Stres może zniszczyć psychikę, organizm i życie! Ekspert podpowiada, jak sobie z nim radzić na co dzień i kiedy zwrócić się o pomoc

Kiedy stres ma pozytywny wpływ na nasze działanie, a kiedy staje się blokerem?
To ważne pytanie. Badacze ustalili, że krótkotrwały stres może działać na nas pozytywnie, jak swego rodzaju „doładowanie” dla naszego organizmu. Takie doświadczenie niesie za sobą uczucie wyostrzenia zmysłów, gotowości do podjęcia zamierzonego działania, mobilizacji organizmu, a nawet kreatywności czy euforii. Ważne, by podkreślić słowo „krótkotrwały”. Stres chroniczny, długotrwały, nieukierunkowany, powoduje efekt odwrotny. Zbyt duża ilość stresorów, które przewyższają nasze możliwości lub zasoby do uporania się z nimi w określonej perspektywie czasowej, zdecydowanie wpływa negatywnie zarówno na nasze zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Na nas, na całość jako człowieka.

Czytaj także: Jak radzić sobie ze stresem? Oddychaj głęboko. Ćwiczenia oddechowe łagodzą stres i poprawiają zdrowie psychiczne. Jak je wykonywać?

Jakie są symptomy stresu, który może mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie?
Oczywiście każdy człowiek przeżywa stres na swój własny sposób. Ale pierwsze symptomy to: poddenerwowanie, zmęczenie pomimo wypoczynku, trudności z koncentracją. Dalsze symptomy negatywnego stresu to przede wszystkim: wszelakie objawy bólowe, np. bóle głowy, bóle mięśniowe, często powodowane przewlekłym napięciem różnych partii mięśni, np. barków lub karku. Częstymi objawami stresu są wszelakie objawy gastryczne oraz obniżona odporność.

Jak odróżnić motywujący stres od takiego, który wyniszcza?
Motywujący stres ostatecznie ma swój finał. Jest narzędziem organizmu do poradzenia sobie z danym wyzwaniem. Stres wyniszczający możemy poznać właśnie poprzez uważność na objawy swojego ciała oraz reagowanie na nie. Poznanie indywidualnego języka swojego organizmu jest nieprzecenione, aby szybko i skutecznie zareagować na stres, zanim np. zachorujemy na choroby, które mogą być efektem przewlekłego stresu, jak problemy cukrzycowe, gastryczne lub np. związane z układem krążenia. Gdy zauważamy, że przestajemy mieć ochotę robić rzeczy, które lubiliśmy, gdy łatwiej się irytujemy, gdy jesteśmy zdekoncentrowani, a czasem nawet nieobecni, to sygnały, że stres stał się dla nas szkodliwy i doświadczamy objawów somatycznych.

To cię zainteresuje: Te zachowania świadczą, że jesteś w toksycznym związku. Psycholog radzi, jak zakończyć taką relację

Jakie są największe źródła stresu?
Stres jest uniwersalnym doświadczeniem nas wszystkich i każdy, w zależności od wielu czynników, które sprawiają, że jesteśmy na stres bardziej podatni lub mniej, przeżywa go inaczej. Możemy sobie wyobrazić dwie osoby narażone na to samo doświadczenie, ale jedna z tych osób posiada liczną sieć wsparcia, np. przyjaciół, rodzinę innych bliskich, a druga jest z tym doświadczeniu osamotniona. To bardzo zmienia położenie. W latach 70. przeprowadzono szeroko zakrojone badania mające na celu wyłuszczyć listę najbardziej stresujących wydarzeń w życiu. Co ciekawe, lista ta jest nadal aktualna. Na szczycie listy stresorów znalazły się między innymi: rozwód, uraz fizyczny, choroba, utrata pracy, konflikty z najbliższymi, ale również zdarzenia takie, jak ślub.

Czy osoba żyjąca w permanentnym stresie jest w stanie pomóc sobie sama?
W sytuacji, na które mamy niewielki wpływ, bardzo ważne jest korzystanie ze wsparcia społecznego. Warto podkreślić, że nie każdemu przychodzi łatwo sięganie po wsparcie lub proszenie o pomoc, również nie każdy takie wsparcie posiada w danym momencie życia. W sytuacji kryzysu ważne jest, aby korzystać z pomocy profesjonalistów. Nie wszystkie formy pomocy są odpłatne, istnieją wszelkie tzw. telefony kryzysowe, gdzie można się zgłosić by porozmawiać i skonfrontować swój problem z drugą osobą, która może zobaczyć naszą osobistą sytuację z innej lub szerszej perspektywy bądź pomóc nam znaleźć rozwiązania.

