Ortoreksja – czy zdrowe odżywianie może być groźne? Co to jest ortoreksja i jakie są jej objawy? TEST na ortoreksję!

Ortoreksja to poważne zagrożenie, dotykające osoby, które chcą się zdrowo odżywiać. Po raz pierwszy terminem tym posłużył się w 1997 roku amerykański lekarz Steven Bratman w swojej książce pt. „W szponach zdrowej żywności”.

Ortoreksja to zaburzenia odżywiania, polegające na przesadnym koncentrowaniu się na jedzeniu. Osoba zmagająca się z tym problemem, poświęca wiele godzin na planowanie posiłków i rygorystycznie przestrzega zasad ich dobierania, przygotowywania i spożywania. Drobiazgowo przelicza kalorie, sprawdza skład każdego produktu i skrupulatnie analizuje jego wartości odżywcze. Może mieć obsesję na punkcie dokładnego gryzienia i przeżuwania posiłków. Spożywanie posiłków traktuje niemal jak religijny rytuał. Tego typu perfekcjonistyczne podejście nie pozwala czerpać przyjemności z jedzenia. Czynność ta jest traktowana jedynie w kategoriach dbania o zdrowie i szczupłą sylwetkę – przestaje być wartościowa sama w sobie.

Osoba z ortoreksją z góry odrzuca żywność, która zawiera szkodliwe substancje, takie jak: sztuczne konserwanty i barwniki, cukier czy wzmacniacze smaku.

Obawia się, że ich spożycie byłoby szkodliwe i naraziłoby na ryzyko rozwoju groźnych chorób. Sięga zwykle jedynie po produkty ekologiczne, nawet jeżeli ich cena jest nierozsądnie wysoka. Przed ich spożyciem poświęca wiele czasu na dokładne mycie – używa w tym celu nie tylko bieżącej wody, lecz także szczotki, sody oczyszczonej czy octu. W ten sposób chce się pozbyć wszystkich pozostałości pestycydów czy bakterii. Poszukuje również egzotycznych produktów, które są promowane jako super food. Może ponadto odrzucać żywność w foliowym opakowaniu.

Człowiek cierpiący na ortoreksję nie dopuszcza żadnych wyjątków w przestrzeganiu zasad przyjętej przez siebie diety. Jeżeli więc jest wegetarianinem, wtedy pod żadnym pozorem nie włoży do swoich ust mięsa. Jeśli zaś stosuje dietę witariańską, nie bierze pod uwagę poddania warzyw czy owoców żadnej obróbce cieplnej. Jeżeli zdarzy mu się jednak nie wytrwać w swoich postanowieniach, wtedy odczuwa silne poczucie winy i surowo siebie samego oskarża.

Ortoreksja prowadzi do rezygnacji z uczestnictwa w imprezach, podczas których podawany jest zakazany produkt. Osoba z tym zaburzeniem stopniowo może z tego powodu ograniczać kontakty z innymi ludźmi i utrzymywać relację jedynie z tymi osobami, które myślą podobnie jak ona.

Swój sposób żywienia zaczyna traktować jak religię. Zachowuje się niczym fanatyk, który próbuje agresywnie narzucać innym własne zasady. Osoby postępujące inaczej, traktuje jako gorsze – lekkomyślne, nieuświadomione, głupie i godne pogardy. Zaczyna się względem nich wywyższać i uważa siebie za kogoś lepszego. Stopniowo popada w coraz większą izolację i cały swój wolny czas poświęca myśleniu o jedzeniu, a także przygotowywaniu i spożywaniu posiłków.

Zaburzenie żywienia zwane ortoreksją ma podłoże psychiczne. Człowiek zmagający się z tym problemem ma skłonność do perfekcjonizmu, pedantyzmu i przesadnej drobiazgowości. Pragnie kontrolować swoje życie w każdym jego wymiarze. Towarzyszy mu również niskie poczucie wartości, skłonność do ślepego konformizmu oraz brak umiejętności krytycznego myślenia. Łatwo ulega więc wpływom innych ludzi – np. celebrytów, blogerów czy youtuberów, zachęcających do zdrowego odżywiania. Kieruje się postawą „wszystko albo nic”. Nie jest więc w stanie odżywiać się zdrowo, bez popadania w skrajności.

Ortoreksja ma także związek z panującą obecnie presją, aby być osobą szczupłą, zdrową i samowystarczalną. Osoba cierpiąca na to zaburzenie, pragnie więc naśladować znane osoby i podążać za silnie promowaną w mediach modą. Jej niezrozumiałe dla innych zachowanie może mieć także związek z lękiem przed zachorowaniem na choroby przewlekłe. Zaczyna więc przesadnie dbać o zdrowie, aby uniknąć konieczności leczenia czy hospitalizacji, a także zniwelować ryzyko przedwczesnej śmierci.

