Anoreksja najczęściej dotyka młode kobiety! Jakie są objawy i przyczyny tego zaburzenia? Gdzie szukać pomocy i jak leczyć?

Anoreksja jest poważnym zaburzeniem psychiatrycznym, inaczej nazywanym jadłowstrętem psychicznym. Objawia się ono zaburzeniem odżywiania. Choroba ta polega na restrykcyjnym ograniczaniu ilości i częstotliwości spożywania posiłków. Anorektyk dąży do uzyskania szczupłej sylwetki, lecz nigdy nie jest zadowolony z masy swojego ciała. Odchudzanie staje się najważniejszym celem jego życia. Temu właśnie podporządkowuje niemal cały swój wolny czas.

Wbrew pozorom nie jest to rzadkie zaburzenie. Z danych opublikowanych przez National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders z powodu anoreksji cierpi ok. 0,9 proc. kobiet. Na stronie pacjent.gov.pl podano natomiats, że w Polsce nie przeprowadzono na razie szeroko zakrojonych badań epidemiologicznych na temat problemu anoreksji. Jednak szacuje się, że anoreksja może dotyczyć od 0,8–1,8 proc. populacji dziewczyn poniżej 18 roku życia.

Zobacz także: Czerpiesz wiedzę na temat zdrowego odżywiania z TikToka? Możesz sobie zaszkodzić. Zaburzenia odżywiania i niska samoocena to część problemów

Osoba cierpiąca na anoreksję ciągle myśli o tym, w jaki sposób może stracić zbędne w jej mniemaniu kilogramy. Jest w stanie w ciągu dnia nawet kilkadziesiąt razy stawać na wadze, a przed jedzeniem skrupulatnie wylicza kalorie. Zwykle spożywa jedynie najmniej kaloryczne produkty, takie jak warzywa i owoce. Rezygnuje natomiast z wszelkiej tuczącej żywności, takiej jak tłuszcze, słodycze, ciasta, mięso, nabiał, pieczywo czy inne posiłki powstałe z mąki.

Jeżeli zdarzy się jej złamać swoje rygorystyczne postanowienia, wtedy odczuwa z tego powodu silne poczucie winy. Z czasem zaczyna jeść jedynie w samotności. Przestaje spotykać się z innymi ludźmi, rezygnuje z wszelkich imprez, a swoją rodzinę okłamuje i przekonuje, że przecież odżywia się w zdrowy sposób. Anoreksji często towarzyszy również stosowanie środków przeczyszczających, głodówek o samej wodzie, a także wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

Anoreksja skutkuje stopniową utratą wagi. Wskaźnik BMI osoby z tym zaburzeniem spada poniżej 17,5, co wskazuje na niedowagę, a z czasem jeszcze bardziej się obniża, aż do wychudzenia i wygłodzenia.

Osoba z anoreksją ciągle znajduje niedoskonałe elementy swojego ciała, które można by odchudzić. Nigdy nie jest zadowolona ze swojej sylwetki, dlatego kontynuuje proces odchudzania w nieskończoność. Nie potrafi spojrzeć racjonalnie na swój sposób postępowania i dostrzec zagrożeń z niego płynących. 

Dokładne przyczyny anoreksji nie są znane. Do jej rozwoju mogą przyczyniać się głównie powody mające charakter emocjonalny. Narażone na rozwinięcie się tego zaburzenia są osoby, które zmagają się z niską samooceną. Często porównują się z innymi, surowo siebie oceniają i wykazują tendencje do perfekcjonizmu, pedantyzmu oraz chcą mieć pełną kontrolę nad swoim życiem. Nie akceptują w sobie najmniejszych niedoskonałości i porównują się z innymi – zwłaszcza znanymi ludźmi ze świata mediów, mody, sportu, filmu czy show-biznesu. Mogą mieć również skłonności do depresji, kompulsywnego zachowania oraz popadania w uzależnienia.

Również przeżyte traumy oraz niewłaściwy model wychowania mogą narażać na rozwój zaburzenia, jakim jest anoreksja. Przyczyny anoreksji mają w tym przypadku związek z tym, że dziecko w swoim domu nie czuło się bezwarunkowo kochane i akceptowane. Rodzice nigdy nie byli z niego zadowoleni, dlatego ciągle musiało udowadniać im swoją wartość. Mogło w tym celu dążyć do osiągania sukcesów – np. w nauce czy sporcie. Anoreksja może rozwijać się również u osób poddawanych przesadnej kontroli, u których wzbudzano poczucie winy. Ludzie cierpiący na anoreksję zwykle wychowywali się w nadopiekuńczej lub dysfunkcyjnej rodzinie. Nie stworzono im warunków do zdrowego i bezpiecznego wyrażania trudnych uczuć, dlatego nauczyli się tłumić je w sobie.

Można też wyróżnić społeczne przyczyny anoreksji. Wiążą się one z panującym współcześnie kultem ciała, promowanym w mediach. Nastolatki chcą więc wyglądać jak ich ulubione aktorki, piosenkarki czy modelki. Próbują im dorównywać, dlatego zaczynają przesadnie się odchudzać. Nie są w stanie oprzeć się narzucanej im presji, dlatego zaczynają zachowywać się w konformistyczny sposób. Na ryzyko rozwoju anoreksji są również narażone dziewczynki z nadwagą, które z powodu swojego wyglądu były wyśmiewane przez rówieśników czy członków rodziny.

