5 pytań o zespół Aspergera. Ekspertka tłumaczy: skąd bierze się zaburzenie? Jakie daje objawy? Kiedy udać się z dzieckiem do specjalisty?

Zespół Aspergera został odkryty w latach 40. przez austriackiego pediatrę i psychiatrę Hansa Aspergera, ale do oficjalnej klasyfikacji chorób trafił dopiero w latach 90. XX w. Jest to łagodne zaburzenie ze spektrum autyzmu i obejmuje osoby, które znajdują się w normie intelektualnej, albo nawet są powyżej tej normy i funkcjonują w społeczeństwie – mogą założyć rodzinę, pracować. Ale są też takie, którym trudności społeczne nie pozwalają na podjęcie i utrzymanie pracy zawodowej oraz prowadzenie życia rodzinnego czy towarzyskiego.

Wczesna diagnoza i połączenie terapii indywidualnej z terapią prowadzoną w małej grupie, dobranej pod kątem wieku i sposobu funkcjonowania np. w formie TUS (Trening Umiejętności Społecznych), mogą pomóc dziecku w nauce relacji społecznych. W przyszłości ułatwi mu to rozumienie obowiązujących norm i odnalezienie się w dorosłym życiu.

Na pytania dotyczące zaburzenia i jego rozpoznawania odpowiada psycholog Magdalena Pytel, na co dzień zajmująca się diagnostyką dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych pod kątem autyzmu oraz zespołu Aspergera.

Czym jest i skąd się bierze zespół Aspergera?

Jest to zaburzenie neurorozwojowe dotykające zarówno dzieci, jak i dorosłych polegające na występowaniu trudnościach w relacjach społecznych i odbieraniu świata w specyficzny sposób. Nie ma jednej konkretnej przyczyny, która odpowiadałaby za wystąpienie zespołu Aspergera. Jest to coś, z czym się rodzimy i co zostanie z nami do końca życia.

Jakie objawy mogą wskazywać na wystąpienie zespołu Aspergera u dzieci?

To, co przede wszystkim powinno zwrócić uwagę rodziców i opiekunów to trudności w relacjach rówieśniczych. Dziecko z zespołem Aspergera albo nie wchodzi w takie relacje, albo wchodzi w nie w nieprawidłowy sposób. Może przyjąć pozycje biernego obserwatora albo starać się zwrócić na siebie uwagę np. przez szturchanie czy zabieranie plecaka czy zabawki.

Takie zachowania można zaobserwować już u dzieci w wieku przedszkolnym i mogą się stać podstawą do wizyty u specjalisty. W szczególności wtedy, kiedy wystąpią także inne specyficzne zachowania, takie jak:

• obsesyjne zainteresowania danym tematem – dziecko interesuje się wyłącznie jednym zagadnieniem np. dinozaurami i zna wszystkie gatunki, cechy, ogląda kompulsywnie wszystkie bajki i czyta książeczki tylko na ten temat;
• sztywne trzymanie się zasad – raz ustalona reguła np. dotycząca miejsc przy stole zajmowanych przez domowników zawsze musi być przez wszystkich przestrzegana;
• nierozumienie żartów i metafor – dziecko traktuje każdą wypowiedź dosłownie;
• problemy z utrzymaniem właściwego kontaktu wzrokowego – może być to zarówno unikanie patrzenia w oczy, jak i nadmierne przypatrywanie się.

Czy dostępne są testy, pokazujące czy młody człowiek ma zespół Aspergera?

Takie testy są szeroko dostępne w internecie, ale zanim się z nich skorzysta, należy pamiętać, że jedynie specjalista może postawić diagnozę. Jednym z takich testów jest „AQ”, który, choć nie jest narzędziem diagnostycznym, może pomóc rozwiać lub potwierdzić pierwsze wątpliwości związane z rozwojem dziecka.

Kiedy należy wybrać się z dzieckiem do specjalisty i co da potwierdzona diagnoza?

Jeśli zachowanie dziecka różni się od ogólnie przyjętych standardów – nie odbiega od norm intelektualnych, ale ma problemy społeczne i opiekunowie widzą podstawy do przeprowadzenia diagnostyki, nie powinni zwlekać.

Potwierdzenie wystąpienia zespołu Aspergera skutkować może wystawieniem orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Wówczas dziecko może liczyć na pomoc nauczyciela wspomagającego i na dodatkowe zajęcia bezpłatne z psychologiem, pedagogiem czy terapeutą SI.

Ponadto zdiagnozowanie może z jednej strony pomóc w funkcjonowaniu w społeczeństwie poprzez nazwanie zaburzenia i przekonanie, że nie jest się w tym odosobnionym, a z drugiej strony może nauczyć wyrażania emocji w sposób ogólnie akceptowalny np. rozwiązywania konfliktów za pomocą słów, a nie siły.

Jak osoba dorosła może sprawdzić, czy ma zespół Aspergera i co może jej dać taka diagnoza?

Zdanie, które najczęściej słyszę od dorosłych pacjentów trafiających do mojego gabinetu to: „Całe życie czułem, że coś jest nie tak, ale nie wiedziałem co”. Zazwyczaj najpierw idą na zwykłą terapię, bo mimo że pracują, mają rodziny, czują, że „odstają” i tam pada sugestia przeprowadzenia diagnozy pod kątem zespołu Aspergera.

Zdarza się także, że podczas diagnozowania dzieci okazuje się, że któryś z rodziców również ma zaburzenia. Statystycznie częściej diagnozowani są mężczyźni. Może to wynikać z tego, że kobiety wchodząc w role społeczne lepiej się adaptują i maskują.

Co może dać postawienie właściwej diagnozy? Poczucie ulgi, znalezienia się w odpowiednim miejscu, narzędzia pracy nad sobą. Należy jednak pamiętać, że tego zaburzenia nie da się wyleczyć. Dzięki odpowiedniej terapii i pracy nad sobą, pacjent będzie sobie lepiej radził, ale trzon zaburzenia, jest częścią jego osobowości i nią pozostanie.