Szklany sufit – czym się przejawia i jak z nim walczyć?

Szklany sufit to termin, który stosuje się, aby nazwać różnego rodzaju przeszkody, utrudniające kobietom robienie kariery ze względu na stereotypy i uprzedzenia społeczeństwa związane z płcią. Pracownice i menedżerki napotykają na szklany sufit, gdy są wynagradzane gorzej od mężczyzn o identycznych kwalifikacjach, a także w przypadku trudności z rozwojem zawodowym czy awansem, który jest osiągalny dla pracowników płci przeciwnej o jednakowych kwalifikacjach. Bariery te często mają bardzo subtelne podłoże.

- Osobiście znam polskie firmy, w których kobiety na stanowiskach kierowniczych są autorytetem, a kadra zarządzająca i pracownicy, niezależnie od płci, darzą je szacunkiem. Znam również miejsca pracy, w których kierowniczki są każdego dnia wystawiane na próbę. W części przedsiębiorstw, niezależnie od stanowisk, kobiety spotykają się z krytyką aluzyjną czy pasywną agresją – mówi w rozmowie ze Stroną Kobiet Justyna Pytko, projektantka kariery oraz autorka książki „Szukam pracy”.

Sytuację kobiet na rynku pracy monitorują różnego rodzaju organizacje pozarządowe i instytucje publiczne, np. GUS. Badają one obecność kobiet w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym, analizują proporcje kobiet i mężczyzn na poszczególnych stanowiskach, porównują zarobki przedstawicieli obu płci, ich możliwości robienia kariery oraz widoczność w życiu publicznym.

O tym, że kobiety na rynku pracy w dalszym ciągu są traktowane gorzej niż mężczyźni, świadczą m.in. dane Eurostatu (Europejskiego Urzędu Statystycznego), który gromadzi informacje na temat luki płacowej (ang. gender gap), a więc różnicy w zarobkach kobiet i mężczyzn. Z danych opublikowanych w lutym 2021 r. wynika, że w 2019 r. dysproporcje w wynagrodzeniach pracownic i pracowników w Unii Europejskiej wyniosły ponad 14 proc. (Kolejna publikacja Eurostatu, badająca te różnice, planowana jest na 8 marca 2022 roku.) Największą lukę płacową zaobserwowano w Estonii, gdzie osiągnęła ona poziom 21,7 proc., a najbardziej sprawiedliwe zarobki odnotowano w Luksemburgu, gdzie luka płacowa wyniosła niewiele ponad 1 procent.

Efekt szklanego sufitu widać nie tylko w płacach, ale też w podejściu do pracy kobiet. W społeczeństwie utrzymuje się wiele błędnych przekonań, które utrudniają kobietom osiąganie sukcesów na polu zawodowym. Przykładowo, niektórzy szefowie wierzą, że mężczyźni lepiej sprawdzają się na stanowiskach kierowniczych, a kobiety gorzej sobie radzą z zarządzaniem firmą. Uprzedzenia do pracownic, często nieuświadomione, prowadzą do licznych aktów dyskryminacji. Kobiety bywają mniej doceniane przez pracodawców, przez co trudniej jest im wywalczyć podwyżkę, rzadziej są im powierzane odpowiedzialne funkcje i kluczowe zadania w zespole, a także mają ograniczony dostęp do stanowisk wyższego szczebla czy pierwszych miejsc na listach wyborczych. Dzieje się tak, mimo że w Polsce więcej kobiet niż mężczyzn ma wykształcenie wyższe.

- Z moich obserwacji wynika, że kobiety na rynku pracy wciąż zmagają się z przekonaniami, które spowalniają lub skutecznie hamują je w rozwoju kariery, mimo że coraz więcej firm dba o równość płci w biznesie – komentuje Justyna Pytko. – Osobiście uważam, że kobiety obejmujące kierownicze stanowiska w Polsce nauczyły się tudzież sukcesywnie uczą się zarządzać stresem i zmieniać przekonania blokujące je w życiu zawodowym. Są to osoby będące drogowskazem dla innych kobiet, które marzą o tym, aby w przyszłości zdobywać i rozwijać w sobie kompetencje menedżerskie – dodaje ekspertka.

Autorka bloga Lukratywniej.pl powołuje się na dane firmy Grant Thornton, która opublikowała raport „Women in Business 2021”:

- Aż 38 proc. osób zasiadających w Polsce na kierowniczych stanowiskach to kobiety. Pod tym względem Polska zajmuje trzecie miejsce w światowej czołówce (...) Firm, które nie zatrudniają ani jednej kobiety na najwyższych stanowiskach, jest w Polsce 9 proc. (o jeden pkt proc. mniej niż w 2019 roku). (...) Z tej edycji badania wynika, że już prawie jedną piątą najwyższych możliwych stanowisk w firmach w Polsce (prezes zarządu lub dyrektor zarządzający) obejmują kobiety” – można dowiedzieć się z raportu

Chociaż zjawisko szklanego sufitu nie jest niczym nowym, to przykład Luksemburga pokazuje, że można z nim skutecznie walczyć. Inną metodą wyrównywania nierówności między kobietami i mężczyznami są systemy kwotowe w firmach, gwarantujące określony odsetek miejsc w zarządach i radach nadzorczych osobom płci żeńskiej, a także parytety, dzięki którym zwiększa się udział kobiet w życiu politycznym.