Anoreksja ma również przyczyny biologiczne. Wiążą się one zwłaszcza z uwarunkowaniami genetycznymi, zaburzeniami o podłożu hormonalnym oraz wadliwym funkcjonowaniem neuroprzekaźników w mózgu.

Anoreksja i bulimia to podobne zaburzenia odżywiania, jednak występują pomiędzy nimi pewne różnice. O ile w przypadku anoreksji mówimy o jadłowstręcie psychicznym, to bulimia jest określana jako żarłoczność psychiczna.

Osoba zmagająca się z bulimią również dąży do osiągnięcia jak najszczuplejszej sylwetki, jednak co pewien czas zdarza się jej w niezdrowy sposób objadać. Powoduje to u niej silne poczucie winy, związane z przybraniem na wadze. W związku z tym podejmuje działania, aby oczyścić swój organizm. W tym celu wymiotuje, stosuje środki przeczyszczające czy lewatywy. Ataki kompulsywnego jedzenia mają u niej podłoże psychiczne – wiążą się zwykle ze stresem, napięciem, tłumioną złością, smutkiem, zazdrością, gniewem czy innymi trudnymi emocjami.

Długotrwałe restrykcje żywieniowe mogą prowadzić do szeregu zmian w organizmie zaburzonej osoby. Wpływają negatywnie niemal na wszystkie układy, a zwłaszcza hormonalny, pokarmowy oraz krwionośny. Anorektyk naraża się na wystąpienie niedoborów składników odżywczych, co wywołuje nieprzyjemne objawy oraz zwiększa ryzyko poważnych chorób. W skrajnym przypadku anoreksja może doprowadzić do śmierci na skutek zagłodzenia.

Najczęstsze psychofizyczne objawy anoreksji oraz choroby nią spowodowane to: 

• wychudzenie,
• problemy z koncentracją,
• bóle i zawroty głowy,
• bladość skóry,
• charakterystyczne meszki na skórze (lanugo),
• zmiany próchnicze zębów,
• osteoporoza,
• zanik miesiączkowania,
• anemia,
• rozkojarzenie,
• bezsenność,
• drażliwość,
• widoczne przez skórę żebra,
• częste wahania nastrojów,
• depresja,
• uczucie skrajnego wyczerpania,
• sucha skóra,
• wypadanie włosów,
• łamiące się paznokcie,
• łupież,
• zajady w kącikach ust,
• afty,
• częste infekcje.

Leczenie anoreksji polega na łączeniu psychoterapii ze zmianą nawyków żywieniowych. Konieczne może być również stosowanie leków antydepresyjnych, jeżeli osobie z anoreksją towarzyszą myśli samobójcze, depresja, lęki czy inne zaburzenia psychiczne. 

Psychoterapia w leczeniu anoreksji może być zarówno indywidualna, rodzinna, jak i grupowa. Najczęściej stosuje się techniki poznawczo-behawioralne. Pomocna może okazać się również samopomocowa grupa wsparcia, gromadząca osoby z tym problemem. W trakcie terapii osoba z anoreksją poznaje przyczyny swojego zachowania oraz ich wpływ na swoje zdrowie. Uświadamia sobie również tłumione dotychczas emocje oraz uczy się w prawidłowy sposób je wyrażać. Psychoterapeuta pomaga jej również wzmocnić poczucie wartości oraz wyzwala motywację do podjęcia zmian w swoim życiu. Dzięki uczestnictwie w procesie terapeutycznym anorektyk zmienia negatywny obraz siebie samego oraz sposób postrzegania świata. 

Anoreksja wymaga jednocześnie podjęcia współpracy z dietetykiem. Jego zadaniem jest przywrócenie w bezpieczny sposób prawidłowej wagi ciała osoby z anoreksją, a także wyrównanie powstałych niedoborów pokarmowych. 

Podejrzewasz, że problem anoreksji może cię dotyczyć? Zachęcamy więc do rozwiązania krótkiego testu, udzielając odpowiedzi „tak” lub „nie” na każde z poniższych pytań. W przypadku co najmniej czterech odpowiedzi twierdzących warto udać się na konsultację do psychoterapeuty.

1. Czy jesteś ciągle niezadowolona ze swojej wagi?
2. Czy zdarza ci się kłamać swoją rodzinę odnośnie ilości lub częstotliwości jedzenia?
3. Czy odczuwasz poczucie winy, kiedy zjesz więcej, niż planowałaś?
4. Czy zdarzyło ci się stosować środki przeczyszczające, aby schudnąć?
5. Czy stajesz wielokrotnie w ciągu dnia na wadze?
6. Czy znajomi i rodzice zwracają ci uwagę, że jesteś wychudzona?
7. Czy twoje BMI spadło poniżej wartości 17,5?
8. Czy zdarza ci się rezygnować ze spotkań towarzyskich z powodu obawy przed namawianiem cię do jedzenia?
9. Czy twoja skóra stała się blada i sucha?
10. Czy zauważyłaś u siebie co najmniej jeden z takich objawów jak: zanik miesiączkowania, wypadające włosy, łamiące się paznokcie, zajady lub afty?

Dlaczego niektórym nigdy nie wychodzi odchudzanie? Dietetyk odpowiada