Kiedy warto zwrócić się o pomoc do psychologa
Kontakt z terapeutą może pomóc nam w wielu obszarach, które składają się na lepsze radzenie sobie ze stresem. Przede wszystkim na spotkaniach terapeutycznych możemy nauczyć się metod radzenia sobie z napięciem, czyli efektem stresu. Możemy dowiedzieć się, czemu akurat dane wydarzenie jest dla nas stresujące oraz spróbować zmienić sposób myślenia i przeżywania danej sytuacji oraz nauczyć się gromadzić zasoby i wszystko to, co składa się na nasza odporność na stres.

Mówi się, że stres znajduje umiejscowienie w ciele. Gdzie w ciele kumulują się emocje związane ze stresem?
To prawda. Odczuwanie stresu jest związane z reakcja fizjologiczną. Jednak każdy organizm może ten stres przeżywać i radzić sobie z nim inaczej. Najczęstszymi miejscami, gdzie stres może się gromadzić, są: kark barki okolice głowy, wszelakie umiejscowienia w obwodzie gastrycznymi. Ważne jest, by nauczyć się swojego ciała i indywidualnego sposobu, w jaki stres przeżywamy oraz obserwować, czego doświadczamy w ciele w rożnego rodzaju relacjach oraz sytuacjach, np. czemu przy każdej rozmowie z daną osobą odczuwam zacisk w gardle? Czemu w danej sytuacji odczuwam duszność? Warto zadawać sobie takie pytania właśnie po to, by lepiej poznawać siebie oraz swoje reakcje, a tym samym budować odporność na stres.

Czy może udzielić się nam stres osób z naszego otoczenia? Jak się przed tym bronić?
W zależności od sytuacji oraz naszej odporności na stres, może być tak, że faktycznie przeżywamy stres, który nie do końca jest związany z naszym osobistym doświadczeniem, ale jesteśmy jego świadkiem lub dotyczy on kogoś dla nas ważnego. Samo nazwanie i rozpoznanie takiej sytuacji może obniżać poziom naszego napięcia. W niektórych sytuacjach ważne jest postawienie granic osobie, która permanentnie naraża nas na stres. Ważne jest też danie sobie prawa na odpuszczenie i opuszczenie sytuacji, które nas ranią i narażają na stres. W innym sytuacjach, np. w bezpiecznej relacji intymnej, ważne jest, by rozmawiać o tym co trudne.

Jak można pomóc bliskiej osobie, jeżeli widzimy, że jest permanentnie zestresowana?
Myślę, że zauważenie cierpienia bliskiej osoby, okazanie zrozumienia, zaoferowanie różnych form pomocy przy równoczesnej uważności na własne zasoby jest wspierające. Natomiast w sytuacjach szczególnie bolesnych, np. śmierci kogoś, kto był dla danej osoby bliski, najważniejsza jest wspierająca obecność, która czasami nie wymaga zbyt wielu słów ani działań. Sama świadomość, że jest przy nas ktoś gotowy po prostu być, czasami wysłuchać, bywa łagodząca, a nawet lecząca.

Stres może też mieć związek z naszą biologią. Jak objawia się stres związany z menstruacją?
Kobiety bardzo różnie przeżywają menstruację, u niektórych osób może być to lekka drażliwość, a u innych całe spektrum bolesnych objawów, zarówno fizycznych, jak i tych natury emocjonalnej. Ok. 10-30% kobiet doświadcza przed menstruacją tzw. zespołu napięcia przedmiesiączkowego, który wiąże się z szeregiem przykrych objawów, min: odczuwaniem napięcia, bólu, zmian nastroju. Dodatkowo PMS może nasilać objawy już istniejących chorób, np. depresji lub zaburzeń lękowych. Jest to prawdopodobnie wywołane zmianami wydzielania hormonów takich, jak estrogen i progesteron. Etiologia PMS nie została jednak do końca poznana.

Dlaczego podczas menstruacji kobiety są bardziej drażliwe?
Badania pokazują, że najbardziej efektywni jesteśmy, kiedy stosujemy wiele metod radzenia sobie ze stresem oraz napięciem, gdy jesteśmy elastyczni i potrafimy dopasować strategię do sytuacji i możliwości. Pomimo że obecnie żyjemy w permanentnym stresie ze względu na tempo życia, sytuację geopolityczną oraz wiele innych indywidualnych czynników, dobra informacja jest taka, że możemy budować naszą odporność na stres.

Dla jednych osób będzie to udział w szkoleniach, które przybliżają metody i konkretne techniki radzenia sobie ze stresem, jak np. ćwiczenie uważności lub trening asertywności. Dla innych osób będzie to nauka metod relaksacyjnych. Jeszcze inni skorzystają z psychoterapii, by przyjrzeć swoim przekonaniom, filtrom mentalnym oraz uczuciom, przez pryzmat których przeżywamy dane sytuacje. Jeśli np. jesteśmy nauczeni ze nadrzędna wartością jest poświęcanie się dla innych, możemy zapomnieć o własnych potrzebach, a tym samym brać na siebie odpowiedzialność przerastająca nasze zasoby, co będzie generowało długotrwały, często nieuświadomiony stres.