Choroba Hashimoto. Jak rozpoznać i jak leczyć zapalenie tarczycy?

Nazwa tej choroby tarczycy pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga dr Hakaru Hashimoto. W 1912 roku opisał on pierwsze 4 przypadki wystąpienia tej schorzenia. Hashimoto, czyli limfocytowe zapalenie tarczycy jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, wynikającą z zaburzeń pracy układu odpornościowego. Choroby tego typu zmieniają naturalny układ immunologiczny, który zamiast bronić organizmu, zwraca się przeciwko niemu.

Początkowo choroba może mieć przebieg bezobjawowy, prowadząc do cichego wyniszczenia bardzo ważnego gruczołu, jakim jest tarczyca, a w rezultacie do rozregulowania przez nią produkowanych hormonów - tyroksyny T4 oraz trijodotyroniny T3.

Oba hormony regulują szereg procesów zachodzących w organizmie. Przykładowo tyroksyna bierze udział w przemianach metabolicznych, jest odpowiedzialna za prawidłową pracę gruczołów płciowych oraz układu sercowo-naczyniowego. Trijodotyronina z kolei wpływa na układ nerwowy oraz stymuluje procesy wzrostu organizmu.

Zazwyczaj choroba dotyka kobiety, jednak współczesna medycyna jeszcze nie odpowiedziała na pytanie, dlaczego tak się dzieje. Przypuszcza się, że determinantą są estrogeny, które u kobiet występują w większej ilości niż u mężczyzn.

Przeprowadzone jak dotąd badania na świecie nie wskazały jednoznacznie przyczyn występowania choroby Hashimoto. Do najczęstszych wymienia się m.in. stres, problemy emocjonalne, nieprawidłowa dieta, niedobory jodu, selenu, żelaza, cynku czy witaminy D3. Choroba może się pojawić na skutek odbytych infekcji wirusowych, zwłaszcza z grupy Coxsackie, adenowirusów oraz echowirusów.

Współczesne badania potwierdziły, że choroba atakuje osoby żyjące w przewlekłym stresie, a najnowsze z nich wskazują powiązanie występowania choroby z nieleczoną alergią tlącą się w organizmie. Podczas prób identyfikacji przyczyn, nie wyklucza się, że niektóre z nich mogą być o podłożu genetycznym.

Ze względu na początkowo bezobjawowy przebieg Hashimoto samo rozpoznanie choroby wychodzi niekiedy zupełnie przypadkowo podczas wizyty kontrolnej. Głównymi objawami choroby są zawroty głowy, problemy z koncentracją, senność, zaburzenia rytmu serca.

Negatywne działanie choroby na tarczycę powoduje niekiedy bardzo poważne problemy, jak trudności z zajściem w ciąże, wczesne poronienia (zwłaszcza do 3 miesiąca), obfite i nieregularne miesiączki, a w skrajnych przypadkach bezpłodność.

Znacznie rzadszymi objawiamy, są bóle mięśni i sztywność stawów, trudności z oddychaniem oraz uczucie wiecznego braku powietrza. Symptomy Hashimoto, które są często bagatelizowane to szybkie przybieranie na wadze, spadek nastroju czy mniejsza tolerancja na zimno.

Wszystkie wymienione objawy są rezultatem niedoczynności tarczycy spowodowanej nieleczoną chorobą Hashimoto. Niestety są bardzo często lekceważone zwłaszcza przez osoby żyjące w natłoku obowiązków czy niemających czasu na aktywność fizyczną. Dlatego ważne jest, aby niepokojące nas objawy konsultować z endokrynologiem, któremu choroby tarczycy nie są obce.

Cechami charakterystycznymi dla choroby Hashimoto jest powiększona tarczyca oraz niedoczynność tarczycy. W celu uregulowania pracy gruczołu, a także jego wielkości należy zastosować hormony. Zazwyczaj w czasie choroby rozmiar gruczołu tarczycy może zarówno się zmniejszać, jak i zwiększać. W trakcie przeprowadzania USG może być zauważalny miąższ, a także wyczuwalne w dotyku guzki.

Warto także wspomnieć o rzadkich, lecz pojawiających się przypadkach, gdzie choroba Hashimoto nie postępuje, mimo zauważalnych zmian na podstawie USG, lecz z zachowaniem prawidłowej pracy tarczycy. W takich sytuacjach lekarz nigdy do końca nie wie, czy ma do czynienia z chorobą Hashimoto, zatem pacjenci są zmuszeni do stałego monitorowania swojego stanu zdrowia.

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną uważaną za nieuleczalną, wymagającą specjalnego leczenia umożliwiającego funkcjonowanie w codziennym życiu. Oznacza to, że wszelkie medyczne działania mogą jedynie złagodzić uciążliwe objawy oraz zahamować rozwój Hashimoto.

Po zdiagnozowaniu choroby, lekarz zleca odpowiednie kuracje za pomocą hormonu tarczycowego – lewotyroksyny. Występuje ona w postaci tabletki, która należy zażyć na czczo, popijając wodą. Po zażyciu lekarstwa konieczne jest, aby przed zjedzeniem śniadania najpierw odczekać 20 min, a także wstrzymać się na 2 godziny ze spożyciem kawy. Po odczekaniu z posiłkiem należy zjeść śniadanie ubogie w błonnik pokarmowy tj. kokosową owsiankę, tosty z pastą z tuńczyka czy kanapkę z gotowanym kurczakiem i awokado.

