiu codziennym. Rozmowy w obecności terapeuty, które kieruje dialogiem pomiędzy partnerami, pozwalają na swobodniejsze wyrażanie emocji i wskazywanie swoich potrzeb, dzięki czemu partnerzy zbliżają się do siebie i powoli zaczynają ponownie się rozumieć.

Skuteczność terapii dla par zależy między innymi od:

• doboru rodzaju terapii do problemu pary,
• wyboru właściwego specjalisty,
• zaufania do terapeuty,
• zaangażowania i motywacji partnerów.

Skuteczna terapia małżeńska pozwala na odbudowanie więzi i nabycie umiejętności prawidłowej komunikacji w związku, dzięki czemu partnerzy powinni umieć radzić sobie z ewentualnymi przyszłymi kryzysami.