Przyczyną ortoreksji może być także chęć szybkiego zrzucenia wagi i utrzymania szczupłej sylwetki.

Osoby kierujące się takimi motywacjami nie akceptują u siebie żadnych niedoskonałości. Mogą również, dzięki rygorystycznemu przestrzeganiu narzucanych sobie ograniczeń, dążyć do tego, aby zasłużyć na miłość partnera czy innych bliskich osób.

Najczęściej ortoreksja pojawia się u osób, które odrzucają ze swojej diety produkty odzwierzęce – mięso, jego przetwory, nabiał, miód i owoce morza. Ma to związek, z tym że obecnie panuje moda na dietę wegetariańską, wegańską, witariańską, frutariańską czy alkalizującą.

Zaburzenie odżywiania zwane ortoreksją stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia fizycznego oraz psychicznego. Niebezpieczeństwo wynika z tego, że osoby z tą przypadłością są narażone na niedobory podstawowych składników pokarmowych – najczęściej witaminy B12, jodu, selenu, wapnia, żelaza oraz białka. Z powodu rygorystycznego eliminowania z diety poszczególnych produktów, nie są w stanie dostarczyć ich do organizmu wraz z pożywieniem. Istnieje również ryzyko niedożywienia, niedowagi oraz rozwinięcia się u takiej osoby depresji, oraz innych zaburzeń psychicznych.

Do najczęstszych objawów długotrwałej ortoreksji zaliczają się:

• depresję,
• niedożywienie,
• osłabienie,
• zawroty głowy,
• bóle głowy,
• bezsenność,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• szybkie męczenie się,
• zanik mięśni,
• bladość skóry,
• anemia,
• częste infekcje bakteryjne i wirusowe,
• niedowaga,
• problemy skórne,
• drażliwość,
• częste zmiany nastroju.

Leczenie ortoreksji polega przede wszystkim na psychoterapii. W jej trakcie osoba zmagająca się z tym problemem może uświadomić sobie rzeczywiste przyczyny swojego problemu oraz negatywne skutki, do których prowadzi ortoreksja. Terapeuta pomoże jej przyjrzeć się swoim potrzebom, motywacjom i uczuciom. Udzieli wsparcia w przezwyciężaniu perfekcjonizmu oraz pracy nad zdrowym poczuciem wartości. Psychoterapia będzie również miała na celu wzbudzenie i utrzymanie motywacji do wprowadzania zmian w sposobie żywienia.

Aby pozbyć się problemu ortoreksji, wskazane jest także skorzystanie ze wsparcia profesjonalnego dietetyka. Specjalista taki pomoże ułożyć zdrową dietę, uwzględniającą faktyczne zapotrzebowanie organizmu. Ułożony przez niego jadłospis umożliwi powrót do prawidłowej wagi oraz wyrównanie niedoborów. Dietetyk przekaże również zalecenia dotyczące częstotliwości oraz obfitości spożywanych posiłków.

Podejrzewasz tego typu zaburzenie odżywiania u swojego partnera lub przyjaciela? Jesteś świadkiem tego, jak zdrowe odżywianie całkowicie zdominowało jego życie? Najlepszą formą pomocy będzie w tym przypadku delikatne uświadomienie mu jego problemu. Unikaj jednak przy tym oceniania, krytykowania czy wymuszania. Powiedz po prostu o swoich przemyśleniach i obawach i daj do zrozumienia, że to, co mówisz, wynika z troski.

Jeżeli bliska osoba odrzuca wszelkie argumenty, wtedy możesz zaproponować jej psychoterapię lub przeczytanie artykułu, lub literatury na temat ortoreksji. Zapewnij ponadto bliskiego z tą przypadłością, że kochasz go takiego, jakim jest, bez względu na jego wagę, wygląd czy stan zdrowia.

A może obawiasz się, że problem ortoreksji dotyczy ciebie ? Rozwiąż więc poniższy test, aby to zweryfikować. Czym więcej razy udzielisz odpowiedzi tak, tym większe ryzyko, że zmagasz się z tym zaburzeniem odżywiania.

1. Czy zdarza ci się obsesyjnie analizować skład produktów pod kątem ich szkodliwości dla zdrowia?
2. Czy czujesz się lepsza od osób, które nie odżywiają się zdrowo?
3. Czy odmówiłaś uczestnictwa w imprezie tylko dlatego, że jej uczestnicy planowali jeść niezdrowe produkty?
4. Czy skrupulatnie przeliczasz kalorie?
5. Czy zdarza ci się narzucać innym osobom swoje poglądy na temat zdrowego odżywiania?
6. Czy odczuwasz poczucie winy, kiedy zdarzy ci się złamać swoje postanowienia dietetyczne?

Czym jest ortoreksja i dlaczego jest niebezpieczna?