Dlaczego właśnie ten lek? Ponieważ jest otrzymywany w wyniku syntezy tyroksyny będącej jednym z hormonów produkowanych przez gruczoł tarczycy. W związku z tym podawana lewotyroksyna wpływa na wykorzystanie związków wysokoenergetycznych, zwiększa przemianę materii, działa pobudzająco na układ nerwowy, reguluję rytm serca czy zwiększa komórkowe zużycie tlenu.

Dobrą wiadomością dla osób podejrzewających u siebie chorobę Hashimoto jest to, że lek jest dobrze tolerowany przez organizm, jednak niezbędne jest indywidualne dobranie dawki przez lekarza. Niestety z uwagi na to, że Hashimoto jest chorobą przewlekłą, konieczne jest prowadzenie leczenia do końca życia. Oczywiście początkowe dawki leku mogą się różnic w zależności od przebiegu schorzenia. W związku z tym zaleca się prowadzenie regularnych badań co 3-6 miesięcy w celu monitorowaniu poziomu tyroksyny we krwi.

Leczenie farmakologiczne jest najistotniejszym elementem w walce z Hashimoto. W przypadku braku reakcji na chorobę mogą pojawić się poważne problemy kardiologiczne, nadwaga, nadmiar cholesterolu, obniżona sprawność fizyczna i intelektualna czy depresja. Pomimo tego, że przyjmowanie lewotyroksyny jest fundamentem leczenia Hashimoto, nie można zapominać o innych czynnikach wpływających na łagodzenie choroby tj. odpowiednia regeneracja, brak stresu czy odpowiednia dieta.

Odpowiednia dieta jest ważna zarówno dla utrzymania zdrowej kondycji organizmu, jak i w sytuacji, w której konieczne jest odżywienie organizmu. Odpowiednia odżywianie przy Hashimoto jest nie tylko istotne w celu dostarczania odpowiednich substancji odżywczych, ale i również ze względu na przepisane środki farmakologiczne.

Sposób żywienia osoby chorej na Hashimoto powinien opierać się o podstawowe zasady zdrowego żywienia. Z uwagi na charakter Hashimoto dieta powinna się składać z 4-5 posiłków (spożywanych regularnie co 3-4 godziny) i być szczególnie bogata w składniki niezbędne dla prawidłowej pracy gruczołu tarczycy tj. jod, selen żelazo, cynk, witamina D3, przeciwutleniacze oraz kwasy tłuszczowe omega-3.

Ze względu na konieczność uzupełniania powyższych składników, dieta osoby chorej na Hashimoto powinna być bogata w produkty zbożowe pełnoziarniste, jaja, chude mięso wołowe i wieprzowe, podroby zwierzęce, ryby morskie (dorsz, halibut, mintaj, tuńczyk), owoce morza, produkty mleczne, orzechy brazylijskie, kakao, grzyby, olej z wątroby dorsza, pestki dyni oraz sól kuchenną jodowaną.

Lista zakazanych produktów jest ściśle związana z zagadnieniem związków goitrogennych z grupy substancji wolotwórczych występujących powszechnie w wielu jadanych przez nas na co dzień roślinach. Wspomniane związki są tzw. złodziejami jodu, ponieważ hamują one wchłanianie tego składnika mineralnego oraz przyczyniają się tym samym do powstania niedoczynności tarczycy.

Goitrogeny znajdują się przede wszystkim w roślinach kapustowatych tj. kapuście, brokułach, kalafiorze, jarmużu, kalarepie czy brukwi. W diecie ze względu na dużą zawartości substancji wolotwórczych konieczne jest wykluczenie także soi, szpinaku, brzoskwini, gruszek, truskawek, orzechów arachidowych, batatów, rzodkiewki oraz gorczycy.

Warto zaznaczyć, że odpowiednia obróbka termiczna w 90 stopniach Celsjusza powoduje inaktywacje ponad 30% goitrogenów. Z tego względu dopuszcza się, lecz nie jest zalecane spożywanie niewielkich ilości wyżej wymienionych produktów, przy jednoczesnym właściwym uzupełnianiu jodu oraz selenu.

Oprócz produktów zawierających goitrogeny dietetycy przy chorobie Hashimoto nie zalecają spożywania gotowanych wędlin, alkoholu, kawy, herbaty, ryżu, kukurydzy, pomidorów oraz papryki.

Dodatkowo lista produktów, których należy unikać, może się wydłużyć ze względu na częste występowanie przy Hashimoto innej choroby immunologicznej – Celiakii. Mając na uwadze współwystępowanie chorób, zaleca się w pierwszej kolejności dodatkową diagnostykę pacjenta w celu wykluczenia drugiej jednostki chorobowej. W przypadku wystąpienia Celiakii konieczne jest wyłączenie z jadłospisu glutenu, a więc produktów zbożowych otrzymywanych z pszenicy, żyta czy jęczmienia.

Czy przy Hashimoto należy wykluczyć gluten i nabiał? Odpowiada dietetyk Jakub Mauricz